J. Sławiński „O kategorii podmiotu lirycznego”

PODMIOT CZYNNOŚCI TWÓRCZYCH- ustala relację między podmiotem literackim a autorem- ta relacja jest pośrednia.

Podmiot czynności twórczych jest funkcjonalny- istnieje, gdy zachodzi relacja między podmiotem literackim a autorem. W autorze jako osobie jest coś więcej, nie cały pisarz się w to angażuje , wchodzi on w pewną rolę, kiedy pisze: czerpie on z osoby realnej, ale nie wszystko. Podmiot czynności twórczych wobec podmiotu literackiego wybiera konwencję literacką (dysponent reguł literackich). P. Cz. T. sprawuje pieczę nad podmiotem literackim.

CECHY PODMIOTU LIRYCZNEGO wg. Sławińskiego:

• Monocentryczność (w zestawieniu z dramatem)- podmiot liryczny jest źródłem wszelkiego znaczenia i wszelkiego rodzaju znaczenia trzeba odnieść do niego.

• Jednopoziomowość (w zestawieniu z epiką)- jest bezpośrednia relacja między mówiącym, a tym co mówi. W epice bohaterowie są niejako samodzielni, jest wiele płaszczyzn.

• Bezkontekstowość (w zestawieniu z epiką i dramatem)- wypowiedź podmiotu lirycznego pozostaje bez odpowiedzi, nie ma wypowiedzi, która poprzedza wypowiedź podmiotu lirycznego i nie ma wypowiedzi, która następuje po niej. Nie da się tego zrobić pierwotnie- w momencie, kiedy wiersz powstaje!

Są granice między gatunkami, które się nie zacierają.

Podmiot liryczny z punktu widzenia odbiorcy jest „akcją”. Rozwija się, nie jest dany od razu. Chodzi o każdy podmiot liryczny, nawet ten- z punktu widzenia epiki- statyczny. Nawet on się zmienia, jest kumulatywny, a więc jest „akcją”. Po czym poznać tę „akcję”? Bo może ona przebiegać pośrednio (forma utworu implikuje rozwój podmiotu) i bezpośrednio (podmiot sam określa uczucia, zmiany). W świetle końcowych wydarzeń trzeba dokonać reinterpretacji podmiotu z początku dzieła.

Odbiorca musi znać paradygmat „ja” lirycznego, na który składa się rekonstruowanie przez odbiorcę, z jaką sytuacją komunikacyjną mamy do czynienia (w jakich okolicznościach jest podmiot liryczny). Sytuacja komunikacyjna nie jest dana, tylko trzeba ją odtworzyć. Niejasne jest też często, do kogo skierowane są wypowiedzi. Musimy także odtworzyć konwencje literacki, jakie użytkuje podmiot literacki, za pośrednictwem P. Cz. T. Na koniec trzeba znaleźć związek między podmiotem literackim, a pewnymi sytuacjami biograficznymi autora.

Punktem wyjścia dla podmiotu literackiego jest teks literacki. Jest to wyraźnie strukturalistyczne.