Metodologia badań społecznych
Wykład 2, 12.10.10
SPOSÓB UOGÓLNIANIA DANYCH: wnioskowanie indukcyjne
Celem poznania naukowego jest poszukiwanie najbardziej ogólnych prawidłowości. (W jaki sposób człowiek do nich dochodzi?)
Dwa podstawowe problemy empiryzmu:
Relacja podmiot poznający – przedmiot (ma ona charakter odzwierciedlenia przedmiotu)
Niejasność przejścia między zdaniami obserwacyjnymi, a zdaniami ogólnymi. Sposobem tego przejścia jest indukcja.
Obiekty świata empirycznego zdania obserwacyjne Zdania ogólne
Indukcja:
Uogólniająca
Eliminacyjna
Ad.1. Indukcja uogólniająca
Aby osiągnąć pewne poznanie należy:
Liczba zdań obserwacyjnych rzetelnie opisujących wyniki doświadczenia(obserwacji) musi być dostatecznie duża
Stosując reguły indukcji należy dokonywać ostrożnych uogólnień, tzn. przechodzić od zdań obserwacyjnych do zdań ogólnych.
LOGIKA WNIOSKOWANIA INDUKCYJNEGO(INDUKCJA ENUMERACYJNA):
Łabędź jest biały w 1. Przypadku po A następuje B
Łabędź jest biały w 2. Przypadku po A następuje B
Łabędź jest biały w 3. Przypadku po A następuje B
N-ty łabędź jest biały W n-tym przypadku po A następuje B
Każdy łabędź jest biały Po A zawsze następuje B
Cechą indukcji uogólniającej jest to, że obserwacje z części zbioru przenoszone są na całość zbioru. (Na podstawie części określamy całość)
METODA NAUKOWA ROZUMIANA JAKO UKŁAD CZYNNOŚCI(z zastosowaniem wnioskowania indukcyjnego)
Obserwacja i/lub eksperyment (wybieramy obszar zainteresowania)
Gromadzenie zdań obserwacyjnych (faktualne)
Indukcja uogólniająca, w wyniku której formułowane jest zdanie ogólne o statusie hipotezy.
Kolejne badanie
Próba weryfikacji hipotezy – przeprowadzamy obserwacje, ale są one już ukierunkowane wcześniej sformułowaną hipotezą.
Przyjęcie lub odrzucenie hipotezy. Jeśli hipoteza zostaje przyjęta, to staje się twierdzeniem, wiedzą prawdziwą. Jeśli ją odrzucimy, tzn. że takiego stanu rzeczy nie ma.
Badania indukcyjne są dwojakie ze względu na:
Cel badania (formułowanie bądź weryfikacja hipotezy)
KRYTYKA INDUKCJI UOGÓLNIAJĄCEJ:
Dawid Hume – stałość obserwowanego związku nie zwiększa prawdopodobieństwa jego powtórzeń w przyszłości, wzrasta przekonanie psychologiczne. Nie można zasady indukcji uzasadniać zasadą indukcji.
Indukcja potwierdziła się w 1. Przypadku
Indukcja potwierdziła się w 2. przypadku
Indukcja potwierdziła się w n-tym przypadku
Indukcja potwierdza się w każdym przypadku
Wiedza zdobywana indukcyjnie jest społecznycm odruchem warunkowym(wrodzonym)(wiedza psychologiczna).
Hume :
Przy pewnej sumie doświadczeń akceptujemy pewien stan rzeczy jako trwale obecny, ponieważ akceptacja jest biologicznie korzystniejsza niż powstrzymywanie się od niej.
Wiedza nie tyle jest opisem świata takim, jakim on jest, co formą zachowania gatunku ludzkiego, kumulującego korzystne zasoby doświadczonych połączeń.
Hume stwierdził, że indukcja nie prowadzi do poznania pewnego i uniwersalnego.
KRYTYKA INDUKCJI WG CHALMERSA
liczba przeprowadzonych obserwacji
∞(nieskończoność liczby potencjalnych informacji)
Ponieważ liczba potencjalnych informacji jest nieskończona, to wynik=0. Wartość przeprowadzanych obserwacji jest zerowa.
Ad.2. Indukcja eliminująca – kanony John’a Stuart’a Mill’a
Ten rodzaj indukcji miał być udoskonaleniem rozumienia indukcyjnego. Kanony Mill’a określają logiczną strukture eksperymentu.
Pozwala wyeliminować spośród ogółu zjawisk występujących z danym skutkiem Z lub zjawisk poprzedzających Z, te które są dla jego zajścia nieistotne albo pozwala na ujawnienie tych, których zajście jest dla jego zajścia istotne.
Mill uważa, że wszystkie zjawiska mają swoje przyczyny -> determinizm
Kanon jedynej zgodności
Do grup skontrastowanych, różnych pod dostatecznie wieloma względami wprowadzany jest czynnik eksperymentalny (zmienna niezależna) B. Jeśli w obu przypadkach B wywołuje reakcję Z, to B jest warunkiem wystarczającym dla Z (jeśli B to Z).
I grupa ma własności: A, C, D, E, F wprowadzono B, występuje Z
II grupa ma określone własności (kontrastowe do I): nie-A, nie-C, nie-D, nie-E, nie-F, wprowadzono B, wystąpiło Z.
B jako przyczyna zajścia Z.
Trudno znaleźć tak skontrastowane grupy, dlatego rzadko się to stosuje.
Dwa układy łączy tylko jedna cecha wspólna.
Kanon jedynej różnicy
Jest on stosunkowo często stosowany jako zasada organizująca eksperymenty w naukach społecznych.
Grupa eksperymentalna: A, C, D, E, F, wprowadzono B, wystąpiło Z.
Grupa kontrolna: A, C, D, E, F, brak B, nie wystąpiło Z.
Dwa układy różnią się tylko pod jednym względem.
Jeżeli czynnik eksperymentalny wywołuje Z, mamy prawo twierdzić na mocy tego kanonu, że B jest przyczyną Z.
Założenie, że wzięte zostały pod uwagę wszystkie czynniki istotne dla pojawienia się Z, oraz że wszystkie inne czynniki towarzyszące następstwu są dla jego zajścia nieistotne (analizuje się tylko związek przyczynowy B i Z).
Połączenie kanonu zgodności i różnicy
Dodatkowy czynnik (zjawisko) D, którego zajściu razem z B towarzyszy zajście Z (eksperyment czynnikowy). Kilka grup eksperymentalnych, na które oddziałuje się dwoma lub więcej bodźcami.
| D | Nie-D | |
|---|---|---|
| B | Grupa I Z | Grupa II nie-Z |
| Nie-B | Grupa III nie-Z | Grupa IV nie-Z |
Kanon zmian towarzyszących
Obserwuje się jak określone zmiany wartości jednej zmiennej pociągają za sobą zmiany wartości drugiej zmiennej, albo w jaki sposób trzecia zmienna wpływa na jakość związku funkcyjnego między dwoma zmiennymi.
Problem wstępnej selekcji czynników – jak rozpoznać właściwe przyczyny i odpowiadające im skutki.
PRZYPOMNIENIE O ZMIENNYCH
Zmienna jest to właściwość, cecha przyjmująca różne wartości. Podać zmienną to podać jej nazwę i zbiór jej wartości.
Wykształcenie: podstawowe, zawodowe, średnie, wyższe (wielowartościowa)
Wykształcenie: niższe niż średnie, co najmniej średnie (dwuwartościowa
Przyjęte zmienne to „aspekty” badanego zjawiska.
Badany stan rzeczy: „rodzina”. Zmienne: struktur, dochód, warunki mieszkaniowe, czas poświęcany dzieciom, więzi emocjonalne, itd.
Struktura: pełna, niepełna; struktura: r. dwupokoleniowa, r. trzypokoleniowa
Rodzaje zmiennych:
Dwuwartościowe – wielowartościowe
Dyskretne (pomiędzy dwoma sąsiadującymi wartościami nie ma wartości pośredniej, no wykszt. Pomiędzy zawodowym a średnim) – ciągłe(pomiędzy dwoma wartościami jest pośrednia wartość, np. dochód na członka rodziny, przy czym przedziały nie mogą się pokrywać)
Bezpośrednio obserwowalne(gołym okiem) – pośrednio obserwowalne (musimy przywołać czynniki)
Nominalne, porządkowe, interwałowe, ilorazowe
Zależne, niezależne, pośredniczące – ze względu na funkcję jaką pełnią w badaniach
Wykształcenie rodziców – niezależne; wyniki dzieci – zależne; czas poświęcony - pośredniczące