3. TEATR NA LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO

1. Dziedzic i inni – Drama na lekcjach języka polskiego.

Istota dramy

Termin „drama” – od gr. drao – ‘działam, usiłuję’.

„Podstawą dramy jest fikcyjna, wyobrażeniowa sytuacja, która powstaje, gdy kilka osób we wspólnej przestrzeni przedstawia coś, co nie jest w danym czasie obecne, używając jako środków wyrazu swoich ciał i głosów” (Krystyna Pankowska: Drama – zabawa – myślenie).

Drama:

• wykorzystuje spontaniczną, właściwą naturze człowieka ekspresję aktorską i skłonność do naśladownictwa i zabawy.

• może być metodą samodzielną, wychowawczą, służącą rozwijaniu osobowości dzieci i młodzieży albo metodą pomocniczą, dydaktyczną.

• uczy samodzielnego myślenia i działania, otwartości, aktywności.

• rozwija wyobraźnię, fantazję, elokwencję i plastykę ciała.

• wyrabia umiejętność współżycia i pracy w grupie.

• pomaga w zrozumieniu motywacji różnych zachowań.

• wyzwala swobodne mówienie.

• rozwija i wzbogaca słownictwo dzieci i młodzieży.

• umożliwia prowadzenie ćwiczeń językowych.

• jest wolna od dydaktyzmu.

W dramie trzeba się wczuć w postać, być, działać, a nie „grać”.

Podstawową strukturą dramy są role i dyskusje.

Przebieg dramy:

• wprowadzenie przez nauczyciela.

• przygotowanie się uczestników do wejścia w role w formie różnych technik.

• odegranie ról.

• omówienie pracy uczniów.

Wejście w role związane jest z 3 poziomami znaczeniowymi odgrywanych faktów:

• osobistym (odwołanie się do doświadczeń uczestników);

• wynikającym z fikcyjnego zdarzenia, z kontekstu sytuacyjnego;

• symbolicznym, uniwersalnym.

Rodowód dramy

Drama koresponduje z ideą „Nowego Wychowanie” (John Dewey) i z Nowoczesną Szkołą Francuską Technik Freineta.

„Nowe Wychowanie” – uzależnienie zasad, treści i metod kształcenia od właściwości psychicznych dziecka, od jego potrzeby działania, zabawy, ekspresji twórczej.

Drama jako metoda nauczania wiele zawdzięcza Calldwellowi Cookowi, który przed I w.ś. w Pers School w Cambridge wprowadził „gry sceniczne”. W tym samym czasie w USA dramę zaczęli stosować John Merill i William Wirt. We Francji (l. ’30 XX w.) gry dramatyczne wprowadził Leon Chancerel. W Anglii pierwsze eksperymenty pojawiły się w l. ’20 i ’30 XX w. w l. ’40 XX w. do szkół wprowadził dramę Peter Slade. Kontynuatorem jego poczynań był Brian Way. We Włoszech bezpośrednio do procesu dydaktycznego włączył dramę Claudio Desinan. W Kanadzie ciekawą propozycję edukacji przez dramę przedstawił Richarde Courtney (3-etapowe nauczanie: 1) praca z dziećmi 5 – 10 lat (gry dramatyczne inspirowane przez n-la); 2) działania dzieci starszych do 18 l. (gra dramatyczna może być łączona z formami teatr.); 3) powyżej 18 l. (spektakle teatralne bazujące na grach dramatycznych).

Obecnie w szkolnictwie ang., w USA i Kanadzie dramę stosuje się w dwojaki sposób:

• jako metodę uzupełniającą dydaktyczną (na różnych lekcjach);

• jako przedmiot artystyczno-wychowawczy, często fakultatywny.

Techniki dramy

Cechy odróżniające dramę od teatru:

• w dramie nie ma podziału na aktorów i widzów; w teatrze aktorzy grają przedstawienie, a widzowie oglądają;

• w dramie najważniejszy jest pełny, całościowy rozwój indywidualności człowieka, uczestniczącego w fikcyjnym zdarzeniu; w spektaklu aktor spełnia funkcję medium, wyzwala uczucia widzów i prowadzi do katharsis;

• w dramie uczestnicy zachowują się naturalnie i logicznie, koncentrując się i angażując w pełni na określonej sytuacji; w przedstawieniu uwaga aktora jest podzielona między uczucia postaci, którą odgrywa, a świadomością obecności widza, dla którego tę postać przedstawia artystycznie („sztucznie”), wykorzystując znaną mu technikę aktorską, dobrą dykcję, nośmy, dobrze postawiony głos, wyrazisty gest, dynamiczne, plastyczne ciało;

• w dramie uczestnicy improwizują, pracują bez scenariusza; w spektaklu aktorzy wypowiadają tekst literacki z pamięci (w teatrze dramatycznym, z tekstem), działają zgodnie z opracowanym szczegółowo scenariuszem sytuacji i zachowań, które nie zmieniają się podczas kolejnych spotkań z publicznością.

Pedagog nastawia się na przeżycia uczniów, nie na formę wypowiedzi.

Techniki:

1. Rola – główny sposób pracy w dramie; bycie w roli.

• Uczeń nie ma pokazać kogoś. Ma wczuć się w położenie kogoś; musi pokazać, co by było, gdyby był on tą postacią. („Jakbyś się czuł? Jak widzisz siebie w takiej sytuacji?).

• Żeby drama przyczyniła się do rozwoju uczuć, należy wprowadzić konflikt – zewnętrzny (związany z sytuacją) lub wewnętrzny (związany z charakterem postaci). Można połączyć oba typy konfliktów.

• Sformułowania: rola – „pełna”, „realna”, „realistyczna”, „prawdziwa”, „naturalna”, „psychologiczna”; „bycie w roli”, „praca w roli”, „wejście w rolę”; „przyjęcie roli”, „wzięcie roli na siebie”, „role-play”.

• Angażuje emocjonalnie, nie wymaga umiejętności aktorskich, rozwija myślenie i wyobraźnię, doskonale nadaje się do ćwiczeń w mówieniu.

• Podział:

  • role wykonywane przez uczniów;

  • role „grane” przez n-la.

1. Rozmowa na określony, zadany temat; dyskusja – rozwiązywanie sporu..

• Najbezpieczniejsza forma – spotkanie w zespołach 2-osobowych, rozgrywające się na kilku planach.

• N-l prowadzi ćwiczenia dyrektywnie.

• Ćwiczenie pogłębiające zrozumienie przeżyć i zachowań ludzi (np. postaci literackich). Ćwiczenie językowe. Angażuje emocjonalnie, nie wymaga umiejętności aktorskich, rozwija myślenie i wyobraźnię, doskonale nadaje się do ćwiczeń w mówieniu.

• Przebieg ćwiczenia: partnerzy siedzą naprzeciwko siebie na podłodze lub na krzesłach, ewentualnie stojąc. Mają wyraźnie określony czas pracy. Po zakończeniu ćwiczenia n-l prosi o relacje z rozmów na forum całej klasy.

1. Wywiad.

• Może być prowadzony po cichu, intymny, 2-osobowy; może być oficjalny, prowadzony przez całą grupę z jedną lub kilkoma osobami.

• Wywiady mogą prowadzić uczniowie w rolach lub poza rolami, pozostając sobą.

• Angażuje emocjonalnie, nie wymaga umiejętności aktorskich, rozwija myślenie i wyobraźnię, doskonale nadaje się do ćwiczeń w mówieniu.

1. Etiuda pantomimiczna – ruchowa forma pracy w roli, z wyimaginowanym przedmiotem.

• Np. zabawa w piłkę, strzelanie z łuku itp.

• Ćwiczenie wpływa na „elokwencję” ciała, uczy komunikatywności, wpływa na wyobraźnię, ułatwia wchodzenie w role, w fikcję dramatyczną, w klimat i atmosferę, na której n-lowi zależy.

1. Improwizacja – technika improwizacyjna z tekstem powstającym na żywo.

• Jedna lub więcej osób otrzymuje rolę oraz temat i próbuje działać w związku z postawionym zadaniem.

• Podstawa – tekst tworzony na gorąco, w trakcie rozwijającego się sporu i konfliktu z partnerem.

• Przed ćwiczeniem – uczniowie otrzymując dodatkowe polecenie przygotowania „sytuacji wyjściowych” oraz zadecydowanie, kto rozpoczyna konflikt.

• Może to być improwizacja werbalna połączona z sytuacjami. Można wykorzystać proste elementy scenograficzne lub rozgrywać działania pantomimiczne.

• Obowiązuje następująca zasada: znany jest początek improwizacji, finał jest niewiadomy.

1. Scenka improwizowana – technika improwizacyjna z tekstem powstającym na żywo.

• Uczniowie budują ją wg zasady rozwoju akcji, z początkiem, punktem kulminacyjnym i zakończeniem.

• Przeprowadza się próbę.

• Pytania n-l stawia dopiero po zakończeniu sceny.

• Ćwiczenia na podstawie zdarzeń i sytuacji z tekstów literackich pogłębiają emocjonalny związek z postaciami literackimi, pomagają w rozumieniu motywacji ich postępowania.

• Ćwiczenie językowe.

1. Przedstawienie improwizowane – technika improwizacyjna z tekstem powstającym na żywo.

• Trwa długo, z reguły przez całe zajęcie.

• Udział wszystkich uczniów.

• Odbywa się na podst. opowiadania n-la, może mieć charakter odtwórczy w stosunku do utworu literackiego.

• Często odbywa się bez udziału n-la, który pełni jedynie rolę obserwatora. Może być przez niego przerywane, omawiane, niektóre sceny, pod wpływem komentarza i analizy, są powtarzane i rozwijane. N-l może również grać w nim gł. rolę, może też być tylko inspiratorem kreacji twórczej i pomysłowości młodzieży.

• Nie powinno być oglądane przez inne grupy, ponieważ spełnia funkcje ogólnorozwojowe wobec uczestników, a nie jest nastawione na efekty artystyczne.

• Ćwiczenie dla grup zaawansowanych, które przeszły już „trening” dramowy.

1. Inscenizacja (spektakl) – technika oparta o tekst literacki.

• Występuje wyraźny podział na scenę i widownię, na aktorów i publiczność.

• Punkt wyjścia – scenariusz (dramat, adaptacja sceniczna, montaż).

• Pod kierunkiem reżysera aktorzy starannie opracowują sytuacje i działania. Uczą się tekstu na pamięć.

• Elementy inscenizacji: aktor i jego środki wyrazu, przestrzeń, ruch sceniczny, rekwizyt, kostium, muzyka, światło, scenografia.

• Podlega osądowi artystycznemu.

1. Rzeźba i jej warianty

• Rzeźba – ćwiczenie, które polega na tym, że uczeń, przyjmując rolę, zamiera w bezruchu, jednocześnie ekspresyjnie i komunikatywnie wyrażając uczucie, postawę czy sytuację. Ważna jest tu wymowa całego ciała i jego poszczególnych elementów, gestów, mimiki.

• Ostatnio panuje tendencja, by odróżniać pozę od rzeźby. Pozę przygotowuje się indywidualnie, rzeźbę – w zespołach 2- i wieloosobowych.

• Technika bezpieczna, skupiająca uczniów, łatwa i szybka w wykonaniu, przynosząca głębokie przeżycia, rozwijająca, oprócz plastyki i ekspresji ciał, uczucia, wyobraźnię i myślenie.

• Może służyć wychowaniu estetycznemu i edukacji teatralnej.

• Wariantem rzeźby jest połączenie jej z wypowiadanym przez nią tekstem: 1) rzeźba wypowiada tekst bez poruszenia się; 2) poza, wyjście z pozy i swobodne wypowiedzenie zdania, powrót do poprzedniej figury.

1. Obraz, żywy obraz, obraz bez ruchu, stop-klatka, zdjęcie fotografia

• Obraz skomponowany z ludzi, w którym zostaje uchwycone zdarzenie w najbardziej dramatycznym momencie i zatrzymane, jak w stop-klatce filmowej lub na fotografii.

• Technika bardzo bezpieczna, skupiająca.

• Służy celom polonistycznym oraz edukacji estetycznej i teatralnej.

• Wariantem jest obraz połączony z tekstem.

Pięć poziomów zrozumienia i świadomości w tworzeniu obrazów – ćwiczenie Dorothy Heathcote

• I – CZYNNOŚĆ NISKA ŚWIADOMOŚĆ

  • Pytanie: Co teraz robisz?

  • Odpowiedź: Teraz…

• II – PRZYCZYNA ZEWNĘTRZNA

  • Pytanie: Dlaczego to robisz?

  • Odpowiedź: Ponieważ…

• III – MOTYWACJA WEWNĘTRZNA

  • Pytanie: W jakim celu to robisz? Co chcesz osiągnąć przez wykonanie danej czynności?

  • Odpowiedzi: Mam nadzieję… Zamierzam… Oczekuję… Wierzę, że osiągnę…

• IV – MODELE (WZORY POSTĘPOWANIA)

  • Pytanie: Skąd wiesz, że takie zachowanie jest odpowiednie w danej sytuacji?

  • Odpowiedzi: Naśladuję… Kazano mi… Przeczytałem, że…

• V – FILOZOFIA

  • Pytanie: Jaka jest Twoja filozofia życiowa?

  • Odpowiedzi: Moją filozofią jest… Wierzę, że… WYSOKA ŚWIADOMOŚĆ

1. Film i jego rodzaje

• Kontynuacja stop-klatki.

• Rodzaje: „film dźwiękowy”, „film w przyspieszonym tempie”, „film zwolniony”, „obraz filmowy rozwijający się z normalną prędkością”, „cofający się film”.

1. Ćwiczenia głosowe

• Recytacja indywidualna.

• Recytacja zbiorowa.

• Rytmizacja tekstu.

• Melorecytacja.

• Wygłaszanie utworu na podkładzie muzyczno-wokalno-dźwiękowym.

• Głosowa drama rozluźnia, „otwiera” i integruje grupę, usprawnia aparat mówienia, rozwija wrażliwość słuchową i wyobraźnię.

1. Rysunek – technika plastyczna związana z rolą w różny sposób.

• Może to być portret realistyczny lub karykatura postaci literackiej. Mogą to być rysunki przedmiotów związanych z bohaterami.

• Ćwiczenie nie wymaga zdolności plastycznych. Pomaga w zbliżeniu się do epoki, w której rozgrywa się akcja utworu, przygotowuje do wejścia w rolę i w fikcję fabularną. Rozwija dar obserwacji, uczy patrzenia i widzenia, rozbudza wyobraźnię i fantazję. Ekspresja plastyczna wyzwala elokwencję, inicjuje wypowiedzi, pomaga w kształceniu ogólnej sprawności językowej uczniów, staje się punktem wyjścia opisów, opowiadań i charakterystyk.

1. Przedmiot-znak – technika plastyczna.

• N-l lub uczniowie przynoszą na lekcją przedmioty należące do danej osoby, charakteryzujące jej wygląd lub zachowania.

• P-t wyjścia do ćwiczeń przedmiotowych, opisów, opowiadań, charakterystyk.

1. Kostium (lub wariant mieszany: kostium, przedmioty, rysunki)

• Kostium można komponować na manekinie lub na żywym modelu.

• Technika wprowadza uczniów w określoną epokę, zbliża do bohaterów literackich, przyczynia się do rozwijania języka mówionego, do wzbogacania słownictwa, w sposób nat. wywołuje wypowiedzi uczniów, przyczyniając się do rozwoju ich elokwencji.

1. Muzeum – technika manualno-plastyczna.

• Kontynuacja techniki kostiumu.

• Przygotowanie „muzeum” dla kolegów z kl. równoległej.

• W odpowiednio przystosowanej sali pojawiają się kostiumy porozwieszane na ścianach, porozkładane na krzesłach, poupinane na manekinach, modelach kartonowych czy żywych; także przedmioty, książki i zdjęcia.

• Uczniowie wchodzą w rolę przewodników.

• Ćwiczenie motywuje do zdobywania wiedzy o epoce, obyczajowości, modzie, stylu wnętrz. Wzbogaca fachowe słownictwo.

1. Plan, mapa topograficzna, makieta – techniki manualno-plastyczne.

• Przyczyniają się do wszechstronnego rozwoju osobowości człowieka. Nie wymagają żadnych zdolności artystycznych.

1. List – technika rozpoczynająca serię ćwiczeń w pisaniu i czytaniu. Technika ściśle związana z rolą.

• Wprowadza się ją często wtedy, gdy fikcyjny bohater, którego problemami się zajmujemy, nie żyje, zaginął, wyjechał daleko lub jest chory psychicznie.

• List przybliża nieobecną postać, rzuca nowe światło na dramat tego człowieka, pomaga odkryć jego tajemnicę.

1. Dziennik, pamiętnik – ćwiczenia w mówieniu i pisaniu.

• Może być odczytywany przez osobę, która go pisała. Może być odnaleziony po latach i czytany przez ludzi bliskich autorowi lub zupełnie mu obcych

1. Zabawy – „rozgrzewki” poprzedzające dramę.

• Np. „Drwale i niedźwiedzie” – cała grupa wykonuje proste etiudy ruchowe, połączone z dźwiękiem – lub „Wędrowanie” – ćwiczenie wokalno-rytmiczne i gimnastyczne, uczące skupienia i gotowości.

1. Ćwiczenia wykorzystujące zmysły do rozwijania wyobraźni – ćwiczenia związane ze zmysłami człowieka, wprowadzane w celu wyciszenia wewn. i skupienia grupy.

Ogólny podział technik – klasyfikacja pragmatyczna:

1. typowe role – rozmowy w rolach, wywiady, improwizacje;

2. konwencje rzeźby, obrazu i filmu;

3. techniki plastyczno-manualne – rysunki, plany, makiety, przedmioty, modele, kostiumy, muzeum;

4. ćwiczenia głosowe i pisemne.

Anna Janus-Sitarz

Oswoić z teatrem, czyli uczeń w roli aktywnego odbiorcy i współtwórcy sztuki teatralnej
I.Lekcje teatru w edukacji polonistycznej

Ideałem kształcenia humanistycznego jest wychować człowieka, tak, aby odczuwał przyjemność w obcowaniu ze sztuką, był otwarty na przeżycia estetyczne i gotowy do aktywnego współtworzenia kultury. Warto uczyć teatru w szkole, bo teatr to zabawa, przeżycie i twórczość. Nikt nie rodzi się z wrodzonym zapotrzebowaniem na kulturę wysoką, współczesne media także temu nie sprzyjają, jeśli więc dziecko nie zetknie się z dobrą książką, ambitnym przedstawieniem lub filmem w domu czy w szkole-to nigdy nie będzie świadomym odbiorcą sztuki. Lekcje o teatrze powinny być pełne życia, dynamizmu akcji, emocji- jak samo przedstawienie. Powinny być twórcze, rozwijać ich wiedzę, krytycyzm.

Dlaczego lekcje teatru na języku polskim? Edukacja teatralna sprzyja kształceniu kultury językowej uczniów(dobra dykcja, prawidłowe akcentowanie, wyraziste czytanie), ułatwia rozumienie tradycji literackiej(obrazowa i pogłębiona interpretacja tekstu), uatrakcyjnia proces nauczania(pobudza głębsze przeżycia), rozbudza zainteresowania, wychowuje kulturalnego odbiorcę.

II. Szkoła podstawowa- zabawa w teatr, nauka przez teatr

Na poziomie szkoły podstawowej uczeń powinien posiąść podstawową wiedzę na temat: *tworzyw teatru (słowo, gest, ruch sceniczny, mimika, kostium, charakteryzacja, dekoracja, rekwizyt, muzyka …);
*twórców teatru(aktor, reżyser, scenograf, sufler, choreograf …);
*typów teatrów(lalkowy, żywego planu, telewizyjny, pantomimiczny …).
Od szóstoklasisty oczekuje się, że umie:
*rozróżniać funkcję tekstu głównego i pobocznego w dramacie;
*zapisywać dialog.

Ważne, aby uczeń nie tylko poznał pojęcia, ale aby w praktyce poznał rolę scenografa czy suflera.
Na lekcjach języka polskiego uczeń winien:
-uczestniczyć w przygotowywaniu inscenizacji (w charakterze aktora, reżysera, scenografa);
-odgrywać role według scenariusza;
- inscenizować w scenach dramowych;
-ćwiczyć dykcję.

Absolwent szkoły podst. powinien znać teatralny savoir-vivre, wiedzieć, jak należy się zachowywać w przybytku sztuki, jak wypada się ubrać idąc na spektakl operowy, a jak, wybierając się na pokaz teatru awangardowego.

Uczeń powinien zetknąć się z „prawdziwym” teatrem, zasmakować atmosfery teatralnego foyer, dreszczu emocji przed podniesieniem kurtyny, obcowania ze słowem pięknie wypowiedzianym, uczenia się kultury zachowania, będącej wyrazem szacunku wobec Sztuki. W środowisku, w którym nie ma zawodowego teatru należy wybrać się z uczniami na przedstawienie teatru amatorskiego czy szkolnego, dać dzieciom możliwość tworzenia spektaklu. Każde dziecko powinno mieć możliwość uczestniczenia w działaniach teatralnych na lekcjach języka polskiego. Koniecznym warunkiem otwarcia na teatr jest duch zabawy. Uczeń, który sam chce się bawić w teatr, na pewno będzie chciał chodzić do teatru, oglądać spektakle. Ważne, aby praca na lekcji była dla ucznia przyjemnością, nie może on się bać ośmieszenia, porażki czy odsunięcia na bok z powodu słabej dykcji. Musimy pamiętać o tym, że każdy powinien mieć szansę znaleźć się w danej sytuacji, przeżyć ją na swój sposób, spróbować swoich sił, doskonalić swoje umiejętności. Polonista powinien: mieć trochę wiedzy o teatrze o dramowych technikach pracy z uczniem, nieco odwagi i dużo dobrego humoru. Pracownia polonisty powinna być wyposażona w skrzynie z rekwizytami(stare kapelusze, kolorowe chusty, drewniane szpady, garnki, plastikowe choinki, papierowe maski, lalki itp.).

Co potrafi mój głos? Głos aktora to ważne narzędzie artystyczne. Nie tylko całe ciało należy szkolić, ale głos także. Uczeń powinien wiedzieć, że ma możliwość rozwijania swojego głosu korygowania wad wymowy. Winien uczestniczyć w zajęciach przygotowujących aparat mowy. Zacząć trzeba od pracy nad dykcją. Piękna wyraźna wymowa przyda się nie tylko na deskach teatru.
1.Ćwiczenia artykulacji, czyli „gimnastyka” aparatu mowy:
*ćw. szczęki, np. „żucie gumy bez gumy”;
*ćw. języka, np.”szminka”, czyli przesuwanie wysuniętym językiem wokół otwartych ust od strony wewnętrznej, oblizywanie warg;
2.Ćwiczenia dykcji, należy przeprowadzać regularnie, aby przełamać wszechobecną skłonność do niedbałego mówienia. Takim ćwiczeniem jest częste wypowiadanie alfabetu, ale nie: a,be,ce,de,itp., ale: a, ą, b, c, ć,… Coraz szybsze, lecz wyraziste wymawianie tzw. „skrętaczy języka”, np. Szedł Sasza suchą szosą. 3.Ćwiczenia intonacji, czyli odpowiednie akcentowanie wyrazów, całych fraz. Np. Powiedz zdanie: Wracam do domu, w ten sposób by widzowie mogli odgadnąć, w jakiej sytuacji zostało ono wypowiedziane: -obraziliśmy się na kolegów, -wracamy do rodziny po dłuższej rozłące, mocno stęsknieni.

Co potrafi moje ciało? Aby być aktorem, trzeba wytrwale ćwiczyć. Pracować nie tylko nad swoim głosem, ale i mimiką, gestykulacją, sprawnością własnego ciała. Uczeń – aktor musi poznać możliwości swojego ciała w przekazywaniu emocji, stanów psychicznych. 1.Ćwiczenia mimiczne, np. losujemy między sobą kartki z określeniami stanów psychicznych, uczuć np. smutek, nadzieja, znudzenie, niepokój- spróbujmy pokazać te odczucia, grając jedynie twarzą. 2.Ćw. pantomimiczne, np. *”Przechadzka po Zoo”- zgadnij, jakim zwierzątkiem jestem?; *”Orkiestra”- zgadnij, na jakim gram instrumencie?

III. Gimnazjum – rozumienie konwencji teatralnej

W kolejnym etapie edukacji uczeń powinien doskonalić swoje umiejętności w zakresie operowania głosem, współtworzenia przedstawienia, rozumienia znaków teatralnych. Gimnazjalista winien posiąść podstawową wiedzę w następujących dziedzinach:
*antyczne początki teatru i dramatu;
*najwybitniejsi twórcy teatru europejskiego i polskiego;
*czasopisma teatralne; najważniejsze teatry w Polsce. Oprócz doskonalenia dotychczasowych sprawności, staramy się kształcić kolejne umiejętności:
*pisanie recenzji teatralnej,
*szukanie informacji w afiszach i programach teatralnych;
*rozumienie znaków teatralnych (funkcja rekwizytu, światła, muzyki …);
*interpretacja roli;
*rozumienie konwencji teatralnej, konwencji epoki.

IV. Liceum- badanie źródeł, krytyka teatralna, własna twórczość
Na poziomie licealnym uczeń poszerza swoja wiedzę na temat:
*historii teatru polskiego i światowego;
*dziejów dramatu, od antyku po XXI wiek( dramat klasyczny, misteria i moralitety, dramat elżbietański, dramat romantyczny, dramat groteskowy, commedia dell’arte, tragedia, realizm, naturalizm i symbolizm w dramacie, „teatr absurdu”);
*krytyki teatralnej dawniej i współcześnie.
Oczekuje się także od niego, by umiał:
-krytycznie czytać materiały źródłowe (recenzje teatralne, ilustracje i zdjęcia do spektakli, notatki reżyserskie);
-opisywać postać sceniczną;
- oceniać inscenizację. Absolwent liceum powinien:
*mieć świadomość współistnienia sztuki masowej i kultury wysokiej; *być otwarty na sztukę wymagającą od widza intelektualnego wysiłku; *próbować własnej twórczości (dramaturgicznej, inscenizatorskiej).

Przykładowa lekcja – Np. Przygotujcie się do odegrania fragmentu misterium. (Poszukajcie w tekście głównym i didaskaliach wskazówek dla aktorów. Zastanówcie się, jak połączyć powagę tematu z komizmem niektórych scen).
Zmiany w teatrze. Podstawowym źródłem wiedzy o dawnym teatrze są teksty słowne. Najlepiej, jeśli są to nie tylko relacje współczesnych ekspertów, ale i autentyczne dokumenty z epoki, wobec których uczeń może wystąpić w roli badacza. Na przykład warto, by na podstawie źródeł pisanych i ilustracji porównał, co zmieniło się w teatrze w okresie baroku. Powinien wiedzieć, że np. teatr szekspirowski to był to budynek pod gołym niebem, ze stałym skromnym wyposażeniem scenograficznym. Aktorami byli tylko mężczyźni i nie dzieliła ich od widzów żadna kurtyna.