Smog – słowo, które powstało ze zbitki dwóch angielskich słów: „smoke” - dym i „fog” - mgła. Po raz pierwszy użył go w roku 1911 lekarz Harold Des Voeux. Smog jest to nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współdziałaniu zanieczyszczeń powietrza spowodowanych działalnością człowieka oraz specyficznych naturalnych zjawisk atmosferycznych. Ze względu na miejsce i warunki powstawania oraz skład chemiczny możemy wyróżnić dwa rodzaje smogu:
- smog londyński - kwaśny, „siarkawy”
- smog "typu Los Angeles„ - fotochemiczny, „kalifornijski”
Smog londyński - kwaśny”, „siarkawy”. Występuje głównie w miesiącach od listopada do stycznia podczas inwersji temperatur w umiarkowanej strefie klimatycznej. W jego skład wchodzą: tlenek siarki(IV), tlenki azotu, tlenki węgla, sadza oraz trudno opadające pyły.
W specyficznych warunkach meteorologicznych, na skutek wypromieniowania energii cieplnej przez podłoże lub na skutek zstępujących prądów powietrza może zaistnieć anormalne zjawisko zwane inwersją termiczną . Polega ono na odwróceniu normalnego rozkładu temperatur powietrza, w wyniku czego powietrze cieplejsze utrzymuje się nad chłodniejszym. Warstwa cieplejszego powietrza (tzw. inwersyjna) stanowi barierę dla niżej leżącej warstwy chłodniejszego powietrza, która utrudnia ich pionową cyrkulację.
Pod warstwą inwersyjną kumulowane są zanieczyszczenia.
Smog londyński - długo zalegająca tuż nad ziemią mgła, występująca w rejonach dużych miast pochłania znaczne ilości zanieczyszczeń zatrzymywanych pod warstwą inwersyjną, wskutek czego powstaje smog kwaśny , mieszanina aerozolu kwasu siarkowego (VI), sadzy, dwutlenku siarki (SO 2 ) i tlenków azotu. W takiej atmosferze, skutkiem rozproszenia światła, widoczność jest zmniejszona. Stężenia zanieczyszczeń osiągają wartości niebezpieczne dla zdrowia ludzkiego. Do objawów, które spowodowane są wystąpieniem smogu zaliczamy:
- nieprawidłową pracę układu sercowo-oddechowego,
- duszności, omdlenia, łzawienie oczu,
- wysypka na skórze, wymioty
Smog kalifornijski - „fotochemiczny”, „Los Angeles”. Może wystąpić od lipca do października przy temperaturze od 24 do 35℃, wietrze o prędkości poniżej 2m/s i wilgotności względnej poniżej 70%. Występuje w warunkach silnego nasłonecznienia. W jego skład wchodzą: tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory aromatyczne i nienasycone, ozon, pyły przemysłowe. Większego znaczenia nie stanowią ani dym, ani mgła.
Mechanizm powstawania:
Tlenki azotu i węglowodory obecne w spalinach samochodowych w obecności światła wchodzą w reakcje prowadzące do powstania silnych utleniaczy (m.in. ozonu) i formaldehydu
Wzmożona emisja spalin, powoduje pojawienie się w powietrzu ponad miastem dużych ilości tlenku azotu (NO), dwutlenku węgla (CO) i węglowodorów. Bezbarwny tlenek azotu ulega w znacznym stopniu utlenieniu tlenem atmosferycznym do brązowego, silnie trującego dwutlenku azotu (NO2). Nad miastem pojawia się brązowa chmura Dwutlenek azotu NO2 jest fotolizowany przez promieniowanie słoneczne i tworzy atomy O i tlenek azotu NO, w powietrzu powstaje mieszanina tlenków NOx . Jednocześnie pojawia się wolnorodnikowy tlen (O1), który rozbija obecne w atmosferze węglowodory na wolne rodniki węglowodorowe i hydroksylowe o dużej aktywności chemicznej, a reagując z tlenem tworzy ozon, który na tej wysokości nie jest bynajmniej przyjacielem organizmów żywych Ozon w reakcji ozonolizy rozbija nienasycone węglowodory (również wylatujące z rur wydechowych naszych samochodów) na aldehydy i kilka rodzajów rodników.
Konsekwencją wystąpienia smogu jest znaczne ograniczenie widoczności 0,8 -
Skutki zdrowotne, np.:
- powoduje niebezpieczne zapalenia układu oddechowego (np. podrażnienia, alergie) i śluzówki oczu.
- posiada w swym składzie substancje kancerogenne i mutagenne (przyczyniające się do powstania raka, i mutacji genetycznych np.: PAN).
- powoduje też uszkodzenie upraw roślinnych. Jest to związane głównie z obecnością i powstaniem ozonu
Ochrona przed smogiem
- zmiana systemów grzewczych w centrach wielkich miast: zastąpienie kotłowni i pieców opalanych węglem przez ogrzewanie gazowe oraz podłączanie całych dzielnic do sieci centralnych
- nowoczesne technologie ograniczania zanieczyszczeń np.: odsiarczanie gazu
- ograniczanie na różne sposoby ruchu samochodowego, zastępując go komunikacją publiczną