Klasycyzm – prąd, ‘’długiego trwania’’
Sentymentalizm narodził się w XVIII w. Anglii, Francji, Niemczech, bo tam powstały najwybitniejsze zjawiska. Takie dzieła, jak: Nowa Heloiza, Cierpienia młodego Wertera, Podróż sentymentalna. (‘’Książki zbójeckie’’: Dziady, cz.IV)
Sentymentalizm w Polsce, II pol. XVIII w. i pocz. XIXw.
-Liryka sentymentalna: Franciszek Karpiński, Franciszek Dionizy Kniaźnin, Wojciech Bogusławski,
-Publicyści – Staszic
-Dramat
-Powieść – bardzo bujnie się rozwija w Europie, czasy powieści, gatunek dominujący; gawęda satyryczna zamiera, na jej miejsce wchodzi powieść; Maria Wirtemberska, Kropiński
Pierwsza różnica, która uderza nas kiedy patrzymy na literaturę klasyczną, a sentymentalną to WYBÓR GATUNKÓW. Mianowicie: pieśń, sielanka, elegia, duma, powieść, dramat
Druga różnica: tematyka literacka utworów sentymentalnych, mamy więc wyidealizowane obrazy natury, natura jest pokazywana ciągle jako tło ludzkich przeżyć, sentymentaliści wracają ciągle do mitu arkadyjskiego, ale nie tylko w tym kształcie sielankowym pokazują naturę, mają też ambicje werystyczne - ambicje do pisania prawdy o życiu na wsi, pisarze sentymentalni często wprowadzają do literatury wybrane realia życia wiejskiego, z wprowadzeniem tej opozycji wieś – miasto wiąże się z krytyką dworu, krytyką obłudy dworskiej. Raz miasto same w sobie jest siedliskiem zła,………… ‘’Powrót z Warszawy na wieś’’ Karpiński. Obrazy przeżyć wewnętrznych jednostki. Bohater jednostkowy, zindywidualizowany. Sentymentaliści wprowadzają wszystkie tematy związane z prywatnością: miłość, przyjaźń, przeżycia religijne, patriotyczne, rodzinne.
(Opozycja kultury i natury przez Rousseau)
Trzeci ważny temat to opisy przyrody, zajmują dużo miejsca. Przyroda, albo współgra z przeżyciami, albo kontrastuje, ale w twórczości sentymentalistów przyroda nie istnieje jako byt samoistny.
Język i styl literatury sentymentalnej:
-demokratyzacja języka artystycznego
-demokratyzacja stylu odbioru
Czyli rezygnuje się z tropów, stylu retorycznego, metafor, szyku przestawnego. Autor odwołuje się do modelu języka potocznego.
Odbiorcą tekstów klasyków był człowiek wykształcony, natomiast sentymentaliści piszą dla szerokiej publiczności, nie elitarnej, ale jak najszerszej grupy odbiorców.
Znaczenie sentymentalizmu: rozszerzył tematykę literacką w XVIIIw., rozszerzył także zakres form literackich, stworzył nowego bohatera, ale motywy i tematy szybko uległy kons…. Przeistoczyły się w stereotypy. (pasterz, łąka, serce przebite strzałą, drzewa….) (kreacja heroiczna kobiety sentymentalnej: zapłakana, biedna…)
Rola sentymentalizmu: odegrał prekursorską rolę w stosunku do romantyzmu, ale romantyzm kształtując własną wizję świata musiał odrzucić sentymentalne klisze i stereotypy, albo je przeformułować.