Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy

Ryzyko zawodowe – jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodującą straty, np. niekorzystne skutki zdrowotne, w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

W wyniku harmonizowania przepisów prawa polskiego z wymaganiami unijnymi, zapisy dotyczące ryzyka zawodowego wprowadzono do Kodeksu pracy.

Po nowelizacji Kodeksu pracy w 1996r. pracodawca został zobowiązany do:

1. Oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko (art. 226, pkt 1).

2. Informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami (art. 226, pkt 2).

3. Stosowania środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą (art.. 227, ust. 1).

4. Konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higiena pracy, w szczególności dotyczących oceny ryzyka zawodowego przy wykonywaniu określonych prac (art. 237 11a ust. 1 pkt 2).

Pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględnić w szczególności:

1. Opis ocenianego stanowiska pracy w tym wyszczególnienie:

• stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów

• wykonywanych zadań

• występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy

• stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej

• osób pracujących na tym stanowisku

1. Wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.

Celem ustalenia ryzyka zawodowego jest określenie ich poziomu, a także wskazanie środków umożliwiających jego ograniczenie.

Ocena ryzyka powinna uświadomić pracodawcy, na jakie zagrożenia narażeni są pracownicy, a pracownikom jakie zagrożenia występują na ich stanowiskach pracy, jakie są źródła zagrożeń, jakie powodują skutki i w jaki sposób należy się przed nimi chronić.

Kto powinien brać udział w ocenie ryzyka zawodowego?

Przepisy nie określają konkretnych wymagań dla osób sporządzających ocenę. Pracodawca podejmuje ostateczną decyzję w sprawie osób przeprowadzających ocenę ryzyka. Osobami przeprowadzającymi ocenę ryzyka mogą być:

• sami pracodawcy

• pracownicy wyznaczeni przez pracodawcę

• eksperci lub usługodawcy zewnętrzni, jeśli w miejscu pracy nie ma kompetentnych pracowników

Ekspertowi(-om) należy zapewnić potrzebne informacje, szkolenie, zasoby, czas i wsparcie. Bez względu na to, kto przeprowadza ocenę ryzyka zawodowego, ostateczną odpowiedzialność za nią ponosi pracodawca.

Osoby przeprowadzające oceny ryzyka w pracy powinny dysponować wiedzą i / lub informacjami na temat:

• znanych już zagrożeń i rodzajów ryzyka oraz sposobów ich powstawania

• materiałów, urządzeń i technologii wykorzystywanych w pracy

• procedur roboczych oraz organizacji pracy, a także kontaktu pracowników ze stosowanymi materiałami

• typu, prawdopodobieństwa, częstotliwości i czasu trwania narażenia na zagrożenia

• w niektórych przypadkach może to oznaczać posłużenie się nowoczesnymi, zatwierdzonymi technikami pomiarowymi

• związku między narażeniem na zagrożenie a jego skutkiem

• norm i wymagań prawnych odnoszących się do rodzajów ryzyka występujących na stanowiskach w danym miejscu pracy

Ocenę ryzyka związanego z wykonywaną pracą na danym stanowisku należy zawsze przeprowadzić, gdy:

• tworzone są nowe stanowiska pracy

• wprowadzane są zmiany na stanowiskach pracy

• wprowadzono zmiany w procesie technologicznym lub organizacji pracy i jeśli np. zmienił się poziom narażenia na czynniki szkodliwe w środowisku pracy

• wprowadzono zmiany związane z zastosowaniem środków ochrony

Należy pamiętać, ze ocenę ryzyka wykonuje się dla wszystkich stanowisk pracy dla których nie została wykonana.

Jak należy przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego?

Przechodząc do omawiania poszczególnych etapów procesu oceny ryzyka zawodowego należy rozpocząć od identyfikacji zagrożeń. Ten etap jest najważniejszym w całym procesie, ponieważ od zidentyfikowania wszystkich zagrożeń zależy podjecie koniecznych i skutecznych działań profilaktycznych. Odpowiada na pytania: Co zagraża? i Kto jest narażony?

Ocena ryzyka zawodowego powinna być dokonana wg. Powtarzającego się schematu

Identyfikacja zagrożeń w wyniku zebrania niezbędnych informacji

Rodzaje zagrożeń:

• wynikające ze środowiska pracy określonego czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi

• wynikającymi ze sposobu wykonywania pracy

Czynniki chemiczne

W ocenie ryzyka zawodowego stworzonego przez czynnik chemiczny należy uwzględnić:

• niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego

• otrzymane od dostawcy informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym (np. zawarte w karcie charakterystyki)

• czas trwania narażenia

• wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy

• wyniki oceny stanu zdrowia pracowników

• warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych z uwzględnieniem ilości tych czynników

Hałas i drgania mechaniczne

W ocenie ryzyka zawodowego stwarzanego przez hałas lub drgania mechaniczne należy uwzględnić m.in.:

• poziom i rodzaj narażenia

• czas trwania narażenia

• wartości NDN oraz wartości progów działania dla hałasu lub drgań mechanicznych

• skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników

• informacje uzyskane w wyniku profilaktycznych badań lekarskich pracowników

• dostępność środków ochrony indywidualnej przed hałasem lub drganiami mechanicznymi o odpowiedniej charakterystyce tłumienia

Szacowanie poziomu ryzyka zawodowego

Celem tego etapu jest określenie niepożądanych następstw zagrożeń oraz prawdopodobieństwa ich wystąpienia. Wykorzystać do tego celu można jedną z prostszych metod szacowania zawartą w PN-N-18002:2000. Jest to metoda szacowania poziomu ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej. Obok niej występuja inne, np.: risk score, metoda szacowania w skali pięciostopniowej (w tej samej normie).

Określenie niepożądanych następstw zagrożeń oraz prawdopodobieństwa ich wystąpienia. Trzy poziomy ryzyka zawodowego:

• małe

• średnie

• duże

Ciężkość następstw
Prawdopodobieństwo
Mało prawdopodobne
Prawdopodobne
Wysoce prawdopodobne

Do następstw o małej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy. Są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia, podrażnienia oczu.

Do następstw o średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji. Są to np.: zranienia, oparzenia IOI stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania.

Do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć. Są to np.: oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe.