Teoria Rogersa

• Rogers identyfikuje się (prócz grupy teorii organicystycznych), z humanistycznym nurtem ówczesnej psychologii. Miała ona bardziej optymistyczny pogląd na naturę człowieka, wyraża przekonanie, ze każda jednostka ma potencjalne zdolności zdrowego i twórczego rozwoju. Niepowodzenia w realizacji tych możliwości związane są z wpływami oddziaływań rodziców, szkoły i innych presji społecznych. Można je jednak przezwyciężyć, jeżeli jednostka zechce przyjąć odpowiedzialność za swoje życie.

• Teoria Rogersa ma punkty wspólne z psychologią egzystencjonalną. Teoria ta ma charakter fenomenologiczny ze względu na to, iż Rogers kładzie silny nacisk na własne doświadczenie jednostki, na jej uczucia i wartości, na to wszystko co określane jest jako „życie wewnętrzne”.

• Carl Rogers jest utożsamiany z metodą psychoterapii określaną jako psychoterapia niedyrektywna lub skoncentrowana na kliencie. Terapia prowadzona w optymalnych warunkach, polega na tym, że terapeuta potrafi wejść w głęboki osobisty i subiektywny związek z klientem, odnosząc się do niego jak osoba do drugiej osoby. Terapeuta jest szczery. Wyraża uczucia których doznaje.

• Podstawą procesu terapeutycznego jest bezwarunkowa akceptacja i szacunek, terapeuta przejawia empatyczne zrozumienie ich wewnętrznych układów odniesienia. Doświadczenie takiej bezwarunkowej akceptacji i empatycznego zrozumienia uruchamia proces zmian. W trakcie tego procesu klienci w coraz większym stopniu uświadamiają sobie swe prawdziwe uczucia i doświadczenia, a ich obraz „ja” staje się coraz bardziej zgodny z całością doświadczeń organizmu.

• Rogers kierował swą uwagę na procesy zmiany i rozwoju osobowości. W jego teorii występują dwa takie konstrukty o podstawowym znaczeniu, stanowiące podwaliny całej teorii. „Organizm” i „Ja”

• Organizm jest umiejscowieniem wszelkiego doświadczenia. Doświadczenie obejmuje wszystko to co dzieje się w obrębie organizmu w każdym momencie i jest potencjalnie dostępne świadomości. Całość doświadczenia tworzy pole fenomenologiczne. Pole to stanowi indywidualny układ odniesienia, znany jedynie samej jednostce. Zachowanie jednostki uzależnione jest od jej pola fenomenologicznego (rzeczywistości subiektywnej) a nie od warunków bodźcowych (rzeczywistość zewnętrzna).

• Świadomość jest częścią naszego doświadczenia, przedstawioną w formie symbolicznej. Pole f. w danym momencie składa się z doświadczeń świadomych (przedstawionych w formie symbolicznej) oraz z doświadczeń nieświadomych. Organizm może różnicować doświadczenia nieuświadomione i reagować na nie. Rogers określa to zjawisko jako sukcesja. (za McLearym i Lazarusem)

• Część pola f. stopniowo wyodrębnia się z całości. Jest to „ja”. Oznacza zorganizowaną, spójną postać (gestalt) pojęciową składającą się ze spostrzeganych własności „ja” czyli samego siebie oraz z spostrzeganych relacji miedzy „ja” a innymi i między „ja” a różnymi aspektami życia, a także wartości przypisywanej tym spostrzeżeniom.

• Prócz ja realnego, takiego jakie ono jest (struktura ja), istnieje także ja idealne, które wyraża jaka chciałaby być dana osoba.

• Zgodność i niezgodność między spostrzeganym ja a rzeczywistym doświadczeniem organizmu. Jeśli przedstawione w symbolicznej formie doświadczenia.

• Jeśli przedstawione w symbolicznej formie doświadczenia jakiejś osoby, tworzące jej ja, odzwierciedlają wiernie doświadczenia organizmu, to osobę te możemy określić jako przystosowaną, dojrzałą i funkcjonującą w sposób pełny. Natomiast niezgodność między ja a organizmem prowadzi do poczucia zagrożenia i niepokoju.

• Jeżeli rozbieżność miedzy ja realnym a ja idealnym jest duża, to jednostka jest niezadowolona z siebie i nieprzystosowana.

• Istnieje jedna tylko siła motywacyjna – dążenie do samourzeczywistnienia, istnieje też tylko jeden cel życia, którym jest samo urzeczywistnienie, czyli stanie się pełna osobą.

• Tendencja rozwojowa może przejawiać się tylko wtedy, gdy jednostka jasno spostrzega wybory stojące przed nią i nadaje im właściwą formę symboliczną. Osoba może urzeczywistniać się tylko wtedy jeśli zdolna jest odróżniać zachowania mające charakter rozwojowy od zachowań regresywnych.

• Rogers wyróżnia dwie potrzeby (motywacja!) : potrzebę uznania ze strony innych i potrzebę szacunku dla samego siebie. Obie są potrzebami wyuczonymi. Pierwsza powstaje w dzieciństwie jako konsekwencja obdarzania dziecka miłością i opieką, druga rozwija się jako rezultat szacunku i uznania ze strony innych.

• Rogers koncentruje się na wpływie jaki wywiera ocenianie jednostki przez innych ludzi, szczególnie w czasie jej dzieciństwa, na powstanie rozbieżności miedzy doświadczeniami ja. Gdyby oceny innych osób miały wyłącznie pozytywny charakter (bezwarunkowa akceptacja) to miedzy organizmem a ja nie powstałaby rozbieżność czy niezgodność. Poczucie własnej wartości nie było by uzależnione od spełniania jakichkolwiek warunków. Doswiadczenia nie aprobowane (w okresie dzieciństwa) oceniane negatywnie są zazwyczaj wyłącznie z obrazy ja, nawet jeśli są one wartościowe dla organizmu. Powoduje to, że obraz ja jest niezgodny z doświadczeniami organizmu. Dziecko stara się być takie jakie chcą go widzieć inni, zamiast być takie, jakie jest.

• Jeśli coraz wiecej „prawdziwych” wartości będzie zastępowanych przez wartości przejęte czy zapożyczone od innych, aczkolwiek spostrzeganie jako wartości własne, to ja stanie się podobne do skłóconej ze sobą rodziny. Taka osoba będzie odczuwać napięcie, skrępowanie, niezadowolenie, będzie się czuła tak, jakby nie wiedziała jaką naprawdę jest i czego rzeczywiście chce. W rezultacie doświadczenia organizmu z zafałszowanym obrazem ja, odczuwane są jako zagrażające i budzą lęk.

• Wyparte uczucia mogą wyrażać się za pośrednictwem zniekształconego procesu symbolizacji, na przykład poprzez rzutowanie ich na innych ludzi. Ludzie często staraja się utrzymać i potwierdzać taki swój obraz ja, który jest całkowicie niezgodny z rzeczywistością.

• Rozdźwięk pomiędzy ja a organizmem powoduje nie tylko przyjęcie postaw obronnych i skłaniania do zniekształcenia swych doświadczeń, lecz wpływa także na relacje z innymi ludźmi. Osoby nastawione obronnie skłonne są odczuwać wrogie uczucia wobec osób, których zachowanie, ich zdaniem wyraża ich własne wyparte uczucia.

• Osoba jest doświadczającym organizmem. Jeśli ja jest w pełni zgodne z organizmem, to osoba jest również tożsama z ja. Organizm jest żywym, rozwijającym się, holistycznym systemem i stanowi podstawową rzeczywistość psychologiczną. Jakiekolwiek odchylenie od tej zasady zagraża integralności osoby.

• Technika Q – metoda służąca do systematycznego badania wyobrażeń jednostki o sobie samej, aczkolwiek może być ona stosowana również do innych celów. Osoba dostaje plik twierdzeń i proszona jest o posortowanie ich zgodnie z uprzednio ustalonym rozkładem obejmującym kontinuum od twierdzeń najlepiej charakteryzujących osobę wykonującą sortowanie do twierdzeń najmniej do niej pasujących.

Calvin S. Hall, Gardner Lindsey „Teorie osobowości”