Wrocław 2010

Bezpieczeństwo pracy i

ergonomia

PRAWNA OCHRONA PRACY

Dr inż. Marek Kułażyński

[e-mail]

F-1 pok 205
F-3 pok 221

Wrocław 2010

1. Procesy pracy - pojęcia podstawowe,
geneza idei ochrony pracy

Ochrona pracy

- ogół norm prawnych

oraz środków badawczych, organizacyjnych i
technicznych mających na celu stworzenie
pracownikowi takich warunków pracy, aby mógł
wykonywać pracę w sposób produktywny, bez
narażania go na nieuzasadnione ryzyko wypadku lub
choroby zawodowej oraz nadmierne obciążenie
fizyczne i psychiczne.

Kształtowanie się prawa pracy:
 ochronę podstawowych interesów siły roboczej,
 ochrona pracy żywej = siły roboczej (pracowników).

Przedmiotem ochrony pracy jest więc pracownik.

Według W. Szuberta, ochrona pracy jest to:

system środków prawnych, ekonomicznych, organizacyjnych

i

technicznych,

służących

zapewnieniu

pracownikowi

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie pracy.

1. Procesy pracy - pojęcia podstawowe,
geneza idei ochrony pracy

Cele ochrony pracy:

 ochrona zdrowia i życia pracowników

w środowisku pracy dla ochrony ich zdolności do

pracy,

czyli

zapewnienie

gwarancji

bezpieczeństwa ekonomicznego i socjalnego;

 ochrona zdrowia i życia pracownika;
 wg definicji WHO, w której zdrowie jest nie tylko

brakiem choroby ale jest to stan dobrego

samopoczucia

fizycznego,

psychicznego

oraz

socjalnego wydaje się, że podstawowym celem

ochrony pracy jest zapewnienie zdrowia.

1. Procesy pracy - pojęcia podstawowe,
geneza idei ochrony pracy

BHP

- ogół norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych

i technicznych mających na celu stworzenie pracownikowi takich

warunków pracy, aby mógł wykonywać pracę w sposób produktywny,

bez narażania go na nieuzasadnione ryzyko wypadku lub choroby

zawodowej oraz nadmierne obciążenie fizyczne i psychiczne.

Ochrona zdrowia

– gwarancje zawarte w normach prawnych

ustalających takie warunki pracy aby, zgodnie z definicją WHO,

zapewnić pracownikowi stan dobrego samopoczucia fizycznego,

psychicznego oraz socjalnego

1. Procesy pracy - pojęcia podstawowe,
geneza idei ochrony pracy

2. Konwencje, normy i uregulowania
międzynarodowe w zakresie bezpieczeństwa, w
tym bezpieczeństwa pracy

Najważniejsze organizacje międzynarodowe ustanawiające
normy z zakresu prawa bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników, to:

 Międzynarodowa Organizacja Pracy
Rada Europy
Unia Europejska.

2a. Międzynarodowa Organizacja Pracy

 Została powołana w 1919 r., a od 1946 r. stała się organizacją

wyspecjalizowaną Narodów Zjednoczonych.

 Polska jest członkiem MOP od chwili jej powstania.

 Podstawowym kierunkiem jest tworzenie norm prawnych,

stanowiących instrument oddziaływania w celu budowania

sprawiedliwego ładu społecznego w

poszczególnych państwach, w skali międzynarodowej.

 Działalność MOP wkracza w dziedzinę

ubezpieczeń społecznych, a także polityki
społecznej i ekonomicznej.

2a. Międzynarodowa Organizacja Pracy

Akty prawne:



konwencje

są one wiążące dla państw

członkowskich po ich ratyfikowaniu. Jednakże

cechuje je pewna samodzielność, gdyż obowiązują

przez czas w nich oznaczony, mimo że np. państwo

wycofało się z ich ratyfikacji, a nawet członkostwa

w organizacji



zalecenia

nie są ratyfikowane przez państwa

członkowskie i dlatego nie rodzą zobowiązań, co do

ich respektowania w prawie krajowym. Traktowane

są one głównie jako wytyczne dla uchwalanych

konwencji uszczegóławiając je, a przez to

stanowiąc wytyczne dla ustawodawstwa krajowego

2a. Międzynarodowa Organizacja Pracy

Do najważniejszych konwencji MOP z dziedziny

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

pracowników należy

konwencja nr 155.

Konwencja nr 31/1929

w sprawie ochrony

przed wypadkami przy pracy w przemyśle

reguluje w sposób ogólny podstawowe

obowiązki krajów i pracodawców, w przypadku

zaistnienia wypadku przy pracy.

Nakłada ona na państwa członkowskie

obowiązek ustanowienia krajowego

ustawodawstwa o ochronie życia i zdrowia

pracowników oraz reguluje działalność

inspekcji pracy w tych sprawach.

2a. MOP – konwencja nr 155

Zapisy zawarte w konwencji można

podzielić na 4 części:

1. zasady polityki krajowej w dziedzinie

bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia,

2. zadania państwa w tym zakresie,
3. zadania pracodawców na szczeblu

przedsiębiorstwa,

4. obowiązki i uprawnienia pracowników.

2a. MOP – konwencja nr 155

1.

Zasady polityki krajowej w dziedzinie bezpieczeństwa pracy i ochrony
zdrowia.

zasady tej polityki powinny być uzgadnianie z reprezentatywnymi
organizacjami pracowników i pracodawców, w aspekcie wykreowania i
koordynacji

korygowane i uzupełniane

powinna uwzględniać: materialne środowisko pracy (projektowanie, badania

próbne, dobór, zastępowanie, instalowanie, zagospodarowywanie, użytkowanie i
konserwację materialnych składników pracy itp.), powiązania istniejące między
materialnymi składnikami pracy a osobami, które wykonują lub nadzorują pracę,
szkolenie, dokształcanie i motywowanie osób pracujących na rzecz osiągnięcia
właściwego poziomu bezpieczeństwa i zdrowia, konsultacje i współdziałanie
partnerów społecznych na wszystkich szczeblach - od przedsiębiorstwa do szczebla
krajowego włącznie, ochronę pracowników i ich przedstawicieli przed
postawieniem ich w jakimkolwiek niekorzystnym położeniu w związku z realizacją
ich zadań, wynikających z ustalonej polityki
sformułowane w sposób przejrzysty kompetencje poszczególnych organów i osób
uczestniczących w jej realizacji.

2a. MOP – konwencja nr 155

2. Zadania państwa w tym zakresie.

- ustanowienie odpowiednich przepisów prawa dotyczących

bezpieczeństwa, zdrowia i środowiska pracy oraz organów

kontroli

- obowiązek zapewnienia na szczeblu krajowym takich

warunków, aby maszyny i inne urządzenia techniczne

wprowadzane do obrotu nie stanowiły zagrożenia

bezpieczeństwa i zdrowia osób, które będą je eksploatowały

- pracownik, który powstrzymał się od pracy w sytuacji

bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia, nie ponosił z

tego tytułu żadnych ujemnych konsekwencji

- na szczeblu krajowym powinno być zagwarantowane podjęcie

szkolenia i kształcenia, na wszystkich szczeblach w dziedzinie

bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników

Przepisy te powinny zapewnić:

określanie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać:
projektowanie, budowa i przebudowa, a także zagospodarowanie budynków,
w których znajdują się stanowiska pracy oraz sprzęt techniczny używany w
procesie pracy
określenie procesów pracy, substancji i czynników, których stosowanie w
procesie pracy powinno być zabronione
ustalanie procedury zgłaszania wypadków przy pracy i chorób zawodowych
przez pracodawców lub instytucje ubezpieczeniowe
przeprowadzanie szczegółowych dochodzeń w przypadkach, gdy liczba i
ciężkość wypadków przy pracy lub chorób zawodowych albo też związanych z
wykonywaną pracą świadczy o sytuacjach szczególnie groźnych
publikowanie corocznych informacji na temat realizacji polityki w zakresie
ochrony życia i zdrowia pracowników, uwzględniających analizę wypadków
przy pracy i chorób zawodowych
prowadzenie i rozwijanie systemu badań czynników chemicznych,
biologicznych lub fizycznych, z punktu widzenia ich szkodliwości dla zdrowia

2a. MOP – konwencja nr 155

2a. MOP – konwencja nr 155

3. Zadania pracodawców na szczeblu przedsiębiorstwa

.

 zagwarantowanie, aby miejsca pracy, maszyny, sprzęt i procesy pracy

oraz stosowane czynniki i substancje chemiczne, fizyczne i biologiczne

nie stanowiły zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników

 zapewnienie odzieży ochronnej i odpowiedniego sprzętu ochronnego
 obowiązek współpracy między pracodawcami w przypadku, gdy w

jednym miejscu pracę realizuje kilka przedsiębiorstw

 podejmowanie działań w przypadku zaistnienia sytuacji

niebezpiecznych, a także zapewnienia udzielenia pierwszej pomocy

 konsultacje z pracownikami i ich przedstawicielami
 szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników i ich

przedstawicieli w przedsiębiorstwie

 informowanie o podjętych przez pracodawcę środkach gwarantujących

bezpieczeństwo pracy

2a. MOP – konwencja nr 155

4. Obowiązki i uprawnienia pracowników.

 współdziałanie na rzecz wypełniania

obowiązków, jakie spoczywają na

pracodawcy

informowanie o każdej sytuacji mogącej

stanowić poważne, bezpośrednie

zagrożenie dla życia i zdrowia; w przypadku

utrzymywania się zagrożenia pracodawca

nie może żądać od pracownika podjęcia

pracy.

2a. Międzynarodowa Organizacja Pracy

Uprawnienia pracowników i ich przedstawicieli:
 możliwości powstrzymania się od wykonywania

pracy w przypadku zaistnienia bezpośredniego

zagrożenia dla życia lub zdrowia,

 organizacje przedstawicielskie działające w

przedsiębiorstwie mogą przeprowadzać analizy

wszystkich aspektów bezpieczeństwa w

przedsiębiorstwie i w tym celu korzystać z opinii

doradców technicznych, mają także prawo

konsultacji w tych sprawach z pracodawcą

Wszelkie koszty związane z zapewnieniem BHP

nie mogą w żadnej mierze obciążać pracowników.

2b. Rada Europy

 Powstała w 1949 r. jako organizacja, której celem jest działanie w

kierunku jedności europejskiej przez inicjatywy na rzecz demokracji,

praw człowieka, a także rozwijanie świadomości i kultury

europejskiej.

 Polska została członkiem Rady Europy w XI 1991 r.

 Rada Europy swoje zadania wypełnia przez ustanawianie aktów prawa

międzynarodowego, z których podstawowe znaczenie dla prawa pracy,

a tym samym dla bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia, ma

ustanowiona w 1961 r. Europejska Karta Społeczna wraz z

protokołami dodatkowymi

2c. Unia Europejska

Najważniejsze Traktaty:
 Traktat Rzymski
 Traktat z Maastricht
 Traktat Amsterdamski(po ratyfikowaniu

przez wszystkie państwa członkowskie - od
1 maja 1999 r.

2c. Unia Europejska

Dyrektywa 89/391/EWG

o wprowadzeniu środków w celu zwiększania

bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy.

 Reguluje ona zadania stron uczestniczących w tworzeniu BHP

w zakładzie pracy. Realizacja tych zadań oraz stosowanie

określonych w dyrektywie zasad ich realizacji ma gwarantować

stymulację działań nie tylko w celu zapewnienia bezpieczeństwa

i ochrony zdrowia pracowników, lecz także jego poprawy.

 Odstępstwa : sił zbrojnych, policji i służb ochrony cywilnej

 Zawiera jedynie ogólne zasady bezpieczeństwa

2c. Unia Europejska - Dyrektywa 89/391/EWG

Niezbędne środki, jakie pracodawca powinien podjąć w celu zapewnienia
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, to:

zapobieganie ryzyku zawodowemu
informowanie
szkolenie
zapewnienie odpowiednich środków i organizacji

Środki te muszą być każdorazowo dostosowywane przez pracodawcę do

zmieniających się okoliczności, tak aby w każdym przypadku były one
najbardziej skuteczne. Brak realizacji tych zadań powoduje
pociągnięcie pracodawcy do odpowiedzialności, od której nie jest on
zwolniony, nawet w przypadku korzystania z pozazakładowych,
fachowych służb lub osób.

Państwa członkowskie w swoim prawodawstwie mogą również ograniczyć lub

wykluczyć odpowiedzialność pracodawcy, jeżeli wypadki przy pracy
spowodowane zostały nietypowymi lub nieprzewidywalnymi okolicznościami.

2c. Unia Europejska - Dyrektywa 89/391/EWG

Pracodawca powinien stosować zwane ogólnymi zasadami zapobiegania. Są to

:

unikanie ryzyka (ocena ryzyka, którego nie można uniknąć )
zapobieganie ryzyku u źródła
dostosowanie pracy do pojedynczego człowieka, szczególnie w procesie
projektowania stanowisk pracy, wyboru wyposażenia roboczego oraz metod
produkcyjnych i metod pracy, a zwłaszcza łagodzenie monotonii pracy oraz
zmniejszanie natężenia pracy w wymuszonym tempie i negatywnego wpływu
tego typu pracy na zdrowie pracownika
stosowanie nowych rozwiązań technicznych
zastępowanie środków niebezpiecznych bezpiecznymi
prowadzenie spójnej i całościowej polityki zapobiegawczej obejmującej
technikę, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne i wpływ
czynników związanych ze środowiskiem pracy
nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony
indywidualnej
właściwe instruowanie pracowników.

2c. Unia Europejska - Dyrektywa 89/391/EWG

 Ocena wielkości ryzyka zawodowego stanowi podstawę doboru

przez pracodawcę wyposażenia roboczego, stosowania

substancji chemicznych i preparatów, wyposażenia stanowisk

pracy.

 Ocena ryzyka jest podstawą podjęcia środków prewencyjnych,

wyboru metod produkcji i organizacji pracy, tak aby zapewniały

one zwiększenie poziomu ochrony bezpieczeństwa i zdrowia

pracowników i były zintegrowane z całością działalności zakładu

na wszystkich szczeblach zarządzania.

 Obowiązek pracodawcy do opracowania dokumentacji

przeprowadzonej oceny ryzyka zagrażającego bezpieczeństwu i

zdrowiu podczas pracy, z uwzględnieniem szczególnych

zagrożeń, powinien pracodawca informować pracowników i ich

przedstawicieli

2c. Unia Europejska - Dyrektywa 89/391/EWG –
obowiązki pracodawcy

 informowanie,

konsultacje i szkolenia pracowników oraz ich

przedstawicieli.

 zatrudnienie kompetentnych służb ochrony zdrowia i zapobiegania

ryzyku zawodowemu,

 zapewnienie lekarskich badań kontrolnych, zorganizowanie pierwszej

pomocy,

 gaszenie pożaru, ewakuacja pracowników w razie zaistnienia

poważnego

niebezpieczeństwa,

2c. Unia Europejska - Dyrektywa 89/391/EWG –
obowiązki pracodawcy

 prowadzenie rejestru wypadków przy pracy, sporządzanie raportów

o wypadkach,

 przeszkolenia pracownika przed przystąpieniem do pracy, w każdym przypadku

przeniesienia pracownika lub zmiany pracy, wprowadzeniem nowego

sprzętu lub jego zmiany, wprowadzeniem nowej technologii.

Szkolenie powinno odbywać się na koszt pracodawcy, w ramach czasu

pracy.

2c. Unia Europejska - Dyrektywa
89/391/EWG – obowiązki pracownika

Pracownik ma obowiązek :

używać zgodnie z przeznaczeniem: maszyn, aparatów, narzędzi,

niebezpiecznych substancji, środków transportu i innych środków

produkcji

używać zgodnie z przeznaczeniem środków ochrony

powstrzymywać się od rozłączania, zmieniania, usuwania stosowanych

urządzeń zabezpieczających maszyny, aparaty, narzędzia, instalacje
i budynki; urządzenia zabezpieczające muszą być stosowane zgodnie

z ich przeznaczeniem

informować pracodawców i pracowników odpowiedzialnych za

bezpieczeństwo i zdrowie pracowników o jakichkolwiek sytuacjach

stanowiących

poważne i bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa

i zdrowia

2c. Unia Europejska - Dyrektywa 89/391/EWG –
prawa pracownika

oddalić się z miejsca zatrudnienia, wówczas gdy są

lub mogą być narażeni na poważne i nieuniknione

niebezpieczeństwo do konsultacji i uczestnictwa we

wszystkich działaniach pracodawcy dotyczących

zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

pracowników w środowisku pracy

prawo odwołania się do kompetentnych władz,
wówczas gdy stwierdzą, że podjęte przez

pracodawcę środki są nieodpowiednie do

zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

podczas pracy

3. System ochrony pracy w Polsce

System ochrony pracy

- zbiór

jednostek

organizacyjnych,

wzajemnie

powiązanych

zależnych

i/lub

współpracujących,

mających

na

celu

ochronę praw pracowniczych określonych w
prawie pracy wraz z prawem, na podstawie
którego wykonują swoje zadania.

3. System ochrony pracy w Polsce

W Polsce mamy:

 system prawny

- stanowiący integralną część

gałęzi prawa, jaką jest prawo pracy, mówi nam o

normach prawnych i ich usytuowaniu w hierarchii

źródeł prawa dotyczących bezpieczeństwa i

ochrony zdrowia.

 system organizacyjny

- obrazuje system

organizacji ochrony pracy na szczeblu państwa,

zakładu oraz organów uczestniczących w tworzeniu,

a także kontrolowaniu bezpieczeństwa i higieny

pracy w Polsce.

3a. System prawny ochrony pracy w
Polsce.

Podstawowym aktem prawnym, mówiącym
o prawie do bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy, jest

Konstytucja RP

Ustawą określającą prawa i obowiązki
obywateli w tym zakresie jest

kodeks

pracy

 w dziale X - podstawowe uregulowania

kodeksowe w zakresie bhp,



w dziale VII - ochrona pracy kobiet



w dziale IX - ochrony pracy młodocianych

3a. System prawny ochrony pracy w
Polsce - BHP.

Zasady BHP

- pozaprawne (nie określone

w

prawie)

reguły

bezpiecznego

postępowania wymagane przy wykonywaniu
określonej pracy (czynności) wynikające z
doświadczenia oraz przesłanek naukowych i
technicznych.

3a. System prawny ochrony pracy w Polsce –
BHP.

Do przepisów powszechnie obowiązujących
należą:

ustawy ustanawiające nadzór i kontrolę
nad warunkami pracy;
prawo budowlane;
prawo górnicze i geologiczne;
prawo atomowe;
niektóre normy techniczne.

3a. System prawny ochrony pracy w Polsce –
normy techniczne.

Są dobrowolne, jednakże mogą one mieć

charakter obowiązkowy, jeżeli właściwi

ministrowie wprowadzą obowiązek ich

stosowania.
Obowiązek stosowania normy technicznej

może wynikać z rozporządzenia właściwego

ministra wprowadzającego normy określone
w tym rozporządzeniu do obowiązkowego

stosowania, bądź przez powołanie się na

określoną normę w przepisie powszechnie

obowiązującym.

3a. System prawny ochrony pracy w Polsce

Prawo pracy

można podzielić na:

 przepisy stanowione w drodze porozumienia

zawartego pomiędzy partnerami społecznymi

 przepisy wewnątrzzakładowe, ustanawiane

przez samego pracodawcę

 System organizacyjny ochrony pracy można

podzielić na dwa systemy:



ogólnokrajowy

(parlament, rząd, resorty i inne

urzędy państwowe, organy nadzoru i kontroli,

które mają zróżnicowane zadania)



zakładowy

3a. System prawny ochrony pracy w Polsce

Przepisy zawarte pomiędzy partnerami społecznymi:

 przepisy bhp występujące w ponadzakładowych i

zakładowych układach zbiorowych pracy

 strony układu nie mogą wprowadzić do układu

zbiorowego pracy postanowień mniej korzystnych
od zawartych w przepisach powszechnie
obowiązujących

 w układach zbiorowych pracy nie mogą być jednak

nakładane na pracowników dodatkowe obowiązki,
gdyż te mogą być ustanawiane jedynie w drodze
przepisów powszechnie obowiązujących

3a. System prawny ochrony pracy w Polsce

Przepisy zawarte pomiędzy partnerami społecznymi:
Najczęściej występujące uregulowania z zakresu bhp:

 dodatkowe przywileje zdrowotne
 dodatkowe urlopy dla pracowników pracujących w

warunkach szkodliwych lub uciążliwych oraz
skrócenie dobowego wymiaru czasu pracy dla
pracowników zatrudnionych w takich warunkach

 rekompensaty finansowe dla pracowników

zatrudnionych na stanowiskach pracy w warunkach
szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych oraz
niebezpiecznych.

3a. System prawny ochrony pracy w Polsce

Przepisy wewnątrzzakładowe

:

Aktem regulującym sprawy z zakresu bhp, jest

regulamin pracy

. Zakres przedmiotowy regulaminu

obejmuje uregulowania w zakresie wyposażenia
pracowników w odzież i obuwie robocze oraz środki
ochrony indywidualnej i higieny osobistej, wykazy
prac wzbronionych pracownikom młodocianym i
kobietom.

3a. System prawny ochrony pracy w Polsce

Przepisy wewnątrzzakładowe:

Regulamin pracy

ustala pracodawca w porozumieniu z

zakładową organizacją związkową, jeżeli zatrudnia co najmniej
5 pracowników. Jednakże, w przypadku gdy pracodawca nie
może uzgodnić treści regulaminu z organizacją związkową lub
gdy taka organizacja nie działa u pracodawcy, regulamin ustala
sam pracodawca. Regulamin nie musi być ustalany, jeżeli w
zakresie

przewidzianym

dla

regulaminu

obowiązują

postanowienia układu zbiorowego pracy. Z treścią regulaminu
pracodawca ma obowiązek zapoznać każdego pracownika.

3a. System prawny ochrony pracy w Polsce

Przepisy wewnątrzzakładowe:

Zasady BHP

są regułami pozaprawnymi na wzór klauzul generalnych.

Oznacza to, że nie są one zdefiniowanie prawnie ani też określone

w przepisach, jednakże - zgodnie z obowiązującymi przepisami -

zarówno pracodawca, jak i osoba kierująca pracownikami i sam

pracownik są obowiązani ich przestrzegać, a ich naruszenie lub

niestosowanie może spowodować sankcje przewidziane w kodeksie

pracy.

W teorii, za zasady bhp uważa się reguły postępowania wynikające z

doświadczenia życiowego oraz przesłanek naukowych i technicznych.

4. Obowiązki pracodawcy i pracownika w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

 Obowiązki pracodawcy.

 Prawa i obowiązki pracowników.

 Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy.

 Maszyny i inne urządzenia techniczne.

 Substancje

chemiczne oraz procesy pracy szczególnie szkodliwe lub

niebezpieczne dla zdrowia.

 Profilaktyczna ochrona zdrowia.

 Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii.

 Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze.

 Służba bezpieczeństwa i higieny pracy.

 Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy.

 Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące osób wykonujących pracę na

innej podstawie niż stosunek pracy.

4.1. Obowiązki pracodawcy.

 Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków

pracy oraz prowadzenia systematycznego szkolenia

pracowników w zakresie BHP

(art. 207 § 1)

 Odpowiedzialność za stan BHP w zakładzie pracy ponosi

pracodawca. Rozpatrując tę kwestię na gruncie prawa,

odpowiedzialność ta może być:



odpowiedzialnością za wykroczenia popełnione

przeciwko prawom pracownika,



odpowiedzialnością za popełnione przestępstwa

(odpowiedzialność karna),



odpowiedzialnością cywilną za wyrządzone szkody.

4.1. Obowiązki pracodawcy.

Ochrona zdrowia i życia pracowników:

Obowiązek ten powinien być realizowany

poprzez zapewnienie bezpiecznych i

higienicznych warunków pracy przy

odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i

techniki. To, czy dany pracodawca, w

określonych warunkach, wykorzystał w sposób

odpowiedni osiągnięcia nauki, podlega

indywidualnej ocenie właściwych organów

nadzoru, np. Państwowej Inspekcji Pracy i

Inspekcji Sanitarnej lub sądu w toku

postępowania sądowego

(art. 207 § 2).

4.1. Obowiązki pracodawcy.

 Zapewnienia przestrzegania w zakładzie pracy

przepisów oraz zasad BHP (ich znajomość),

wydawania poleceń usunięcia uchybień w tym

zakresie oraz kontrolowania wykonania tych

poleceń

(art. 207 § 3);

 Zapewnienia wykonania nakazów, wystąpień,

decyzji i zarządzeń organów nadzoru nad

warunkami pracy;

 Zapewnienia wykonania zaleceń społecznego

inspektora pracy.

4.1. Obowiązki pracodawcy.

 Zgodnie z kodeksem pracy, współpraca różnych przedsiębiorstw,

powinna polegać m.in. na ustaleniu zasad współdziałania,
uwzględniających sposoby postępowania w przypadku wystąpienia
zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników oraz na wyznaczeniu
koordynatora, który będzie sprawował nadzór nad bezpieczeństwem i
higieną pracy. Ustalenie sposobów postępowania w przypadku
występowania zagrożeń wymaga uprzedniego dokonania analizy tych
zagrożeń i oceny ryzyka.

 Powinien uwzględniać zasady powiadamiania pracowników i innych

osób o zagrożeniu i jego ewentualnych skutkach, zasady udzielania
pierwszej pomocy w razie wypadku, sposoby neutralizacji
niebezpiecznych środków chemicznych, zasady postępowania w razie
pożaru itp. wskazówki.

4.1. Obowiązki pracodawcy.

 Pracodawca rozpoczynający działalność lub który zmienił miejsce,

rodzaj i zakres prowadzonej działalności, zwłaszcza jeżeli zmiana
dotyczyła technologii lub profilu produkcji jest zobowiązany
zawiadomić, w ciągu 14 dni od daty rozpoczęcia tej działalności,
właściwego inspektora pracy i właściwego inspektora sanitarnego

o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz

o przewidywanej liczbie pracowników.

Ponadto pracodawca ten ma obowiązek złożyć pisemną informację
o środkach i procedurach przyjętych w zakładzie pracy w celu
spełnienia wymagań wynikających z przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy.

4.2.Prawa i obowiązki pracowników.

 Prawo do powstrzymania się od wykonywania pracy

wówczas, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom
BHP oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia
lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego
praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.

 Prawo

oddalić

się

z

miejsca

zagrożenia,

jeżeli

powstrzymanie się od pracy nie usunęło tego zagrożenia.
W

obu

przypadkach,

tj.

powstrzymania

się

od

wykonywania pracy oraz oddalenia się z miejsca
zagrożenia, pracownik ma obowiązek niezwłocznego
powiadomienia o tym fakcie przełożonego.

4.2.Prawa i obowiązki pracowników.

Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca
zagrożenia pracownik zachowuje prawo do (pełnego) wynagrodzenia. Zagrożenie
dla życia lub zdrowia musi mieć charakter zagrożenia bezpośredniego i może
także dotyczyć innych pracowników lub osób. Pracownik ma prawo podjąć
decyzję w sprawie skorzystania z tego uprawnienia na podstawie samodzielnie
dokonanej oceny sytuacji.
Przy podejmowaniu decyzji pracownik powinien zwrócić uwagę na to, czy został
naruszony konkretny przepis dotyczący BHP.

Naruszenie samych zasad BHP, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia, może
być podstawą do powstrzymania się od wykonywania pracy, ale nie gwarantuje
prawa do pełnego wynagrodzenia. W takim przypadku pracownikowi, który był
gotów do pracy, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, za czas
niewykonywania pracy przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego
zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki
składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków
wynagrodzenia - 60% wynagrodzenia.

4.2.Prawa i obowiązki pracowników.

Pracownik

wykonujący

pracę

może,

po

uprzednim

powiadomieniu

przełożonego,

powstrzymać

się

od

jej

wykonywania, jeżeli stwierdzi, że jego stan psychofizyczny nie

zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie

dla innych osób.

Ponieważ przyczyna powstrzymania się od wykonywania pracy

leży po stronie pracownika, ustawodawca nie przewidział w tym

przypadku prawa do zachowania wynagrodzenia.

4.2.Prawa i obowiązki pracowników.

 kierowców: autobusów, pojazdów przewożących materiały

niebezpieczne oraz pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej

powyżej 16 ton i długości powyżej 12 m, trolejbusów i motorniczych

tramwajów

 przy montażu i remoncie sieci trakcyjnych

 przy liniach napowietrznych niskich, średnich i wysokich napięć

 przy obsłudze urządzeń ciśnieniowych, podlegających pełnemu

dozorowi technicznemu

 przy obsłudze instalacji chemicznych do produkcji gazów toksycznych

lub tworzących mieszaniny wybuchowe z powietrzem

 przy materiałach łatwo palnych, środkach toksycznych i materiałach

biologicznie zakaźnych

4.2.Prawa i obowiązki pracowników.

 znać przepisy oraz zasady BHP, brać udział w szkoleniu i instruktażu

z tego zakresu oraz poddawać się egzaminom sprawdzającym

 wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami oraz zasadami BHP

oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń

i wskazówek przełożonych

 dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu

oraz porządek i ład w miejscu pracy

 stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych

środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,

zgodnie z ich przeznaczeniem

4.2.Prawa i obowiązki pracowników.

 poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym

zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich

 niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie

pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz

ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w

rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie

 współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków

dotyczących BHP

4.2.Prawa i obowiązki pracowników.

Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

 organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami BHP

 dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie

 organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie

pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami

związanymi z warunkami środowiska pracy

 dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a

także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z

przeznaczeniem egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów oraz zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego

opiekę zdrowotną nad pracownikami.

4.3.Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy.

 Obiekty budowlane, w których znajdują się pomieszczenia pracy,

powinny spełniać wymagania dotyczące BHP, a każda ich przebudowa

powinna uwzględniać poprawę ich warunków.

 Pomieszczenia przeznaczone do pracy powinny być dostosowane

odpowiednio do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych

pracowników.

 Pracodawca obowiązany jest ponadto utrzymywać obiekty budowlane

i znajdujące się w nich pomieszczenia przeznaczone do pracy, a

także tereny i urządzenia z nimi związane, w stanie zapewniającym

bezpieczne i higieniczne warunki prac.

 Budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje

się pomieszczenia przeznaczone do wykonywania pracy, powinna być

dokonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania

BHP, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych

rzeczoznawców.

4.4.Maszyny i inne urządzenia techniczne.

Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny
być tak konstruowane i budowane, aby

:

zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki

pracy, w szczególności zabezpieczały

pracownika przed urazami, działaniem

niebezpiecznych substancji chemicznych,

porażeniem prądem elektrycznym,

nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami,

działaniem wibracji i promieniowania oraz

szkodliwym i niebezpiecznym działaniem

innych czynników środowiska pracy,

uwzględniały zasady ergonomii.

4.4.Maszyny i inne urządzenia techniczne.

 Konstruktor oraz producent maszyn i innych urządzeń

technicznych ponoszą odpowiednio odpowiedzialność
cywilną lub karną za niedopełnienie wymagań; jeżeli
niedopełnienie tych obowiązków powoduje skutki w
postaci strat lub stanowi naruszenie prawa karnego, np.
stało się przyczyną utraty zdrowia lub życia ludzkiego.

 W przypadku, gdy maszyny lub inne urządzenia

techniczne nie spełniają wymagań, należy je wyposażyć w
odpowiednie zabezpieczenia. Jeżeli konstrukcja
zabezpieczenia jest uzależniona od warunków lokalnych,
obowiązek wyposażenia maszyny lub innego urządzenia
technicznego w odpowiednie zabezpieczenia spoczywa na
pracodawcy.

4.4.Maszyny i inne urządzenia techniczne.

 Producent, importer, dystrybutor lub inny dostawca

maszyn, innych urządzeń technicznych lub narzędzi pracy,
które są objęte obowiązkową certyfikacją na znak
bezpieczeństwa, jest obowiązany dostarczyć odbiorcy (w
tym

przypadku

pracodawcy)

certyfikat

na

znak

bezpieczeństwa.

 Pracodawca powinien wymagać deklaracji zgodności

dotyczącej

wyrobów

nie

objętych

obowiązkową

certyfikacją. W sytuacji, w której dostawca odmawia
wydania deklaracji zgodności, należy przypuszczać, że
maszyna, inne urządzenie techniczne lub narzędzie pracy
nie spełnia wymagań norm lub odpowiednich przepisów
BHP.

4.5. Substancje chemiczne oraz procesy pracy
szczególnie szkodliwe lub niebezpieczne dla
zdrowia

 Wszystkie materiały i procesy technologiczne, przed ich

zastosowaniem w produkcji, powinny być sprawdzone w

celu ustalenia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników

i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych.

 Niedopuszczalne jest stosowanie substancji

chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny i

umożliwiający ich identyfikację.

 Wprowadzono kategoryczny zakaz stosowania

niebezpiecznych substancji chemicznych w sytuacji

braku kart charakterystyki tych substancji, opakowań

zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem,

pożarem lub wybuchem oraz niestosowania środków

zapewniających pracownikom ochronę życia i zdrowia.

4.5. Substancje chemiczne oraz procesy pracy
szczególnie szkodliwe lub niebezpieczne dla
zdrowia

Pracodawca

zatrudniający

pracowników

w

warunkach

narażenia

na

działanie

substancji

i czynników rakotwórczych jest obowiązany:

 zastępować te substancje i czynniki mniej szkodliwymi dla

zdrowia lub stosować inne dostępne środki ograniczające

stopień narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć

nauki i techniki,

 rejestrować wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami i

czynnikami o działaniu rakotwórczym lub prawdopodobnym

działaniu rakotwórczym.

4.5. Substancje chemiczne oraz procesy pracy
szczególnie szkodliwe lub niebezpieczne dla zdrowia.

W

celu

zmniejszenia

ryzyka

wystąpienia

nadzwyczajnych

zagrożeń

zobowiązano

pracodawców,

którzy

prowadzą

działalność

stwarzającą

możliwość

wystąpienia

nagłego

niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia pracowników,

do zapewnienia:

 odpowiednich do rodzaju niebezpieczeństwa urządzeń i

sprzętu ratowniczego,

 należycie przeszkolonej obsługi tych urządzeń i sprzętu,

 udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym.

4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.

 Pracodawca

jest

obowiązany

informować

pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się

z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony

przed zagrożeniami.

Ryzyko

to w zrozumieniu potocznym możliwość

wystąpienia

niepożądanych

zdarzeń,

powodujących

straty.

Ocena

ryzyka

polega

na

oszacowaniu

prawdopodobieństwa wystąpienia niepożądanych zdarzeń

oraz wysokości prawdopodobnych strat.

Straty w tym przypadku są rozumiane nie tylko jako straty

materialne, lecz także jako straty związane z utratą

zdrowia lub życia.

4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.

 Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować

ryzyko zawodowe występujące przy określonych pracach
oraz

stosować

niezbędne

środki

profilaktyczne

zmniejszające to ryzyko.

 W szczególności pracodawca jest obowiązany:

 zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób

zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi
oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i
uciążliwości ,

 zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników

głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i
substancji nie powodujących takich zagrożeń.

 przez zagrożenie rozumie się taki stan środowiska pracy, który

może spowodować wypadek lub chorobę.

4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.

Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie

jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania

organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony

zbiorowej, które ograniczają wpływ tych zagrożeń na zdrowie i

bezpieczeństwo pracowników. W sytuacji, gdy ograniczenie

zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i

technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany

zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie

do rodzaju i poziomu zagrożeń.

Po wejściu w życie przepisów ogólnych w zakresie BHP (§ 39),

prawo polskie przewiduje pierwszeństwo stosowania ochron

zbiorowych przed ochronami indywidualnymi, co jest zgodne z

priorytetami określonymi w

art. 6 dyrektywy 89/391/EWG.

4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.

W zakładach pracy, w których nie działają takie systemy
i procedury, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika
do pracy (w ramach szkolenia wstępnego) poinformuje go o:

 rodzajach czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia i

uciążliwych występujących na stanowisku pracy oraz o ich

poziomie (np. stężeniach substancji chemicznych i pyłów w

powietrzu, natężeniu hałasu, poziomie szkodliwych drgań,

warunkach

mikroklimatycznych),

a

także

częstotliwości

występowania tych zagrożeń i uciążliwości

 wypadkach i chorobach zawodowych, jakie miały miejsce na tym

lub podobnych stanowiskach pracy w zakładzie, przyczynach

oraz skutkach tych wypadków i chorób, a także podjętych

działaniach profilaktycznych

 środkach ochrony zbiorowej i indywidualnej, jakie będą do

dyspozycji pracownika oraz sposobach ich stosowania.

4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.

Pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom

zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą (art. 227 § 1).

Obowiązek ten nie ogranicza się jedynie do chorób zawodowych (określonych

w wykazie chorób zawodowych), ale dotyczy także innych chorób, na które

może zachorować pracownik w związku z warunkami, w jakich wykonuje

pracę. Wprawdzie choroby te (np. grypa, zapalenie płuc, reumatyzm,

choroby alergiczne) nie dają podstaw do ubiegania się o świadczenia

pieniężne przewidziane w przypadku stwierdzenia u pracownika choroby

zawodowej, ale mogą być brane pod uwagę w ocenie wypełniania

obowiązków w zakresie bhp przez pracodawcę, jeżeli są podstawy do

uznania, iż powstały w związku z warunkami pracy.

4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.

 utrzymywanie w stałej sprawności urządzeń ograniczających lub

eliminujących szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz

urządzenia służące do pomiarów tych czynników, przeprowadzanie badań

i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrowanie i

przechowywanie wyników tych badań i pomiarów oraz udostępnianie ich

pracownikom.

4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.

W razie stwierdzenia przekroczeń najwyższych dopuszczalnych stężeń i

natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, pracodawca jest obowiązany

niezwłocznie, w sposób ustalony w danym zakładzie pracy, poinformować

o tym pracowników oraz umieścić na odpowiednim stanowisku pracy

informację o stwierdzonym narażeniu.

Tryb i częstotliwość badań i pomiarów, a także sposób rejestrowania,

przechowywania i udostępniania wyników tych badań i pomiarów określa

w drodze rozporządzenia minister zdrowia i opieki społecznej.

4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.

 Osoba przyjmowana do pracy podlega wstępnym badaniom lekarskim.
 Badaniom takim podlegają także pracownicy młodociani przenoszeni na inne

stanowiska i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska, na których występują
czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

 Ponowne badanie wstępne pracownika przenoszonego na inne stanowisko

pracy (z wyjątkiem pracowników młodocianych) powinno wykonywać się
wtedy, gdy na nowym stanowisku jest wyższy poziom czynników szkodliwych
albo występują czynniki szkodliwe, które nie występowały na poprzednim
stanowisku pracy.

 Pracownik podlega ponadto okresowym badaniom lekarskim. W przypadku

niezdolności do pracy trwającej ponad 30 dni, pracownik podlega kontrolnym
badaniom lekarskim (art. 229 § 6).

 Wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadzane są na koszt

pracodawcy (art. 229 § 6). Pracodawca ponosi także inne koszty
profilaktycznej opieki zdrowotnej, niezbędnej z uwagi na warunki pracy.

4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.

 W przypadku stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących

na powstanie choroby zawodowej lub gdy pracownik stał się

niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek

wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został

zaliczony do żadnego stopnia niepełnosprawności (dawniej

grupy inwalidzkiej), pracodawca, na podstawie odpowiedniego

orzeczenia lekarskiego, jest obowiązany przenieść pracownika

do innej odpowiedniej pracy (art. 230 § 1 i art. 231).

 W razie przeniesienia pracownika do innej pracy wskutek

wystąpienia objawów choroby zawodowej, praca do której

zostanie on przeniesiony, może być uznana za odpowiednią

tylko wtedy, gdy pracownik nie będzie narażony na czynniki,

które

wywołały

objawy

choroby

zawodowej.

Jeżeli

przeniesienie, o którym mowa wyżej, powoduje obniżenie

wynagrodzenia,

pracownikowi

przysługuje

dodatek

wyrównawczy (art. 230 § 2) przez okres nie przekraczający 6

miesięcy.

4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.

 Pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie

uciążliwych,

pracodawca

powinien

zapewnić

nieodpłatnie odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest

to niezbędne ze względów profilaktycznych

(art. 232)

.

 W

przypadku

upałów,

gdy

temperatura

w

pomieszczeniach pracy przekracza 28 °C, prawo do

napojów chłodzących dotyczy wszystkich pracowników,

bez względu na rodzaj pracy, jaką wykonują.

Pracodawca jest obowiązany dostarczać napoje w

ilościach

niezbędnych

do

zaspokojenia

potrzeb.

Pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pieniężny za

posiłki i napoje. Przepis ten nie przewiduje możliwości

wydawania (za częściową odpłatnością) tzw. posiłków

regeneracyjno-wzmacniających, ale posiłki takie mogą

być wydawane, jeżeli są przewidziane w układzie

zbiorowym pracy.

4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.

 Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia

higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej, a
także zapewnić środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku (art.
233). Ilość środków do utrzymania higieny osobistej, np. mydła, pasty do
mycia oraz ręczników, zależy od rodzaju wykonywanej pracy i stopnia
zabrudzenia ciała w wyniku tej pracy. Środki te powinny być wydawane w
ilościach niezbędnych do utrzymania higieny osobistej.

 Pracodawca,

w

myśl

tego

przepisu,

powinien

zapewnić

sprawnie

funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do
udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien zapewnić
punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których są
wykonywane prace powodujące duże zagrożenie wypadkowe lub wydzielanie
się szkodliwych dla zdrowia par, gazów albo pyłów. W pozostałych wydziałach
(oddziałach) należy rozmieścić odpowiednio wyposażone apteczki pierwszej
pomocy. Liczbę punktów i apteczek pierwszej pomocy, ich usytuowanie oraz
ilość i rodzaj środków pierwszej pomocy - pracodawca powinien ustalić w
porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną.

4.7. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz ergonomii

Pracownik nie może być dopuszczony do

pracy, do której wykonywania nie posiada
wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych
umiejętności, a także dostatecznej
znajomości przepisów oraz zasad BHP

(art. 237

3

§ 1)

.

70

4.7. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz ergonomii

Kandydata do pracy należy zatem ocenić pod

kątem posiadania kwalifikacji, jeżeli

kwalifikacje takie są wymagane na stanowisku,

na którym ma być on zatrudniony, oraz pod

kątem posiadanych przez niego umiejętności.

W niektórych wypadkach może to dotyczyć

kwalifikacji związanych z posiadaniem

uprawnień do wykonywania określonych prac,

np. prac spawalniczych, kierowania pojazdami,

prac elektrycznych, prac na wysokości,

samodzielnych prac w budownictwie.

4.7. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz ergonomii

Do wykonywania pracy, poza kwalifikacjami,

niezbędne są umiejętności.

Umiejętności nabywa się w wyniku przyswojenia

sobie wiedzy teoretycznej i treningu praktycznego.

Poziom

tych

umiejętności

powinien

zapewniać

bezpieczne wykonywanie pracy. Kwalifikacje ocenia się

zazwyczaj

na

podstawie

dostarczonych

przez

pracownika dokumentów (dyplom ukończenia szkoły

wyższej,

świadectwa

szkolne

i

zawodowe,

zaświadczenia itp.).

Umiejętności należy sprawdzić w praktyce,

co odbywa się w ramach szkolenia wstępnego w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy, a ściślej, w trakcie

instruktażu na stanowisku pracy.

4.7. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz ergonomii

 Pracodawca powinien zapewnić przeszkolenie

pracownika w zakresie BHP przed dopuszczeniem go do

pracy oraz prowadzić (organizować lub zlecać) okresowe

szkolenia w tym zakresie

(art. 237

3

§ 2)

.

Szkolenia te powinny odbywać się w czasie pracy i na

koszt pracodawcy

(art. 237

3

§ 3)

.

 Pracodawca obowiązany jest zaznajomić pracowników z

przepisami oraz zasadami BHP dotyczącymi

wykonywanych przez nich prac oraz wydawać

szczegółowe instrukcje i wskazówki w tym zakresie

 Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie

zapoznanie się z przepisami oraz zasadami BHP

(art. 237

4

§ 1, 2, 3)

4.7. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz ergonomii

 Obowiązek

pracodawcy

dotyczący

udostępniania

(do

stałego

korzystania) aktualnych instrukcji BHP został uszczegółowiony w § 41

rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie ogólnych

przepisów BHP.

 Instrukcje

takie

powinny

dotyczyć:

stosowanych

procesów

technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami

wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników, obsługi maszyn

i urządzeń, postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i

niebezpiecznymi oraz udzielania pierwszej pomocy.

4.8. Środki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze

 Pracodawca jest obowiązany dostarczyć

pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony

indywidualnej zabezpieczające przed działaniem

niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia

czynników występujących w środowisku pracy oraz

informować go o sposobach posługiwania się tymi

środkami

( art. 2376 § 1)

 Producent, importer, dystrybutor lub inny dostawca

środków ochrony indywidualnej jest obowiązany

wydać deklarację zgodności tych wyrobów z

normami wprowadzonymi do obowiązkowego

stosowania oraz wymaganiami określonymi

właściwymi przepisami

(art. 2376 § 2)

.

4.8. Środki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze

 Pracodawca jest obowiązany dostarczać

pracownikowi środki ochrony indywidualnej,

które spełniają wymagania dotyczące oceny

zgodności określone w odrębnych przepisach

(art.

2376 § 3).

 Pracodawca jest obowiązany ponadto

dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i

obuwie robocze, spełniające wymagania

określone w polskich normach:

- jeżeli odzież własna pracownika może ulec

zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu

-ze względu na wymagania technologiczne,

sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

4.8. Środki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze

 Zabronione jest dopuszczenie pracownika do pracy bez środków

ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,

przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy

(art.

237

7

§ 1).

 Pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową

może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez

pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego,

spełniających wymagania BHP

(art.

237

7

§ 1 i 2)

.

 Przepis wyklucza możliwość wykonywania pracy we własnej odzieży

pracownika na stanowiskach, na których są wykonywane prace

związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń

technicznych albo prace powodujące intensywne brudzenie lub

skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi,

promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi

(

237

7

§ 3)

.

Pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia

roboczego

(art. 237

7

§ 2)

pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny w

wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny.

 Zarówno środki ochrony indywidualnej, jak i odzież oraz obuwie

robocze stanowią własność pracodawcy

(art.

237

8

§ 2)

.

77

4.8. Środki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze



Pracodawca ma obowiązek zapewnić, aby stosowane środki ochrony

indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości

ochronne i użytkowe oraz zapewnić odpowiednio ich pranie,

konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie

(art.

237

9

§ 2 i 3).

W przypadku gdy pracodawca nie może zapewnić prania odzieży

roboczej, może powierzyć te czynności pracownikowi, za jego zgodą,

wypłacając jednocześnie ekwiwalent pieniężny w wysokości

poniesionych przez pracownika kosztów

(art.

237

9

§ 3).

 Nie wolno powierzyć pracownikowi prania odzieży, która w wyniku

stosowania w procesie pracy uległa skażeniu środkami chemicznymi,

promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi.

Pracodawca powinien ponadto zadbać, aby skażone: odzież,

obuwie oraz środki ochrony indywidualnej były przechowywane
wyłączne w miejscach przez niego przeznaczonych do tego celu.
Niedopuszczalne jest powierzanie pracownikowi prania,
konserwacji, odpylania i odkażania przedmiotów skażonych

art.

237

10

§ 1

78

4.9. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy

Pracodawca zatrudniający więcej niż

10 pracowników,

tworzy służbę BHP

,

pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

(art. 23711 § 1)

79

4.9. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy -
służba BHP.

 wyodrębnione komórki organizacyjne, jednoosobowe lub

wieloosobowe, podległe bezpośrednio pracodawcy lub członkowi

organu zarządzającego (np. zarządu), upoważnionego przez ten

organ do sprawowania nadzoru w sprawach BHP.

 nie mogą być obciążane zadaniami innymi niż wymienione w

rozporządzeniu (z wyjątkiem pracowników, którym powierzono

zadania służby bhp obok innych obowiązków, w podmiotach

zatrudniających nie więcej niż 100 pracowników).

 liczbę pracowników służby bhp, ustala pracodawca, biorąc pod

uwagę stan zatrudnienia oraz występujące w zakładzie warunki

pracy, a także związane z nimi zagrożenia zawodowe i uciążliwości

pracy.

W zakładach pracy zatrudniających od 100 do 600

pracowników, tworzy się wieloosobową lub jednoosobową komórkę

organizacyjną albo zatrudnia w tej komórce pracownika w

niepełnym wymiarze czasu pracy. Pracodawcy zatrudniający ponad

600 pracowników zatrudniają w pełnym wymiarze czasu pracy co

najmniej 1 pracownika służby bhp na 600 pracowników

80

4.9. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy -
służba BHP.

 Pracodawca zatrudniający do 50 pracowników może

powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom

spoza zakładu pracy

(art.

237

11

§ 2)

.

Osoby te muszą spełniać wymagania niezbędne do

zatrudnienia na stanowisku specjalisty do spraw BHP, oraz

posiadać zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie

bhp dla pracowników służby BHP. W takim przypadku,

przepisy dopuszczają także możliwość zlecenia zadań

służby BHP osobie, która była zatrudniona na stanowisku

inspektora pracy w Państwowej Inspekcji Pracy przez okres

co najmniej 3 lat.

 Pracodawca zatrudniający do 100 pracowników może

powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi

zatrudnionemu przy innej pracy

(art. 237

11

§ 3).

81

4.10. Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy

 Pracodawca zatrudniający więcej niż 50 pracowników

powołuje

komisję BHP

jako swój organ doradczy i

opiniodawczy.

W skład komisji wchodzą:

pracownicy służby bhp,
lekarz sprawujący opiekę zdrowotną nad pracownikami,
społeczny inspektor pracy oraz

przedstawiciele pracowników wybrani przez zakładową

organizację związkową, a w przypadku, gdy u pracodawcy nie

działa zakładowa organizacja związkowa - przez pracowników

w trybie przyjętym w zakładzie pracy.

Przewodniczącym komisji jest pracodawca lub osoba

przez niego upoważniona, a wiceprzewodniczącym - społeczny

inspektor pracy

(art. 237

12

§ 1 i 2)

4.10. Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy –
zadania komisji.

dokonywanie przeglądu warunków pracy,
okresowej oceny stanu BHP,
opiniowanie podejmowanych przez

pracodawcę środków zapobiegających

wypadkom przy pracy i chorobom

zawodowym,

formułowanie wniosków dotyczących poprawy

warunków pracy

współdziałanie z pracodawcą w realizacji

jego obowiązków w zakresie BHP

83

4.11. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy
dotyczące osób wykonujących pracę na innej
podstawie niż stosunek pracy.

 Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i

higieniczne warunki pracy, także osobom fizycznym

wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy,

w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez

pracodawcę

(art. 304 § 1).

 W razie prowadzenia prac w miejscu, do którego mają

dostęp osoby postronne, pracodawca jest obowiązany

zastosować środki niezbędne do zapewnienia ochrony życia i

zdrowia tym osobom

(art. 304 § 4).

 Pracodawca jest obowiązany przydzielić niezbędną odzież

roboczą i środki ochrony indywidualnej osobom wykonującym

krótkotrwałe prace albo czynności inspekcyjne, w czasie

których ich własna odzież może ulec zniszczeniu lub

znacznemu zabrudzeniu, a także ze względu na

bezpieczeństwo wykonywania tych prac lub czynności

(art.

304).

84

5. Certyfikacja wyrobów, maszyn i urządzeń
na spełnienie wymagań bezpieczeństwa

1.

Zasady ogólne oceny zgodności wyrobów.

2.

System oceny zgodności wyrobów w krajach UE.

-

Koncepcje nowego i globalnego podejścia.

-

Dyrektywy harmonizacji technicznej.

-

Procedury oceny zgodności wyrobów.

3. Ocena zgodności maszyn w krajach UE.
-

Zakres oceny zgodności maszyn.

-

Kryteria oceny zgodności maszyn z wymaganiami bezpieczeństwa pracy i ochrony

zdrowia.

-

Procedury oceny zgodności maszyn.

4. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
-

Uwarunkowania europejskie polskiego systemu oceny zgodności wyrobów .

-

Podstawy prawne polskiego systemu oceny zgodności wyrobów.

-

Zakres oceny zgodności wyrobów w ramach polskiego systemu certyfikacji.

-

Zasady certyfikacji wyrobów na znak bezpieczeństwa.

-

Procedura certyfikacji wyrobów na znak bezpieczeństwa.

-

Deklaracja zgodności producenta.

85

1. Zasady ogólne oceny zgodności
wyrobów.

Ocena zgodności

wyrobu polega na systematycznym badaniu

stopnia, w jakim wyrób spełnia określone wymagania, m.in. wymagania
bezpieczeństwa.

Oceny zgodności wyrobów w zależności od podmiotu przeprowadzającego,

dzielą się na:

 ocenę pierwszej strony, którą przeprowadza bezpośrednio projektant (na

etapie projektowania) lub producent wyrobów (w toku produkcji)

 ocenę drugiej strony, którą przeprowadza bezpośredni odbiorca wyrobów

(na etapie projektowania i/lub produkcji)

 ocenę trzeciej strony, którą przeprowadza jednostka niezależna od

projektanta, producenta i odbiorcy wyrobów (podczas produkcji w ramach

wyrywkowych badań kontrolnych i/lub na etapie wprowadzania wyrobów

do obrotu handlowego w ramach oceny typu)

86

1. Zasady ogólne oceny zgodności
wyrobów.

Certyfikacja

- procedura, w wyniku

której trzecia strona udziela pisemnego
zapewnienia, że wyrób, proces lub usługa
są zgodne z określonymi wymaganiami.

- 3. strona udziela pisemnego zapewnienia,

że wyrób jest zgodny z wymaganiami

- „autocertyfikacja” - certyfikacja przez 1.

stronę „certyfikacja 2. strony”

87

2.1. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Koncepcje nowego i globalnego podejścia.

Założenia systemu oceny zgodności wyrobów w krajach UE:


w celu zapewnienia swobodnego przepływu towarów i jednoczesnego zapewnienia wysokiego poziomu
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony środowiska, harmonizacja przepisów prawnych w
krajach członkowskich Unii Europejskiej będzie ograniczona tylko do wyrobów mogących mieć wpływ na
bezpieczeństwo i zdrowie ludzi oraz środowisko naturalne



harmonizacja tych przepisów będzie realizowana przez adaptację przez kraje członkowskie obligatoryjnych
postanowień dyrektyw harmonizacji technicznej, zawierających podstawowe wymagania bezpieczeństwa i
ochrony zdrowia w stosunku do wyrobów mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie ludzi oraz
środowisko naturalne



w celu zapewnienia zgodności wyrobów z podstawowymi wymaganiami bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
określonymi w odpowiednich dyrektywach harmonizacji technicznej, stosowane będą zharmonizowane
normy europejskie, zawierające szczegółowe wymagania techniczne, precyzujące wymagania podstawowe
tych dyrektyw



zharmonizowane normy europejskie będą ustanawiane przez komitety normalizacyjne CEN, CENELEC oraz
ETSI i będą mieć status norm nieobligatoryjnych



zakłada się, że wyroby, które spełnią wymagania zawarte w odpowiednich zharmonizowanych normach
europejskich, spełnią tym samym podstawowe wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia określone w
dyrektywach harmonizacji technicznej

88

2.2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE -Dyrektywy harmonizacji technicznej.

Dyrektywy harmonizacji technicznej,

wprowadzają

obowiązek oceny zgodności wielu różnych rodzajów
wyrobów. Stosują się one do następujących wyrobów
wprowadzanych na rynek Unii Europejskiej:

 nowych, wytworzonych na terytorium Unii

Europejskiej

 nowych oraz używanych, pochodzących z państw

trzecich.

89

2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE -Dyrektywy harmonizacji technicznej.



zabawki (88/378/EEC)



wyroby stosowane w budownictwie (89/106/EEC)



maszyny (98/37/EC)



środki ochrony indywidualnej (89/686/EEC)



zbiorniki na gorącą wodę (92/42/EEC)



urządzenia medyczne (93/42/EEC)



windy (95/16/EC)



lodówki i zamrażarki (96/57/EC)



końcówki telekomunikacyjne (98/13/EC)



urządzenia medyczne in vitro (98/79/EC)



urządzenia radiowe i telekomunikacyjne (99/5/EC).

90

2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.

Procedura A

-

wewnętrzna kontrola produkcji

-

producent sporządza i gromadzi dokumentację techniczną wyrobu, pozwalającą ustalić

zgodność tego wyrobu z podstawowymi wymaganiami bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

-

na etapie produkcji producent zapewnia odpowiednie środki niezbędne do tego, aby

proces produkcji zapewniał zgodność produkowanych wyrobów z wymaganiami

podstawowymi

-

wydaje odpowiednią deklarację zgodności danych wyrobów z tymi wymaganiami.

W procedurze tej nie bierze udziału strona trzecia (jednostka notyfikowana).

Procedura Aa

-

jest uzupełniona o uzupełnionego o zaangażowanie na etapie produkcji, odpowiedniej

jednostki notyfikowanej do wykonywania badań specyficznych cech wyrobu lub do

wykonywania badań określonych cech wyrobu, w przypadkowych odstępach czasu.

91

2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.

Procedura B+C

-

procedura ta na etapie projektowania wykorzystuje moduł B (ocena typu), natomiast

na etapie produkcji - moduł C (zgodność z typem)

-

na etapie projektowania producent przedstawia egzemplarz wyrobu i towarzyszącą mu

dokumentację techniczną do oceny jednostce notyfikowanej, która ocenia zgodność

egzemplarza z wymaganiami podstawowymi oraz wystawia certyfikat zatwierdzenia

typu.

-

producent na etapie produkcji zapewnia odpowiednie środki umożliwiające

produkowanie wyrobów zgodnych z typem określonym w certyfikacie zatwierdzenia

oraz odnoszącymi się do niego wymaganiami dyrektywy, a także wydaje odpowiednią

deklarację zgodności tych wyrobów z zatwierdzonym typem.

-

na etapie produkcji może występować zaangażowanie jednostki notyfikowanej do

wykonywania badań specyficznych cech wyrobu lub do wykonywania badań określonych

cech wyrobu, w przypadkowych odstępach czasu.

92

2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.

Procedura B+D

- na etapie projektowania wykorzystuje moduł B (ocena typu),

natomiast na etapie produkcji - moduł D (zapewnienie jakości

produkcji - EN 29002).

- na etapie produkcji producent zapewnia zgodność produkowanych

wyrobów z zatwierdzonym typem i z dotyczącymi go wymaganiami

dyrektywy, przez utrzymywanie systemu jakości produkcji zgodnego

z normą EN 29002. Na tej podstawie wydaje odpowiednią deklarację

zgodności tych wyrobów z zatwierdzonym typem.

- stosowna jednostka notyfikowana ocenia, zatwierdza (certyfikuje) i

nadzoruje system zapewnienia jakości produkcji.

93

2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.

Procedura B+E

- na etapie projektowania wykorzystuje moduł B (ocena typu),

natomiast na etapie produkcji - moduł E (zapewnienie jakości

wyrobu - EN 29003).

- Na etapie produkcji producent zapewnia zgodność produkowanych

wyrobów z zatwierdzonym typem i z dotyczącymi go wymaganiami

dyrektywy, przez utrzymywanie systemu zapewnienia jakości

wyrobów zgodnego z normą EN 29003.

- wydaje odpowiednią deklarację zgodności tych wyrobów z

zatwierdzonym typem lub z wymaganiami podstawowymi.

- stosowna jednostka notyfikowana ocenia, zatwierdza (certyfikuje) i

nadzoruje system zapewnienia jakości wyrobów.

94

2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.

Procedura B+F

- na etapie projektowania wykorzystuje moduł B (ocena

typu), natomiast na etapie produkcji - moduł F (weryfikacja

wyrobu)

- na etapie produkcji producent zapewnia odpowiednie

środki umożliwiające produkowanie wyrobów identycznych

z zatwierdzonym typem lub z wymaganiami podstawowymi.

- stosowna jednostka notyfikowana sprawdza (weryfikuje)

zgodność produkowanych wyrobów z zatwierdzonym typem

lub z wymaganiami podstawowymi, przez badanie każdego

egzemplarza wyrobu lub badania próbek wyrobu,

pobieranych zgodnie z metodami statystycznymi.

95

2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.

Procedura G

- na etapie projektowania, jak i produkcji wykorzystuje moduł G

(weryfikacja jednostkowa wyrobu) i jest stosowana głównie przy

jednostkowej produkcji wyrobów.

- na etapie produkcji producent gromadzi pełną dokumentację techniczną

wyrobu, pozwalającą ustalić zgodność tego wyrobu z podstawowymi

wymaganiami bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

- na etapie produkcji producent zapewnia odpowiednie środki

umożliwiające wykonanie wyrobu zgodnie z wymaganiami podstawowymi

oraz przedstawia wyrób wraz z dokumentacją odpowiedniej jednostce

notyfikowanej, która ocenia zgodność wyrobu i jego dokumentacji z

wymaganiami podstawowymi i wystawia certyfikat zgodności, na którego

podstawie producent wydaje odpowiednią deklarację zgodności wyrobu z

tymi wymaganiami.

96

2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.

Procedura H

- wykorzystuje zarówno na etapie projektowania, jak i produkcji moduł H

(pełne zapewnienie jakości - EN 29001).

- producent stosuje system zapewnienia projektowania zgodny z normą EN

29001.

- stosowna jednostka notyfikowana ocenia, zatwierdza (certyfikuje) i

nadzoruje ten system oraz sprawdza zgodność projektu wyrobu

(dokumentacji technicznej) z podstawowymi wymaganiami

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a następnie wystawia certyfikat

zatwierdzenia projektu.

-

na etapie produkcji producent zapewnia zgodność produkowanych

wyrobów z zatwierdzonym projektem przez utrzymywanie systemu

zapewnienia jakości produkcji zgodnego z normą EN 29001 oraz wydaje

na tej podstawie odpowiednią deklarację zgodności tych wyrobów z

podstawowymi wymaganiami.

-

jednostka notyfikowana ocenia, zatwierdza (certyfikuje) i nadzoruje

system zapewnienia jakość produkcji.

97

2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.

 Sporządzana i gromadzona przez producentów dokumentacja techniczna musi

obejmować etapy :
- projektowania,
- produkcji,
- działania wyrobu.

 Dokumentacja ta powinna zawierać między innymi:

- ogólny opis wyrobu
- rysunki i schematy elementów, podzespołów,

obwodów

- wyniki obliczeń konstrukcyjnych
- sprawozdania z badań.

Końcowym działaniem w ramach procedur oceny zgodności jest

oznaczenie przez producenta wyrobów znakiem CE. Znak ten świadczy o tym,
że dany wyrób spełnia wymagania wszystkich dyrektyw harmonizacji
technicznej, dotyczących tego wyrobu.

98

3. Ocena zgodności maszyn w krajach Unii
Europejskiej

Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny

zgodności wyrobów w Polsce do systemu obowiązującego w

państwach UE:

- określa zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności z

zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi

wyrobów, jak również procesów ich wytwarzania, które

mogą stwarzać zagrożenie albo służą ochronie lub ratowaniu

życia, zdrowia, mienia oraz środowiska.

- ustala zasady i tryb udzielania akredytacji oraz autoryzacji

jednostek działających w ramach systemu oceny zgodności

oraz sposób zgłaszania Komisji Europejskiej i państwom

członkowskim UE autoryzowanych jednostek oraz

autoryzowanych laboratoriów w celu ich notyfikacji.

- wymagania dotyczące nadzoru nad wyrobami podlegającymi

ocenie zgodności oraz organy właściwe w tych sprawach

99

3.1. Ocena zgodności maszyn w krajach UE –
Zakres oceny zgodności maszyn.

Maszyna

- zbiór powiązanych ze sobą części lub zespołów,

z których przynajmniej jedna(en) jest ruchoma(y), wraz z

odpowiednimi urządzeniami roboczymi, układami

sterowania, zasilania itp., zespolonych w celu określonego

zastosowania, w szczególności do przetwarzania,

obrabiania, przemieszczania i pakowania materiałów;

- zestaw (zespół) maszyn, które aby mogły

współdziałać, są rozmieszczone i wprawione w ruch

(sterowane) tak, że działają jako jedna całość;

- wymienny osprzęt zmieniający funkcje

maszyny, wprowadzony na rynek z przeznaczeniem

zamontowania do maszyny lub też do serii różnych maszyn,

lub przez operatora do ciągnika, o ile nie stanowi on części

zamiennych lub narzędzi.

100

3.1. Ocena zgodności maszyn w krajach UE –
Zakres oceny zgodności maszyn.

Urządzenie

ochronne

- podzespół maszyny nie

będący osprzętem wymiennym, wprowadzony do

obrotu handlowego samodzielnie przez producenta

lub jego pełnomocnika dla spełniania funkcji

zapewniania bezpieczeństwa, którego uszkodzenie

lub nieprawidłowe funkcjonowanie podczas

użytkowania zwiększa zagrożenie osób

narażonych;

- środki ochrony zbiorowej, które jako

samodzielne urządzenia ochronne są wprowadzane

do obrotu handlowego w celu ich zastosowania

przy maszynach na stanowiskach pracy.

101

3.1. Ocena zgodności maszyn w krajach UE –
Zakres oceny zgodności maszyn.

Wyroby wyłączone z zakresu dyrektywy:

 maszyny do celów medycznych, które są stosowane w

bezpośredniej styczności z pacjentem;

 specjalne urządzenia do stosowania na placach zabaw i/lub w

lunaparkach;

 sprzęt przeciwpożarowy;
 zbiorniki i rurociągi przemysłowe benzyny, oleju napędowego,

cieczy palnych i substancji niebezpiecznych

 urządzenia linowe, łącznie z linowymi kolejami naziemnymi, do

publicznego lub indywidualnego transportu osób

 maszyny zaprojektowane i wykonane specjalnie dla potrzeb sił

zbrojnych lub policji

 urządzenia dźwigowe stosowane w teatrach

102

3.2. Ocena zgodności maszyn w krajach UE –
Kryteria oceny zgodności maszyn z wymaganiami
bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia.

Kryteria oceny zgodności maszyn i środków

ochrony zbiorowej z wymaganiami

bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia są

określone w załączniku nr 1 do dyrektywy

98/37/EC.

103

3.2. Ocena zgodności maszyn w krajach UE –
Kryteria oceny zgodności maszyn z wymaganiami
bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia.

Normy dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w zakresie

projektowania, a także budowy maszyn i urządzeń tworzą

zhierarchizowaną strukturę oraz dzielą się na:

 normy typu A (podstawowe) - obejmują pojęcia podstawowe, zasady

projektowania (konstruowania) oraz ogólne zagadnienia odnoszące się do

wszystkich rodzajów maszyn i urządzeń

 normy typu B (problemowe) - aspekty bezpieczeństwa, mające

zastosowanie w różnych rodzajach maszyn i urządzeń:

- B1: dotyczą szczególnych aspektów bezpieczeństwa (np.

bezpiecznych odległości, hałasu, temperatury)

- B2: dotyczą urządzeń ochronnych (np. oburęcznych urządzeń

sterowania, urządzeń blokujących, bezdotykowych urządzeń ochronnych)

 normy typu C (szczegółowe) - szczegółowe wymagania bezpieczeństwa

dotyczące określonych rodzajów maszyn lub grup maszyn.

104

3.3. Ocena zgodności maszyn w krajach UE –
Procedury oceny zgodności maszyn.

Dyrektywa

89/392/EEC

dzieli maszyny

na tzw. szczególnie niebezpieczne i

pozostałe oraz wyodrębnia elementy

maszyn związane z funkcjami

bezpieczeństwa (tzw. urządzenia

ochronne).

105

3.3. Ocena zgodności maszyn w krajach UE –

Procedury oceny zgodności maszyn.

Maszyny szczególnie niebezpieczne:

 pilarki tarczowe do obróbki drewna i mięsa
 strugarki wyrówniarki do obróbki drewna
 piły taśmowe do obróbki drewna i mięsa
 wieloczynnościowe maszyny do obróbki drewna

Urządzenia ochronne:
 układy logiczne realizujące funkcje bezpieczeństwa w

urządzeniach oburęcznego sterownia

 ruchome osłony automatyczne do pras i krawędziarek do

metali oraz wtryskarek i formierek prasujących do gumy i

tworzyw sztucznych

 konstrukcje chroniące operatora przy przewróceniu się

maszyny (ROPS)

106

4.2. System oceny zgodności wyrobów w
Polsce. - Podstawy prawne polskiego systemu
oceny zgodności wyrobów

.

W dniu 1 stycznia 1994 r. weszła w życie

ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o
badaniach i certyfikacji , będąca
podstawowym aktem prawnym określającym
zakres i zasady funkcjonowania krajowego
systemu badań i certyfikacji.

107

4.2. System oceny zgodności wyrobów w
Polsce. - Podstawy prawne polskiego systemu
oceny zgodności wyrobów.

Na mocy ustawy o badaniach i certyfikacji zostało utworzone

Polskie Centrum Badań i Certyfikacji (PCBC), jako krajowa

organizacja, do której zadań należy w szczególności:

 organizowanie i nadzorowanie polskiego systemu badań i

certyfikacji

 akredytowanie laboratoriów badawczych, jednostek

certyfikujących wyroby i usługi oraz jednostek certyfikujących

systemy jakości

 kontrolowanie akredytowanych laboratoriów badawczych i

jednostek certyfikujących w zakresie ich działalności

wynikającej z akredytacji.

108

4.2. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Podstawy prawne polskiego systemu oceny
zgodności wyrobów.

„Art. 13.1

. Wyroby wyprodukowane w Polsce, a

także wyroby importowane do Polski po raz

pierwszy, mogące stwarzać zagrożenie, albo

które służą ochronie lub ratowaniu życia,

zdrowia i środowiska, podlegają - zależnie od

stopnia zagrożenia - obowiązkowi:

1) certyfikacji na zastrzeżony przez

Centrum znak bezpieczeństwa i oznaczania

tym znakiem

2) wystawiania przez producenta, na

jego wyłączną odpowiedzialność, deklaracji

zgodności.

109

4.2. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- odstawy prawne polskiego systemu oceny
zgodności wyrobów.

1a. Wyroby, o których mowa w ust. 1, wyprodukowane w

Polsce lub pochodzące z kraju, z którym Polska zawarła

porozumienie w sprawie uznawania certyfikatu zgodności lub

deklaracji producenta, są dopuszczone do obrotu po

weryfikacji certyfikatu zgodności lub deklaracji zgodności

producenta, dokonywanej przez polskie jednostki

certyfikujące.

1b. Przepisu ust. 1a nie stosuje się do certyfikatów

wydawanych przez polskie jednostki certyfikujące.

1c. Czas weryfikacji dokumentu, o której mowa w ust. 1a, nie

może przekroczyć 21 dni od dnia dostarczenia pełnej

dokumentacji.

110

4.2. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Podstawy prawne polskiego systemu oceny
zgodności wyrobów.

2. Usługi, mogące stwarzać zagrożenie lub które służą ratowaniu

życia, zdrowia i środowiska, podlegają obowiązkowi

certyfikacji na certyfikat systemu jakości.

3. Podstawą oceny wyrobów i usług, o których mowa w ust. 1 i 2,

są polskie normy polskie oraz właściwe przepisy prawne.

4. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy wyrobów

wykonywanych jednostkowo na indywidualne zamówienia

użytkowników, pod warunkiem że zostaną spełnione

wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy i użytkowania

oraz ochrony życia, zdrowia i środowiska.

111

4.2. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Podstawy prawne polskiego systemu oceny
zgodności wyrobów

.

5. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1 i 2, nie dotyczy:

1) urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu na mocy przepisu o tym dozorze,

2) sprzętu lotnictwa cywilnego,

3) statków i innych obiektów pływających wraz z wyposażeniem, z ważnymi certyfikatami Polskiego

Rejestru Statków,

4) środków farmaceutycznych i materiałów medycznych w rozumieniu przepisów o tych środkach i

materiałach,

5) usług polegających na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, chyba że odrębne przepisy przewidują

możliwość wydawania certyfikatu akredytacyjnego na zasadach dobrowolnego zgłoszenia,

6) urządzeń medycznych w rozumieniu odrębnych przepisów,

7) żywności (środków spożywczych, substancji dodatkowych dozwolonych i używek) w rozumieniu

odrębnych przepisów.

112

4.2. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Zakres oceny zgodności wyrobów w ramach
polskiego systemu certyfikacji.

Wyroby podlegające obowiązkowi certyfikacji na znak bezpieczeństwa oraz obowiązkowi

wystawienia przez producenta deklaracji zgodności należą do następujących głównych

grup asortymentowych:



wyroby hutnictwa żelaza



wyroby przemysłu metalowego



maszyny i urządzenia



wyroby przemysłu precyzyjnego



środki transportu



wyroby przemysłu chemicznego



materiały budowlane

113

4.4. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Zasady certyfikacji wyrobów na znak
bezpieczeństwa

Certyfikacja wyrobów jest prowadzona według modelu, którego

podstawowymi elementami są:

 badanie pełne wyrobu

 ocena systemu zapewnienia jakości dostawcy (ocena warunków

techniczno-organizacyjnych do prowadzenia stabilnej

produkcji/dostawy)

 nadzór w okresie ważności certyfikatu, obejmujący okresowe kontrole

systemu zapewnienia jakości obowiązującego u dostawcy oraz badania

wyrobów pobranych u dostawcy i/lub znajdujących się w obrocie

handlowym

Badania, których wyniki są wykorzystywane w procesie certyfikacji

wyrobów, wykonują laboratoria badawcze akredytowane we właściwym

zakresie przez PCBC.

114

4.5. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Procedura certyfikacji wyrobów na znak
bezpieczeństwa.

115

4.5. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Procedura certyfikacji wyrobów na znak
bezpieczeństwa.

Wydany certyfikat może być stosowany tylko przez jego

posiadacza. Posiadacz certyfikatu jest zobowiązany do:

 stosowania certyfikatu wyłącznie do wyrobów spełniających

ustalone wymagania

 stosowania go tylko do tych wyrobów, dla których został

wystawiony

 nieodstępowania go do stosowania innej osobie fizycznej lub

prawnej

 informowania jednostki certyfikującej o wszystkich zamierzonych

zmianach dotyczących certyfikowanego wyrobu, procesu

produkcyjnego oraz systemu zapewnienia jakości.

116

5. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki.

1. Wprowadzenie.
2. Klasyczne modele wypadków przy pracy.
3. Procesowe modele wypadków przy pracy.

- Modelowanie za pomocą drzewa zdarzeń (Event Tree

Analysis - ETA)

4. Metody badania wypadków.

- Metod TOL
- Analiza odchyleń
- Metoda drzewa niezdatności
- Analiza drzewa przyczyn
- Analiza metodą „Co–gdy”
- Analiza transferu energii
- Metoda MORT

117

http://www25.patrz.pl

5.1. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. -

Wprowadzenie.

Wypadek

- każde nieplanowane, nagłe i niepożądane wydarzenie, w wyniku

którego ludzie tracą życie, doznają obrażeń lub ponoszą straty.

Wypadek ciężki

- zdarzenie, w wyniku którego nastąpiło ciężkie kalectwo lub

choroba nieuleczalna, a także choroba zagrażająca życiu, powodująca niezdolność do
pracy w zawodzie albo trwałe poważne oszpecenie lub zniekształcenie ciała.

Wypadek lekki

- wypadek, który powoduje odwracalne skutki zdrowotne.

Wypadek śmiertelny

- wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć osoby

poszkodowanej na miejscu wypadku lub w okresie sześciu miesięcy od chwili wypadku.

Wypadek zbiorowy

- zdarzenie, w wyniku którego doznały obrażeń co

najmniej dwie osoby.

118

5.1. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. -

Wprowadzenie.

Wypadek przy pracy

- zgodnie z ustawą z dnia 12

czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy

pracy i chorób zawodowych, nagłe zdarzenie, wywołane

przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku z

pracą:

 podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika

zwykłych czynności albo poleceń przełożonych

 podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika

czynności będących w interesie pracodawcy, nawet bez

polecenia

 w czasie pozostawania w dyspozycji pracodawcy w drodze

między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania

obowiązku wynikającego ze stanowiska pracy.

119

5.1. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. -

Wprowadzenie.

Wypadek, któremu pracownik uległ

:

 w czasie trwania podróży służbowej w

okolicznościach innych niż określone wyżej, chyba

że wypadek został spowodowany postępowaniem

pracownika, które nie pozostawało w związku z

wykonywaniem powierzonych mu zdań

 w związku z odbywaniem służby w zakładowych i

resortowych formacjach samoobrony albo w związku

z przynależnością do obowiązkowej lub ochotniczej

straży pożarnej działającej w zakładzie pracy

 przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające

w tym zakładzie pracy organizacje społeczne lub

zawodowe albo uczestnicząc w organizowanych

przez nie czynach społecznych.

120

5.1. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. -

Wprowadzenie.

Za ciężki wypadek przy pracy uważa się

wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie

uszkodzenie ciała, takie jak:

 utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności

rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała

 roztrój zdrowia, naruszające podstawowe

funkcje organizmu

 choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu,

trwała choroba psychiczna,

 całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w

zawodzie

 trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie

ciała.

121

5.1. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. -

Wprowadzenie.

 Do celów statystycznych stosuje się odpowiednie

miary zwane wskaźnikami wypadkowości.

 Podstawowe wskaźniki:
- wskaźniki częstości
- ciężkości wypadków.
 Wskaźniki częstości przedstawiają stosunek

liczby wypadków do liczby zatrudnionych,

przepracowanych roboczogodzin, dniówek,

wielkości produkcji itp. Do najczęściej

spotykanych wskaźników częstości należą

wskaźniki przedstawiające liczbę wypadków w

stosunku do przepracowanych roboczogodzin

oraz do liczby zatrudnionych.

122

5.1. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. -

Wprowadzenie.

http://www.ciop.pl/24120

http://www.ciop.pl/24120

123

5.1. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. -

Wprowadzenie.

Wg statystyk w Polsce:
- 30% - upadek,
- ok. 22% - uderzenie (w tym przygniecenie przez

przemieszczane czynniki materialne, maszyny i

urządzenia)

- 50% - wypadków zachowanie się pracownika,
- 14,2% - niewłaściwa organizacja pracy,
- 12,4% - niewłaściwy stan czynnika

materialnego, który miał bezpośredni wpływ na

wystąpienie wypadków przy pracy.

124

5.1. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. -

Wprowadzenie.

Proces powypadkowy:
 obowiązkiem każdego pracownika jest zgłoszenie informacji

o wypadku (dotyczy to zarówno pracownika, który uległ

wypadkowi (o ile pozwala na to stan jego zdrowia), jak

również każdego kto zauważył wypadek lub dowiedział się o

jego wystąpieniu

 w momencie wystąpienia wypadku należy udzielić

poszkodowanemu pierwszej pomocy,

 zabezpieczyć miejsce wypadku
 zawiadomić kierownika zakładu.
 pracodawca zarządza badanie przyczyn wypadku
 zawiadamia inspektora pracy oraz prokuratora o każdym

wypadku śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym.

125

5.1. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. -

Wprowadzenie.

Na ustalenie przyczyn i okoliczności wypadku składa

się:

 przeprowadzenie oględzin miejsca wypadku (m.in.

zabezpieczenie śladów, zebranie instrukcji i in.

dokumentów, wykonanie fotografii i/lub szkiców

miejsca wypadku, zebranie (do 24h) wstępnej

informacji od poszkodowanego lub świadków oraz

ustalenie prac, które były wykonywane podczas

wypadku i przed nim)

 przesłuchanie poszkodowanego i świadków
 uporządkowanie faktów i określenie najbardziej

prawdopodobnych przyczyn wydarzenia.

126

5.2. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. –
Klasyczne modele wypadków przy pracy.

Modele wydarzeń wypadkowych przedstawiają zwykle sekwencje

wydarzeń wypadkowych lub wzajemne powiązania pośrednich przyczyn

wypadków prowadzących do urazu lub utraty zdrowia.

Zastosowane w badaniu wypadków modele pomagają zespołom

powypadkowym w:

 tworzeniu mentalnego obrazu sekwencji wypadkowej
 zadawaniu właściwych pytań i ustalaniu rodzaju danych, które należy

zebrać;

 sprawdzeniu, czy zebrano właściwe informacje
 oszacowaniu zebranych danych
 ustaleniu kierunków dalszych badań w celu znalezienia głębszych

przyczyn

 analizowaniu relacji pomiędzy poszczególnymi informacjami
 dentyfikowaniu i ustalaniu właściwych działań profilaktycznych
 komunikowaniu się między poszczególnymi członkami zespołu celem

ustalenia płaszczyzny odniesienia w badaniu wypadku.

127

5.3. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. –
Procesowe modele wypadków przy pracy.

Procesowe modele wypadków umożliwiają uświadomienie, w jaki

sposób system produkcyjny przechodzi od fazy normalnej do fazy, w której
następuje wypadek. Czas przebiegu wypadku jest tu czynnikiem
podstawowym.
Model OARU (Occupational Accident Research Unit)

Sekwencja wypadku podzielona jest tu na 3 fazy:

 fazę inicjacyjną,
 fazę realizacji
 fazę urazu.
Między tymi fazami można wyróżnić 4 stany przejściowe:


przejście od normalnych warunków do stanu wystąpienia braków w

kontroli sytuacji

 przejście od braku kontroli do utraty kontroli
 przejście, przy którym organizm ludzki zaczyna absorbować energię
 stan zakończenia procesu absorbowania energii.

128

5.4. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. –
Metody badania wypadków.

Analiza odchyleń:

 czy maszyna pracowała normalnie?
 czy cokolwiek zawiodło?
 czy było coś niezwykłego w odniesieniu do

używanych materiałów?

 czy procedury planowania były

przestrzegane?

 czy planowanie było odpowiednie?
 dlaczego usterka nie została znaleziona?
 czy element maszyny był włączony do planu

konserwacji?

129

5.4. Wypadki przy pracy

– przyczyny występowania i skutki. –
Metody badania wypadków.

Analiza drzewa przyczyn

 graficzne przedstawienie logicznego łańcucha przyczyn.
 wychodzimy od zdarzenia, które chcemy poddać analizie i cofamy

się systematycznie, krok po kroku, zadając przy każdym

zidentyfikowanym fakcie (na podstawie informacji z postępowania

powypadkowego) następujące pytania:

- co było konieczne, żeby ten fakt nastąpił?
- czy jest konieczny jeszcze inny fakt (lub fakty), aby fakt

nastąpił?
Na podstawie uzyskanych odpowiedzi łączymy fakty między sobą.

Stosuje się 3 rodzaje możliwych powiązań:
- powiązanie łańcuchowe = jeden fakt – jedno zdarzenie

poprzedzające

- koniunkcja = jeden fakt – kilka zdarzeń poprzedzających
- negacja koniunkcji = kilka faktów – jedno zdarzenie poprzedzające.

130

6. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki

1. Określenie choroby zawodowej i podstawy

rozpoznawania.

2. Występowanie chorób zawodowych w

Polsce.

3. Trudności związane z rozpoznawaniem

chorób zawodowych.

4. Profilaktyka chorób zawodowych.
5. Główne cele strategiczne profilaktyki chorób

zawodowych.

6. Niezdolność do pracy w chorobach

zawodowych.

7. Skutki ekonomiczne chorób zawodowych.

131

6.1. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –Określenie
choroby zawodowej i podstawy rozpoznawania.

Choroby zawodowe

- choroby określone w wykazie

chorób zawodowych, jeżeli zostały spowodowane działaniem
czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w
środowisku pracy.
 wywiadem dotyczącym warunków pracy
 zapoznanie się z charakterystyką stanowiska pracy oraz z

wynikami pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych

Orzecznictwo lekarskie w zakresie chorób zawodowych

mogą wykonywać lekarze posiadający szczególne kwalifikacje
określone przez ministra zdrowia.

132

6.1. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –Określenie
choroby zawodowej i podstawy rozpoznawania.

Grupy chorób zawodowych:
 Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich

następstwa wywołane przez wymienione w tym

wykazie sub.chem.

 Astma oskrzelowa.
 Pylice płuc.
 Alergiczny nieżyt nosa.
 Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane

nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co

najmniej 20 lat.

 Choroby skóry.
 Choroby wywołane działaniem wysokich albo

niskich temperatur otoczenia

133

6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –
Występowanie chorób zawodowych w Polsce.

http://www.ciop.pl

134

6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –
Występowanie chorób zawodowych w Polsce.

Najczęściej występujące choroby zawodowe:
 przewlekłe choroby narządu głosu związane z nadmiernym

wysiłkiem głosowym

 zawodowe uszkodzenie słuchu,
 choroby zakaźne i inwazyjne,
 pylice płuc,
 choroby skóry,
 zespół wibracyjny
 zatrucia i ich następstwa

Głównym problemem są nowotwory (1-5% wszystkich chorób).

135

6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –

Trudności związane z rozpoznawaniem chorób zawodowych

Szkodliwości zawodowe można najogólniej

podzielić na 4 podstawowe grupy:

 czynniki chemiczne
 czynniki fizyczne
 czynniki biologiczne
 uciążliwości związane ze sposobem

wykonywania pracy.

136

6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –

Trudności związane z rozpoznawaniem chorób zawodowych

.

Warunkiem rozpoznana choroby zawodowej
jest ustalenie związku przyczynowego

między czynnikami szkodliwymi lub
uciążliwymi środowiska pracy a stanem
zdrowia pracownika, a ponadto

dana choroba musi być wymieniona w

wykazie chorób zawodowych.

137

6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –
Trudności związane z rozpoznawaniem chorób
zawodowych.

Spełnienie tych warunków bywa praktycznie trudne z

następujących powodów:

 nie ma dostatecznie szczegółowych i wiarygodnych

informacji o stopniu narażenia na czynniki szkodliwe;

pomiary stężeń i natężeń czynników szkodliwych są

wykonywane często wyrywkowo, nie zawsze według

poprawnej metody czy strategii i rzadko obejmują cały

okres pracy zawodowej pracownika

 objawy choroby zawodowej są często niespecyficzne i nie

różnią się od chorób występujących z innych przyczyn, stąd

prawdopodobieństwo związku przyczynowego objawów z

narażeniem zawodowym jest bardzo zróżnicowane.

138

6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –
Profilaktyka chorób zawodowych.

Zapobieganie chorobom zawodowym:

 profilaktyka pierwotna

, zwana również pierwszorzędową

to zespół działań i środków zmierzających do zapewnienia

pracownikowi bezpiecznych warunków pracy

 profilaktyka wtórna

, zwana również drugorzędową. Jej

zadaniem jest monitorowanie stanu zdrowia pracowników w

celu zapobiegania wystąpieniu choroby lub wykrycia

skutków zdrowotnych w możliwie najwcześniejszym

okresie, a w przypadku zachorowania podjęcie

odpowiednich działań zapobiegających dalszemu postępowi

choroby. W profilaktyce wtórnej dominujący jest udział

lekarza, stąd bywa ona potocznie nazywana

profilaktyką

lekarską.

139

6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –
Profilaktyka chorób zawodowych.

W profilaktyce chorób zawodowych ważne miejsce zajmuje także

fizjologia pracy i ergonomia. Fizjologia pracy zajmuje się reakcją
organizmu na takie obciążenia związane z pracą, jak: wysiłek fizyczny,
praca zmianowa, niekorzystny mikroklimat, które nie są normowane
przez wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń.

Głównym zadaniem ergonomii jest natomiast właściwa

organizacja materialnego środowiska pracy oraz przystosowanie

maszyn i urządzeń do możliwości psychofizycznych pracownika, a

także dostosowanie pracownika do warunków środowiska pracy.
Zadanie to nie może być rozwiązane wyłącznie przez medycynę

pracy i wymaga współpracy inżynierów, fizjologów, zespołów
ergonomicznych i lekarzy.

140

6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –
Profilaktyka chorób zawodowych.

Zapobieganie chorobom zawodowym:
 badania okresowe
 odpowiednie zachowanie w miejscu pracy,

przestrzeganie przepisów BHP

 Kondycja zdrowotna

- właściwy styl życia,
- unikania nałogów (palenie tytoniu,

nadużywanie alkoholu)

- odpowiednie odżywianie.

141

6.6. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –

Niezdolność do pracy w chorobach zawodowych.

Zasady orzekania o niezdolności do pracy zarobkowej z powodu chorób zawodowych są

takie same jak w przypadku innych chorób.

Niezdolna do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo

utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i
nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy

jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania

jakiejkolwiek pracy.

Częściowo niezdolną do pracy

jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność

do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Naruszenie sprawności organizmu w stopniu prowadzącym do konieczności zapewnienia

stałej opieki i pomocy innej osoby powoduje niezdolność do samodzielnej
egzystencji.

Rodzaje niezdolności:

 trwała
 okresowa.

142

6.6. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –

Skutki ekonomiczne chorób zawodowych.

Koszty bezpośrednie :

 czasowa niezdolność do pracy występująca w 20 ÷ 30%

ogółu przypadków

 trwałe lub czasowe przeniesienie na inne stanowisko pracy,

dotyczące kilkunastu procent ogółu przypadków

 stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu; z tego tytułu

wypłacane jest świadczenie jednorazowe, którego wysokość

zależy od ustalonego procentu utraty zdrowia; świadczenia

wypłacane z tego tytułu stanowią jedną z najważniejszych

składowych kosztów związanych z chorobami zawodowymi

 reny inwalidzkie; otrzymuje je pond 60% chorych na

choroby zawodowe; są to najczęściej świadczenia trwałe,

wypłacane do końca życia.

143

6.6. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. –

Skutki ekonomiczne chorób zawodowych.

Koszty pośrednie:

badania okresowe pracowników prowadzone

w celu oceny skutków zdrowotnych

narażenia na szkodliwości środowiska pracy

badania specjalistyczne w jednostkach

właściwych do rozpoznawania chorób

zawodowych oraz wszystkich przypadków

podejrzeń o choroby zawodowe; koszty te są

bardzo duże i nie zostały dotąd oszacowane

leczenie chorób zawodowych i ich powikłań

- ambulatoryjne, szpitalne i sanatoryjne.

144

Bibliografia

1.

http://www.ciop.pl

2. Marek K.: Zasady orzekania o niezdolności

do pracy w wybranych chorobach

zawodowych. Warszawa, ZUS 1997.

3. Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Pod

red. D. Koradeckiej. Warszawa, CIOP

1999.

4. Jończyk J.: Prawo pracy. Warszawa, PWN

1992.

5. Florek M., Seweryński M.: Międzynarodowe

prawo pracy. Warszawa, IWZZ 1988.

145

DZIĘKUJĘ ZA

UWAGĘ:)

146