podaj i opisz metody różnicowania dóbr
Dobra zróżnicowane – dobra pochodzące z jednej branży, będące przedmiotem handlu międzynarodowego.
Dobra zróżnicowane – bliskie substytuty w konsumpcji, różnią się cechami charakterystycznymi, jakością, ceną i zaspokajające te same potrzeby.
Zróżnicowanie poziome
Dotyczy cech widocznych (np. barwa koniaku) i odczuwalnych (np. smak koniaku).
Nawet jeśli ceny poszczególnych odmian dóbr byłyby jednakowe, to nabywcy preferowaliby różne odmiany.
Charakteryzują się wysoką elastycznością substytucji popytu. W warunkach konkurencji monopolistycznej gwarantują pewien zakres swobody cen i strategii marketingowej, w tym reklamy.
Konsumenci w modelach neo-Chamberlin
Konsumenci lubią różnorodność i chcą nabywać tak wiele odmian, jak tylko się da.
Każdy konsument jest zainteresowany kupieniem wszystkich odmian dobra zróżnicowanego.
Konsumenci są usatysfakcjonowani zwiększającym się wyborem dóbr – umiłowanie różnorodności.
Każdy nowy model ma zapewnione miejsce w budżetach konsumentów.
Liczba odmian produktu jest ograniczona.
Funkcją handlu jest rozszerzanie dostępności istniejących odmian w kolejnych krajach.
Na rynku międzynarodowym toczy się konkurencja pomiędzy dostawcami dóbr zróżnicowanych.
Ważnym narzędziem konkurencji jest reklama.
Teorie Hotellinga i Lancastera (1980), Helpmana (1981), Graya (1980, 1988).
Oparte na teorii popytu konsumpcyjnego – nowa interpretacja zachowań konsumenta.
Podstawę zróżnicowania produktu stanowi wiązka cech charakterystycznych poszukiwanych przez konsumentów i zawartych w różnych odmianach oferowanych na rynku.
Cechy charakterystyczne: szybkość, komfort, rozmiar, kolor, kształt.
Konsumenci: w modelach neo-Hotelling
Ściśle preferują dobro o określonej mieszance cech.
Konsumenci posiadają własne najbardziej preferowane zestawy cech charakterystycznych.
Nie chcą mieć wielu odmian, lecz tylko jedną najbardziej optymalną.
Na typ subiektywnie gorszy od ideału zgodzą się tylko wtedy, gdy dostaną go po niższej cenie.
Preferowane przez konsumentów zestawy cech charakterystycznych różnią się między sobą.
Istnieje zapotrzebowanie na całą gamę dóbr producentów zarówno krajowych, jak i zagranicznych.
Konsumenci wartościują określony typ dobra zgodnie z idealnymi wyobrażeniami.
Zróżnicowanie pionowe
Wynika z techniki produkcji i niedoskonałości podażowej rynku.
Produkty różnią się wyłącznie jakością.
Wybór konsumenta wynika z różnic w dochodach nabywców i cen poszczególnych odmian ( a nie z chęci posiadania optymalnej odmiany, czy zamiłowania do różnorodności)
Przykład: samochody o podobnej wielkości, ale z różnym wyposażeniem.
handel wewnątrzgałęziowy
określony kraj równolegle eksportuje i importuje podobne rodzaje towarów, pochodzące z tych samych gałęzi (czy branż). Przykłady: samochody, telewizory, komputery, telefony komórkowe itp. Handel wewnątrzgałeziowy ma miejsce gdy kraj jednocześnie eksportuje i importuje produkty należące do tej samej gałęzi
Gałąź – grupa produktów, charakteryzująca się identycznym przeznaczeniem końcowym oraz podobna f.produkcji w zakresie podstawowych czynników produkcji
Warunki istnienia handlu wewnątrzgałeziowego:
- zróżnicowanie produktu (poziome i pionowe)
- Korzyści skali
- Konkurencja niedoskonała
Miernikiem skali i intensywności powyższego segmentu miedzynarodowej wymiany towarowej jest indeks handlu wewnątrzgałęziowego, tj. porównanie salda eksportu i importu wyrobów danej gałęzi z łączną wielkością obrotów handlu zagranicznego w tej samej dziedzinie.
Wartość tego indeksu w granicach od 0 do 1: Kiedy dany kraj jest jedynie eksporterem lub importerem określonych towarów, to indeks=0 (np. w przypadku Polski tylko import win gronowych, stąd indeks dla wyrobów przemysłu winiarskiego wynosi 0). Natomiast, jeśli eksport równa się importowi towarów z danej gałęzi, to indeks handlu wewnątrzgałęziowego osiąga swą maksymalną wartość (tzn.=1).
korzyści skali w handlu międzynarodowym
Korzyści występują wówczas, gdy wielkość produkcji i zbytu rośnie szybciej niż nakłady czynników produkcji.
Źródła i przejawy występowania wewnętrznych
korzyści skali:
a) specjalizacja pracowników dzięki rozłożeniu procesu produkcji na szereg prostych czynności (np. przy szyciu odzieży);
b) istnienie kosztów stałych (np. koszty ochrony budynku);
c) wykorzystanie nowoczesnych, bardziej wydajnych maszyn, urządzeń i linii technologicznych (np. automatyzacja), co opłacalne tylko przy dużej skali produkcji i dużym rynku zbytu;
d) podjęcie produkcji ubocznej (np. wytwarzanie bieżników lub chodników w fabryce dywanów; produkcja kopert w zakładach wytwarzających papier do drukarek).
Natomiast zewnętrzne korzyści skali występują w sytuacji, kiedy spadek przeciętnych kosztów danego wyrobu wynika nie ze wzrostu wielkości jego produkcji wewnątrz samego przedsiębiorstwa, lecz wiąże się ze zwiększeniem skali produkcji w całej określonej gałęzi lub branży gospodarczej.
Przykładem polskie górnictwo węglowe: Wzrost produkcji w skali całej tej gałęzi pozwala na tańsze zakupy maszyn i urządzeń oraz usług, jak też na zmniejszenie nakładów na marketing i sieć zbytu, na badania i rozwój (BiR) oraz na kształcenie pracowników (co przyczyniać się powinno do obniżki przeciętnych kosztów produkcji 1 tony węgla).
niedoskonała konkurencja w wymianie międzynarodowej
Teoria przewagi konkurencyjnej narodów (Porter):
Handel międzynarodowy obejmuje dobra, w których osiągamy przewagę konkurencyjną.
Cztery czynniki przewagi konkurencyjnej:
struktura popytu
zasoby czynników produkcji
gałęzie przemysłu
strategie firm, struktura rynku, konkurencja na rynku
teoria nakładających się popytów Lindlera
Koncentruje się na dobrach wytworzonych
Handel odbywa się pomiędzy krajami o zbliżonym poziomie PKB per capita (tzn. w przeliczeniu na 1 obywatela)
Podobieństwo struktur popytu (nakładanie się wzorców popytu)
Każdy kraj eksportuje tylko te towary, które są też sprzedawana na rynku wewnętrznym.
Struktura popytu krajowego (czyli zestaw poszukiwanych towarów) zależy od poziomu rozwoju mierzonego wysokością PKB per capita.
HIPOTEZA GŁÓWNA Lindera: Eksport wyrobów gotowych występuje tylko w przypadku tych towarów, na które popyt w dwóch partnerskich krajach pokrywa się (tj. występuje równolegle).
Model luki technologicznej – istota
Handel wywołany różnicami technologicznymi:
- posiadanie nowoczesnej technologii daje czasowy monopol który może być wykorzystany przy uruchomieniu eksportu
- Istnieje opóźnienie naśladowcze
Etapy zmian technologicznych:
- wewnątrzkrajowa luka imitacyjna
- Międzynarodowa luka popytowa
- Międzynarodowa luka technologiczna
Model luki technologicznej
Podstawowe źródło tworzenia się luk technologicznych to nierównomiernie rozłożony potencjał technologiczny w skali krajów, gałęzi i firm. Różnice technologiczne – zjawisko przywództwa i opóźnienia technologicznego-strumienie handlu między państwami, bo:
- ze względu na czynnik czasu wymagany dla dokonania zmiany innowacyjnej przez innowatora oraz dla jej naśladowania przez imitatora
Cykl życia produktu w teorii wymiany międzynarodowej
dotyczy przebiegu cyklu życia produktów/gałęzi i związanych z tym różnic w tempie i charakterze postępu technicznego w różnych firmach i krajach.
Cykl życia produktu:
1. Faza nowości – eksperymentalny proces produkcyjny. Krótkie serie, wysoki stopień zróżnicowania produktu, mała elastyczność cenowa popytu na produkty indywidualnych firm, duża niestabilność procesów produkcyjnych, testowanie produktu. Zyski monopolowe, duże ryzyko.
2. Faza dojrzewania i wzrostu – pierwotna standaryzacja produktu, maleje zakres stosowanych technologii, możliwości osiągnięcia korzyści skali przez umasowienie produkcji, rośnie stopień kapitałochłonności produkcji, spadają koszty produkcji i ceny, następuje wzrost popytu i rozszerzenie rynków zbytu. Następuje dyfuzja technologii pomiędzy większą liczbę firm – likwidacja pozycji monopolistycznej liderów, wzrost znaczenia mechanizmów rynkowych. W tej fazie pierwotni producenci i ich naśladowcy stają się eksporterami dóbr. Stopniowo poprawia się pozycja konkurencyjna liderów na rynku międzynarodowym i szansa zdobycia przez ich kraj przewagi komparatywnej. Efekt naśladownictwa w sferze konsumpcji powoduje wzrost popytu na dobra dojrzewające w innych krajach. Kraje te stają się importerami i konsumentami dóbr.
3. Faza produktu standardowego – stabilizacja procesów produkcyjnych, pojawia się masowa produkcja, konsumpcja i dystrybucja. Ustabilizowane kanały dystrybucyjne, maleje liczba znaczących innowacji (produkcja znana i standardowa). Rośnie rola konkurencji cenowej i szeroko wykorzystywane są korzyści skali – wydłużanie linii produkcyjnych, wzrost rozmiaru firmy. Standaryzacja – zmniejsza uzależnienie produkcji od indywidualnego know-how. Producentami dóbr standardowych mogą być kraje o niższym stopniu rozwoju. W tej fazie zamienia się rola krajów na rynkach międzynarodowych, kraje innowatorów stają się importerami produktów standardowych, kraje imitatorów stają się ich eksporterami.
scharakteryzuj założenia nowej teorii handlu opartego na nowej teorii wzrostu Romera, Lucasa
– podkreśla znaczenie specjalizacji absolutnej typu Adama Smitha i rolę kapitału ludzkiego, learning by doing, rosnących korzyści skali, transferu wiedzy, liberalizacji handlu. Nurt ten przyjmuje hipotezę, że korzyści z handlu pojawiają się bez względu na to, w jakich dziedzinach indywidualne kraje koncentrują swoje wysiłki technologiczne. Kraje wysoko rozwinięte osiągają korzyści z absolutnej specjalizacji a nie z koncentrowania działalności w konkretnych sektorach. Warunkiem tych korzyści jest zapewnienie wysokiego wzrostu gospodarczego pchanego przez zmianę technologiczną i wzrost zasobów ludzkiego kapitału. Zakłada się ścisłe powiązanie handlu ze wzrostem gospodarczym i postępem technologicznym.
charakteryzuj założenia nowej teorii handlu opartego na nowej teorii wzrostu Romera, Grossmana, Helpmana
Kraj zyskuje przede wszystkim dzięki przewadze komparatywnej – specjalizacji w sektorach zapewniających relatywnie wyższy poziom produktywności niż sektory pozostałe. Przewag komparatywnych szuka się dzieląc gospodarkę na różne sektory różniące się poziomem produkcyjności, np. Sektor dóbr finalnych i dóbr pośrednich, sektor produktów przemysłowych oraz sektor naukowo-badawczy. Ważna jest identyfikacja źródeł wyższej produkcyjności. Są to: uzyskiwanie rosnących przychodów skali, wysokie nakłady na badania i rozwój, podatność na wiedzę.
W relacji między handlem a wzrostem gospodarczym
ważne są według Grossmana i Helpmana:
1- dynamiczne korzyści komparatywne (DKK) związane z różnicami w strukturach gospodarczych krajów
2- zewnętrzne środowisko gospodarcze w jakim odbywa się handel międzynarodowy.
Grossman i Helpman wymieniają tu cztery czynniki:
- układ komparatywnych korzyści
- duża skala gospodarki światowej
- rozwój szybkiej i taniej komunikacji w gospodarce
swiatowej
- włączenie się w międzynarodowe rynki kapitałowe,