WYKŁADY

#1

JAN PIAGET

Piaget wyodrębnił 4 stadia rozwoju poznawczego, polegające na przechodzeniu od myślenia sensoryczno-motorycznego do myślenia formalnego.

1. MYŚLENIE SENSORYCZNO-MOTORYCZNE

• Od urodzenia do 2 r.ż.

• W ciągu 1 r.ż. sekwencje sensomotoryczne są koordynowane (np.ssanie z chwytaniem, patrzenie w manipulowaniem); dziecko nie ma jednak jeszcze zdolności do symbolicznego reprezentowania przedmiotów w umyśle,

• Przez dotykanie przedmiotów dziecko poznaje świat (za pomocą zmysłów),

• Reakcje okrężne są podstawową formą zachowania,

• Odkrywanie świata przez aktywność motoryczną,

• Powstaje schemat obiektu, co umożliwia rozumienie stałości przedmiotu.

STAŁOŚĆ PRZEDMIOTU- przekonanie, że przedmioty istnieją niezależnie od działań i świadomości dziecka; jest dobrze ukształtowana ok. 2 r.ż. np. gdy matka gdy matka wychodziła z pokoju jednymi drzwiami a wracała drugimi, dziecko wyrażało zdziwienie.

W relacjach z ludźmi dziecko wysyła uśmiech.

Przez pierwsze 3mies.życia dziecka jego uśmiech nie jest skierowany do człowieka, gdyż jest on tylko wyrazem dobrego samopoczucia.

W 3 mies. życia → uśmiech społeczny jako reakcja na ludzką twarz.

W 6 mies. życia → uśmiech selektywny, który jest uśmiechem na wybrane, lubiane twarze.

Po 7 mies. życia → dziecko już szuka ukrytej przed nim rzeczy.

1. MYŚLENIE PRZEDOPERACYJNE (2-7 r.ż.)

• Dziecko wie tyle o świecie, ile zobaczy (cent racja- dziecko wykazuje tendencję do skupienia uwagi na jednym tylko aspekcie prezentowanego mu bodźca wzrokowego np.eksperyment z wodą w szklance),

• Dziecko jeszcze nie potrafi dokonywać operacji logicznych,

• Dzieci są zdolne do rozróżniania świata fizycznego od psychicznego,

• Przyswajanie znaków i symboli,

• Egocentryzm- dziecko jest przekonane, że wszyscy myślą tak samo, jak ono,

• Zabawa symboliczna- dziecko niczym nie ograniczone tworzy symbole, które przedstawiają wszystko, czego zapragnie, mogą być one niezrozumiałe dla obserwatora,

• Animizm-ożywienie przedmiotu, np. „Lala zrobiła siusiu”

• Artyficjalizm- dziecko wierzy, że zjawiska naturalne zostały stworzone przez człowieka dla jego własnych celów,

• Antropomorfizm-nadanie roślinom i zwierzętom cech ludzkich.

1. MYŚLENIE OPERACYJNE (7-11r.ż.)

• Dziecko potrafi dokonywać operacji umysłowych, ale nie umie jeszcze rozumować abstrakcyjnie,

• Myślenie dziecka ma charakter obrazowy i cechuje się nieodwracalnością,

• Decentracja to uwzględnienie wszystkich cech obiektu,

• Dziecko rozumie sytuacje, ale tylko wtedy, gdy ich doświadcza,

• Uwaga dowolna (sterowana przez dziecko) pozwala się uczyć, uczestniczyć w zajęciach,

1. MYŚLENIE FORMALNE (11-12r.ż. i dalej)

• Dziecku nie trzeba nic pokazywać, ponieważ ma ono zakodowane pewne zachowania, które potrafi wyjaśnić,

• Myślenie jest abstrakcyjne i dojrzałe,

• Dominacja inteligencji werbalnej,

• Głębsze wnikanie w problemy, dostrzeganie różnych opcji, stawianie dociekliwych pytań,

Modele zmian cyklicznych → te same doświadczenia powielają się według tego samego schematu.

ALEKSANDER ŁURIA

-test umiejętności tworzenia sytuacji abstrakcyjnych → niepasujące do siebie elementy

* pojęcia kategoryzujące

* pojęcia nadrzędne

Np. Co tu nie pasuje? Jabłko, gruszka, pomidor, banan.

• Wiek- zmienna streszczająca

• Nie działa samodzielnie, ale wyrasta skumulowane działanie wielu zmiennych, jak biologiczne dojrzewanie organizmu, podejmowanie nowych ról społecznych i nowych doświadczeń

• Wiek traktowany jest jako oś, na której badacz oznacza kiedy pojawia się zdarzenie znamionujące zmianę rozwojową (np. początki mowy, lęk przed obcymi, skok pokwitaniowy).

- Czynnik diagnostyczny

- okres krytyczny → okres wczesnego dzieciństwa

9 mies.życia → poczucie przynależności wiąże się z poczuciem bezpieczeństwa; trwa do 2-3 r.ż.

6mies. a 3 r.ż. → okres krytyczny

3 a 5 r.ż. → dziecko odkrywa swoją odrębność („Ja”, „Nie chcę!”); kształtuje się jego odrebna osobowość.

3-4 r.ż. → okres specyficznych lęków dziecięcych

Poznanie zjawisk pozwala dowiedzieć się czy rozwój jest prawidłowy.

PRZEDMIOT BADAŃ PSYCHOLOGII CZŁOWIEKA:

• Zjawiska psychiczne

• Zmiany dokonujące się w psychice i w zachowaniu człowieka, w różnych fazach jego życia,

• Rozwój oznacza zmiany w danym obszarze zjawisk,

• Rozwój psychiczny polega na zmianach w systemie zachowania się i psychiki,

• Badanie i wyjaśnianie różnic obserwowanych u ludzi wzorów zmian w ciągu życia, a szczególnie wzorów ich rozwoju,

• Każdy z tych wzorów ujawnia jakiś rezultat wzajemnego oddziaływania czynników biologicznych i wpływów środowiskowych w tym kulturowo-społecznych,( społeczna psychologia rozwoju).

PODMIOT → CZŁOWIEK

Prof. SIMON BARON-COHEN

W zachowaniu osób niepełnosprawnych mogą pojawić się natręctwa i zachowania stereotypowe, ale jeśli się nimi dobrze pokieruje, można je przekształcić dla swych korzyści [geniuszu], można podnieść proces rozwojowy.

SAWANTYZM

SAWANTYZM- rzadko spotykany stan, gdy osoba upośledzona umysłowo posiada zdolność w stopniu genialnym, zazwyczaj połączone z doskonałą pamięcią.

Co najmniej połowa osób z zespołem sawanta to osoba autystyczna. Większość zdolności sawantów dotyczą funkcji typowych dla prawej półkuli mózgowej i mają charakter niesymboliczny, artystyczny (zdolności plastyczne → malarstwo np. Nikofar).

Zdolności matematyczne → Sawant potrafi w kilka sekund obliczyc bardzo trudne i skomplikowane rachunki.

Kim Peek- przykład człowieka sawanta

- znał na pamięć 12 tys. Książek

- potrafił wymienić nazwy wszystkich miast, autostrad przechodzących przez każde amerykańskie miasto

- znał wszystkie numery kierunkowe, kody pocztowe

- znał historię każdego kraju i władcy

- rozpoznawał ze słuchu większość utworów muzycznych

STRES

Stres → stan napięcia

FAZY STRESU:

1. Alarmowa- początkowa, reakcja zaskoczenia i niepokoju; korzystamy z energii dobowej.

1. Stadium szoku- trwa kilkanaście minut

2. Stadium przeciwdziałania szokowi- podejmujemy wysiłek obronny

1. Odpornościowa- potrafi trwać nawet kilkanaście lat, organizm adoptuje się do złych warunków; korzystanie z energii urodzeniowej; odporność wzrasta powyżej przeciętnej.

2. Wyczerpania- stałe pobudzenie całego organizmu prowadzi do wyczerpania zasobów odpornościowych, co może prowadzić do chorób psychosomatycznych a nawet do śmierci.

ENERGIE:

• DOBOWA- regenerowanie i spożytkowanie zasobów

• URODZENIOWA-GENETYCZNA

SYNDROM KAROSHI- umieranie z przepracowania

• Przyjmowanie genetycznej perspektywy w wyjaśnianiu stałości i zmienności ludzkiego zachowania.

GŁÓWNE DZIAŁY PSYCHOLOGII ROZWOJU

• KRYTERIUM OKRESU ROZWOJOWEGO

• KRYTERIUM PROCESÓW ROZWOJOWYCH

PSYCHOLOGIA ROZWOJU

PSTCHOLOGIA ROZWO MOWY PSYCH. ROZ POZNAWCZEGO

PSYCH.ROZW.SPOŁ.-MOTORYCZNEGO PSYCH. OSOBOWOŚCI

PSYCH. ROZW. EMOCJONALNEGO

PODSTAWOWE PROBLEMY W UJĘCIU WSPÓŁCZESNYM

1. Jaki jest przedmiot zmiany?

Użyteczność modeli mikrorozwojowych pokazuje kształtowanie się pewnego zjawiska. Wynikający z ontogenetycznego procesu rozwiązania – zaradniości.

1. Jaki jest przebieg zmiany rozwojowej?

2. Co uruchamia i podtrzymuje zmiany o charakterze rozwojowym

MODELE BADAWCZE W PSYCHOLOGII

1. Mechanistyczne- człowiek jest jak mechanizm

2. Organizmiczne- człowiek jest jak organizm, adoptuje się do warunków, w których funkcjonuje

PODEJŚCIE MECHANISTYCZNE

• Bierny mechanizm identyfikowany z maszyną kształtowany przez doświadczenie, np. koncepcje behawioralne → podejście behawiorystyczno- klasyczne (Skinner, Watson) i według społecznych teorii uczenia się (Bandura).

• Człowiek jest kształtowany przez bodźce wewnętrzne → zdanie behawiorystów

• Rozwój → w skutek zmian wywołanych działaniem czynników zewnętrznych względem zmieniającego się układu

• Czynnik zewnętrzny (antecedens) wywołuje zmiany (ilościowy charakter), efekt następniki

• Zmiana własności poszczególnych elementów pod wpływem zewnętrznych czynników pociąga za sobą zmianę własności całości

• Poznanie (zrozumienie sposobu funkcjonowania człowieka możliwe przez obserwację i analizę podstawowych jednostek aktywności (zachowań)

• Behawioryści opracowali cały system nagród i kar

Metoda holding

- metoda wymuszonego kontaktu

- dziecko jest trzymane w pozycji umożliwiającej bezpośredni kontakt wzrokowy przy jednocześnie zapewnionej kontroli podejmowanych przez dziecko prób ucieczki, walki, protestu

- rozwój, sekwencja zmian zachowań

PODEJŚCIE ORGANIZMICZNE

• Inicjator → C.Rogers

• Aktywny organizm/aktywny model ujmowania rozwoju

• Nadaje formę swemu doświadczeniu-zmiana generowana „od środka”,

• Posiada cele

• Może uważnie i selektywnie spostrzegać i rozumować- wizja człowieka jako aktywnego, dynamicznego, inicjującego własny rozwój

• Może wybierać, modyfikować i odrzucać naciski, jakim jest poddawany ze strony otoczenia

• ROZWÓJ=zmiany w formie lub organizacji wewnętrznej całego układu

• Całość nie jest tym samym, co suma tworzących ją podsystemów i elementów

• Systemu nie można poznać analizując poszczególne elementy, subsystemy- należy uwzględniać również wszystkie łączące je relacje.

MODELE POBOCZNE

I-Diagnostyczny: dotyczący 1 funkcji, obserwacja zmian rozwojowych zachodzących w określonym czasie (tempo, dynamika rytmu zmian rozwojowych) np. mowa, tożsamość, percepcja.

II- Synchroniczno-funkcjonalny: analiza zmian zachodzących w obrębie kilku funkcji równocześnie.

III-Kontekstualny

ROZWÓJ=rezultat ciągłej interakcji między jednostką a różnymi poziomami jej otoczenia fizycznego i społecznego (osoby, grupy, instytucje).

- interakcje dynamiczne, wszystkie poziomy organizacji funkcjonowania człowieka i wszystkie poziomy organizacji jego otoczenia stale się zmieniają,

- współdziałanie wzajemne- zmiana w każdym subsystemie inicjuje zmiany innych subsystemach i jest rezultatem zmian w nich zachodzących.

WSKAŹNIKI ROZWOJU

1. Kryteria formalne

Różnicowanie układu → ( wzrost jego różnorodności) inteligencja (proces tworzenia się nowych powiązań o charakterze ujemnych sprzężeń zwrotnych między elementami), porządkowanie.

# PROGRES

- przejście z formy niższej na wyższą

• Gdy zwiększa się zróżnicowanie i stopień integracji układu

• Zwiększa się stopień zróżnicowania a interakcja pozostaje na stałym poziomie

# REGRES

• Jednoczesne zmniejszenie się poziomu zróżnicowania układu i osłabienie integracji

• Zmiana rozwojowa ma charakter zróżnicowany

1. Kryteria treściowe (jakościowe)

Niezależność jednostki od środowiska w zaspokajaniu swoich potrzeb.

POJĘCIA

ROZWÓJ- ciąg zmian zachodzących w określonym kierunku niezależnie czy jest on pozytywny czy negatywny.

TEMPO ROZWOJU-szybkość, z jaką dokonują się w organizmie i psychice różnorodne zmiany.

RYTM ROZWOJU-stopień zachowania rozwojowych zmian w czasie, ich względna równomierność lub nierównomierność.

AKCELERACJA-(trend sekularny) przyspieszanie rozwoju fizycznego i umysłowego dzieci i młodzieży w każdym następnym pokoleniu w porównaniu z poprzednim.

WŁAŚCIWOŚCI WIEKU-rozwój przebiega (mimo różnic indywidualnych) w podobny sposób u dzieci w tym samym wieku. W rozwoju występują cechy typowe i charakterystyczne dla poszczególnych okresów życia dziecka.

TEMPO ROZWOJU:

• Harmonijny- wszystkie obszary rozwinięte są na tym samym poziomie

• Nieharmonijny- różne sfery są rozwinięte w różnych poziomach

KRYZYS

- wywołane jakościowymi zmianami rozwoju zachwianie równowagi wewnętrznej rzutujące na zachowanie i stosunek do świata zewnętrznego (otoczenia społecznego); wynikające stąd wahania, trudności związane z przemianami fizjologicznymi organizmu, zmieniającymi się warunkami życia, działania różnymi wymaganiami społecznymi wobec których staje jednostka, wpływają na przekształcanie się jej stosunku do innych ludzi, ewentualnie wzrost samowiedzy, przemiany w obrazie świata i własnej osoby.