Partie polityczne i systemy polityczne jako elementy SP

Ustawy i konstytucja w państwie demokratycznym gwarantują tzw. pluralizm polityczny który jest jedną z podstawowych zasad demokratycznych.

Partia polityczna:

- to dobrowolna organizacja polityczna,

- jej celem jest zdobycie lub utrzymanie władzy, w oparciu o prezentowany program,

- sprawując władzę w państwie demokratycznym powinna kierować się interesem państwa i narodu.

Funkcje Partii politycznych:

1. Społeczno-mobilizacyjna - obejmuje różnorodne kontakty partii ze społeczeństwem i w ten sposób podtrzymywane są relacje obywatel-władza. Partia polityczna jest jakby pośrednikiem, ogniwem łączącym i ułatwiającym komunikowanie między społeczeństwem a władzą. PP mobilizują społeczeństwo w czasie kampanii wyborczych,

2. Państwowo-publiczna – oznacza udział w zarządzaniu państwem, zdobyte w wyborach mandaty dają możliwości ustawodawcze a także wykonawcze (przez formowanie rządu), kontrola swych przedstawicieli w rządzie, możliwość ich odwołania.

3. Organizacyjna – by wypełniać pozostałe funkcje potrzebna jest funkcja organizacyjna. Dbałość o zachowanie i rozbudowę wewnętrznych struktur. Formułowanie co pewien czas strategii działania.

Klasyfikowanie partii politycznych.

1. Kryterium programowe (różnice w programach): prawicowe, lewicowe, centrowe, centro-prawica, centro-lewica, ultra-prawica(skrajna), skrajna- lewica.

   1. Partie prawicowe:

- wolny rynek w gospodarce,

- obniżenie podatku,

- tradycja narodowa,

- podkreśla rolę rodziny,

- potrzeba ładu i porządku publicznego,

- potrzeba ochrony rodzimych struktur gospodarczych,

- utrzymywanie stosunków z kościołem,

- niechętne do mniejszości narodowych,

- niechętne do pomocy socjalnej,

1. Partie lewicowe:

- rozszerzenie roli państwa w gospodarce,

- dążą do zwiększenia wydatków na służbę zdrowia i edukację,

- wyrównanie zarobków,

- opieka socjalna,

- współpraca międzynarodowa,

- rozdział kościoła od państwa,

1. Kryterium organizacyjne:

   1. Partie kadrowe – zapoczątkowały w XIX w. rozwój nowoczesnych partii politycznych. Tworzone były w warunkach niekorzystnych, w warunkach ograniczenia powszechności prawa wyborczego. Cechą ich był brak formalnych struktur. Miały charakter lokalny, koncentrowały się wokół jakiegoś lidera. Dominowały w XIX w. aż do wybuchu I WŚ.

   2. Partie masowe – partie kadrowe nie mogły zaspokoić nowych, dużych grup społecznych, powstały dlatego partie masowe. Rozwijały się w warunkach korzystnych (brak cenzusów). Cechuje je duża liczba członków i sympatyków. Największy wpływ ma silne centrum. W swoich programach odwołują się do wielkich grup społecznych (np. robotników).

   3. Partie wyborcze – Po II WŚ partie polityczne wchodzą w kolejną fazę ewolucji, powstają partie wyborcze. Nie trzymają się kluczowo ideologii, szukają kompromisu. Swoje programy adresują do wszystkich wyborców a nie do jakiejś grupy. Drogę do władzy dać ma wykreowany przez ekspertów wizerunek partii i jej liderów. Członkowie schodzą na plan dalszy. Pieniądze na kampanię wyborczą biorą nie ze składek a z dotacji państwowych po spełnieniu odpowiednich warunków.

Superpartiami wyborczymi są partie kartele, występują w systemach wielopartyjnych, lewica i prawica współpracują ze sobą by utrzymać władzę w państwie.

Biorąc pod uwagę charakter członkostwa można wyróżnić partie:

• Bezpośrednie – zrzeszające indywidualne osoby,

• Pośrednie – grupujące członków zbiorowych,

Ze względu na wielkość partii wyróżnia się partie małe i duże.

Struktura socjalna pozwala wymienić partie:

• Klasowe – odwołujące się do konkretnych klas społecznych,

• Ludowe – szukające poparcia w całym społeczeństwie,

Sposób wewnętrznej regulacji dzieli na partie:

• O silnej artykulacji – normy zachowań i sposób podejmowania decyzji określa statut,

• O słabej artykulacji – brak statutu, bazują w swym funkcjonowaniu na doświadczeniach i zwyczajach politycznych,

Ze względu na sposób podejmowania decyzji wyróżniamy partie:

• Scentralizowane – główną postacią jest lider który wywiera wpływ na całość działań,

• Zdecentralizowane – oparte na zasadzie wewnętrznej demokracji,

Sposób postrzegania i stosunek do obowiązującego ustroju dzieli na partie:

• Systemowe (pro systemowe) – akceptują zastany porządek prawno polityczny,

• Antysystemowe – podważają zastany porządek polityczny, dążą do jego obalenia, zmiany.

1. Kryterium ideologiczne:

   1. Komunistyczne,

   2. Socjaldemokratyczne,

   3. Chadeckie (chrześcijańska demokracja),

   4. Agrarne (to nie ludowe),

   5. Liberalne,

   6. Konserwatywne,

   7. Neofaszystowskie,

Partie ekologiczne dosadnej z grup nie należą.

Systemy partyjne – partie polityczne występujące w przestrzeni tworzą system partyjny.

W państwach demokratycznych musza istnieć co najmniej dwie partie polityczne. Liczba istotnych (relewantnych) partii politycznych i powiązania między nimi najbardziej rzutują na tryb systemu politycznego.

Typologia systemów politycznych według Jeana Blondena:

1. Dwupartyjne – dominują dwie duże partie polityczne i tylko one są w stanie wygrać wybory i rządzić państwem. Jedna wygrywa druga jest opozycją.

2. Dwu i pół partyjne – też występują dwie duże partie polityczne ale żadna z nich nie otrzymuje bezwzględnej większości w parlamencie, musi wejść w koalicję z trzecią małą partią ale istotną.

3. Wielopartyjne z dominacją jednej partii – z wielu parti tylko jedna zyskuje przeważającą ilość mandatów. Zawsze będzie w koalicji.

4. Wielopartyjne bez partii dominującej – w wyborach żadna z większych partii politycznych nie uzyskuje wyraźnej przewagi.

Na typ systemu partyjnego wpływa rodzaj stosowanego systemu wyborczego. Proporcjonalny – tendencja do wielopartyjnych, większościowe tendencja do dwupartyjnych.