Wykład 1

PSYCHOLOGIA

PSYCHOLOGIA – bada prawa zachowania oraz czynniki które nim kierują.

• Zachowanie jest uwarunkowane przez czynniki środowiskowe (nabyte) i genetyczne (wrodzone) oraz poprzez interakcje tych czynników

Różne odmiany psychologii:

- psychologia dnia codziennego (p.potoczna)

- psychologia humanistyczna

- psychologia naukowa

Trzy rodzaje przekonań w obrębie psychologii potocznej:

1. Natura swiata i natura człowieka

2. Zbiór maksym, przypowieści, przysłów, reguł.

3. Rozpowszechniony sposób myślenia o świecie.

Cechy potocznych przekonań:

• Kategoryczne

• Skrajne

• Aprzyczynowe

• Wewnętrznie sprzeczne

• Funkcja tożsamościowa

• Prawdziwe apriori

Psychologia naukowa zajmuje się:

• Opisem zjawisk

• Wyjaśnianiem

• Przewisywaniem

PODSUMOWANIE:

- istnieje wiele perspektyw psychologicznej analizy zachowania

- większość zachowań ma więcej niż jedną przyczynę

- istnieje naturalna zmienność zachowań i cech (nie są stałe)

KIERUNKI PSYCHOLOGII:

1. Podejście BEHAWIORALNE – podstawowym czynnikiem warunkującym zachowanie człowieka na bodźce z otoczenia

2. Podejście PSYCHODYNAMICZNE - najważniejszym czynnikiem są czynniki wewnętrzne (normy, potrzeby, pragnienia)

3. Podejście POZNAWCZE – na zachowanie człowieka wpływają odbierane informacje z otoczenia przetworzone prze pomocy struktur poznawczych naszego umysłu.

BEHAWIORYZM

Formuła S – R

1. Laboratorium I.Pawłowa – Rosja – warunkowanie klasyczne (pies)

2. Badania w USA – Watson, Tolman, Skinner – watunkowanie instrumentalne (szczury)

Warunkowanie klasyczne:

Reakcja bezwarunkowa – dzieje się automatycznie, jest wrodzona, nie wymaga uczenia się.

Warunkowanie = uczenie się bodźców.

Bodziec bezwarunkowy (ślinienie) (pokarm) → Reakcja bezwarunkowa

Bb + B.neutralny (dzwonek) → Rb (ślinienie)

Bn (dzwonek) → Reakcja warunkowa (ślinienie) – reakcja wyuczona

Warunkowanie instrumentalne:

Wzmocnienie pozytywne – nagroda (zwiększa prawdopodobieństwo wystapienia jakiegoś zachowania w przyszłości

Wzmocnienie negatywne – kara (zmniejsza)

Behawioryzm jest wykorzystywany w :

• Wychowaniu

• Tresurze

• Związkach partnerskich

Skuteczność nagród i kar:

1. Nagrody są najważniejsze.

2. Kary są nieskuteczne, ponieważ:

• Nie eliminują zachowań niepożądanych, tylko je tłumią

• Powodują powstawanie bardziej skomplikowanych, trudniej wykrywalnych form zachowania niepożądanego.

• Prowadzi do unikania źródła karania, a nie zachowań karanych

• Unikanie może prowadzić do generalizacji

• Przy silnym karaniu może wystąpić apatia, bierność, brak działania

• Uczenie się – karanie dostarcza negatywnych wzorców

Podsumowanie koncepcji behawiorystycznej:

Zalety:

• Spełnia kryteria naukowości

• Jest zweryfikowana empirycznie

• Wykorzystywana w zarządzaniu i wychowaniu

Wady:

• Człowiek jest całkowicie niesamodzielny

• Jest manipulowany, sterowany przez grupę, zależny od dostarczanych bodźców

• Człowiek jest pozbawiony stanów wewnętrznych, nie myśli, nie analizuje problemów.

Wykład 2

PSYCHOANALIZA

• Freud, Adler, Jung, Horney, Fromm

• Człowiekiem sterują wewnętrzne, dynamiczne siły, popędy.

Freud – popęd seksualny (libido) jest najsilniejszy. Potem też thanatos (popęd śmierci, niszczenia)

Inni: popęd mocy, dominowania, śmierci

1). Poziomy aktywności umysłowej:

- świadomość – wszytsko to, co w danym momencie mamy w polu uwagi

- przedświadomość – wiedza, pamięć

- nieświadomość

2). Sposoby przejawiania nieświadomości:

- marzenia senne i na jawie

- czynności pomyłkowe

- „niepamięć”

- wybory życiowe

3). Struktura osobowości:

- ID – nieświadome popędy, pragnienia, ukryty najgłębiej w naszej świadomości, „zaspokajanie potrzeb tu i teraz”, dany nam od urodzenia / HEDONIZM

- EGO – jest pomiędzy, uwzględnia potrzeby ID i wymagania ze strony SUPEREGO / RZECZYWISTOŚĆ

- SUPEREGO – normy, wzorce, zasady, których uczymy się z otoczenia / DOSKONAŁOŚĆ, POWINNOŚĆ

4). Mechanizmy obronne EGO:

1. Techniki unikania działania - represja(wypracie), nadmierna samokontrola, supresja (tłumienie), zwlekanie (odraczanie), zachowania obsesyjno-kompulsyjne.

2. Techniki przemieszczenia – acting out, fiksacja, kompresacja, konwersacja, przeniesienie, regresja, sublimacja, asceza, reakcje upozorowane, nawykowe, utrwalone wzorce zachowań (uległosć, agresja), unikanie, samochwalstwo, podejrzliwość.

3. Techniki zniekształcania rzeczywistości – dewaluacja, dysocjacja, fantazjowanie, nieuzasadniona generalizacj, idealizacja, maskowanie, odwracanie sensu, projekcja, racjonalizacja, rozszczepienie, selektywny brak uwagi, symbolizacja, zaprzeczenie.

4. Techniki przyjmowania cudzych zachowań – identyfikacja, introjekcja, konformizm

5. Mechanizmy złożone – łaczące kilka z powyższych: negatywizm, pokuta, naprawianie zła, odwracanie uwagi, samo rozgrzeszanie się, tracenie zainteresowania, zemsta, przesądy.

5). Etapy rozwoju psychodelicznego wg Freuda:

• Faza oralna – 0-1,6 rok życia

• Faza analna – 1,6 – 3 rok życia (kontrolowanie siebie)

• Faza falliczna – 3 – 6 rok życia (kompleks Edypa i Elektry)

• Faza latencji – 7 – 11 rok życia (nauka, doświadczanie świata)

• Faza genitalna – 12 – dorosłość

6). Psychoanaliza ZA i PRZECIW:

Zalety:

• Nowe pojęcie w psychologii (nieświadoma motywacja, mechanizmy obronne)

• Znaczenie socjalizacji (role norm społecznych w rozwoju)

• Ogromny wpływ na kulturę i sztukę

Wady:

• Nie jest to kierunek naukowy (kiepska metodologia)

• Jedynie opis, bez scisłych zasad, brak systematycznych badań

• Kliniczny obraz człowieka = człowiek jest chory ze swej natury

• Brak roli procesów poznawczych w funkcjonowaniu człowieka

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA

(Maslow, Rogers)

• Protest przeciwko behawioryzmowi i psychoanalizie

• Człowiek jest z natury dobry, ale ogranicza go otoczenie. Należy stworzyć określony klimat psychologiczny, aby mógł on ujawnić swoje dobro.

• Człowiek jest indywidualistą

• Człowiek dąży do rozwoju, samorealizacji.

• Człowiek stanowi całość organizmu z psychiką.

• „JA” – jest ważne (psychologia „self”)

7). Piramida potrzeb Maslowa:

8). Rogers :

- zrównanie statusów terapeuty i „klienta” – psychoterapia jest wymianą usług.

- koncepcja:

• JA realnego – wsztsko to, co myslimy na nasz własny temat

• JA idealnego – moja wizja tego, jaka chciałabym być, idealne cechy do których dążę

9). Zalety i wady Psychologii humanistycznej:

Zalety:

• Przywróciła człowiekowi autonomię, pokazała że człowiek jest jednostką, która może się samorealizować

• Koncentruje się na przeżyciu i zrozumieniu

• Wiele nauk korzysta z odkryć psychologów humanistycznych

Wady:

• Nie da się udowodnić, że człowiek jest z natury dobry i że dąży do samorealizacji

• Brak badań potwierdzających teorię psychologów humanistycznych

• Jest nienaukowa

KONCEPCJA POZNAWCZA

1. Człowiek jest samodzielnym podmiotem, który samodzielnie i celowo działa. Przyjmuje i interpretuje informacje, nadaje im wartość, podejmuje działania, sprawując nad nimi kontrolę.

2. Czlowiek posiada umiejętność generowania informacji oraz wiedzy, dzięki temu rozwija on kulturę. Umysł człowieka posiada inteligencję, pamięć, zdolność myślenia abstrakcyjnego, własności te są wrodzone i rozwijane przez środowisko i kulturę.

3. Centralnym składnikiem osobowości jednostki jest system informacji nazywany – strukturą poznawczą – ( daje poczucie własnej tożsamości). Im więcej człowiek wie o otaczającym świecie, tym bardziej złożony jest jego system struktur poznawczych (na bardziej rozw. Osobowość). Im bardziej abstrakcyjna jest struktura poznawcza, tym łatwiej mu rozw. Ogólne problemy)

Wiedza „ŻE” i wiedza „JAK”

W strukturach poznawczych zapisana jest:

1. Wiedza deklaratywna (ŻE) – w tej wiedzy jest również struktura „jak” – wiedza dotycząca mnie samego.

• Struktura „ja” zapiera:

- wiedzę opisową – OPIS – dotyczy mnie samego jako osoby.

- samoocenę „jaki chciałbym być”, do czego dążę.

2. Wiedza proceduralna (JAK) – wiedza o tym jak wykonać pewne działania. Sposoby działania które sami tworzymy jak i te, które nabywamy.

Informacje stanowią istotę funkcjonowania człowieka. Gdy posiadamy zbyt mało informacji tracimy poczucie rzeczywistości i tożsamości.

ZALETY:

• Pojęcie struktur poznawczych jest szeroko wykorzystywane w innych naukach

• Spełnia większość warunków poprawnego budowania teorii

• Poprawna metodologicznie, opierają się na wiedzy empirycznej

• Człowiek postrzegany jest jako istota myśląca

WADY:

• Brak sfery emocjonalnej

• Tworzy hermetyczny język, trudno ją przekazać.

PROCES EMOCJONALNY

Emocja – silne odczucie (świadome lub nieświadome) o charakterze pobudzenia pozytywnego (pod wpływem szczęścia, zachwytu) lub negatywnego (pod wpływem gniewu, strachu, odrazy).

W szerszym znaczeniu emocje (procesy emocjonalne) to procesy psychiczne, które poznaniu i czynnościom podmiotu nadają jakość oraz określają znaczenie, jakie mają dla niego będące źródłem emocji przedmioty, zjawiska, inni ludzie, a także własna osoba, czyli wartościują stymulację.

Komponent:

- fizjologiczny – mówi o nasileniu emocji (szybsze bicie serca, drżenie rąk, jeżenie się włosów) – jest bardzo silny

- emocjonalny – mówi o treści informacji.

Emocje i ich wpływ na zachowanie człowieka:

1. Emocja wyraża stosunek człowieka do otaczającej go rzeczywistości (spraw, ludzi, sytuacji)

2. Emocje = przeżywanie stosunku do otoczenia i do samego siebie

3. Procesy emocjonalne decydują o poziomie energii jaką człowiek angażuje w działanie.

4. Występowanie emocji wiąże się ze zmianą ogólnego pobudzenia organizmu.

Źródła emocji:

1. Bodźce odbierane przez nasze zmysły.

2. Przedmioty lub obiekty

3. Potrzeby – dążenie do ich zaspokojenia

4. Kontakt z samym sobą

5. Słowa

Podstawowe składniki emocji:

1. Pobudzenie emocjonalne

2. Znak emocji (+/-)

3. Treść emocji

4. Siła emocji

5. Natężenie emocji = siła emocji + poziom pobudzenia emocjonalnego.

Podział procesów emocjonalnych:

1. Uczucia

2. Afekty – powstają pod wpływem silnych bodźcow zewnętrznych, nagłych.

3. Emocje

4. Nastroje

5. Namiętności

6. Sentymenty – odnoszą się do trwałych sympatii lub antypatii.

Emocje:

1. Pozytywne – wzbudzenie tendencji do podtrzymywania danej aktywności lub określonego kontaktu, który te emocje wywołał.

2. Negatywne – prowokują jednostkę do przerwania aktywności, która stała się ich przyczyną bądź przerwania kontaktu ze źródłem tych emocji. Emocje ujemne mogą trwać przez pewien okres czasu, nawet gdy ich przyczyna traci moc oddziaływania. (Urazy psychiczne, powstałe w wyniku traumatycznych wydarzeń w życiu człowieka)

Fizjologia emocji (wg Konorskiego):

1. Róznym treściowo emocjom odpowiadają różne obszary regulujące zachowanie emocjonalne

2. Ośrodki ułożone hierarchicznie na różnych piętrach mózgu. Dla wystąpienia procesu emocjonalnego konieczne jest pobudzenie wszystkich pięter.

3. Znak emocji zalezy od pobudzenia odrębnych organizacji mózgowych – układ limbiczny i podwzgórze: tu obszary, których drażnienie wywołuje emocje + lub –

4. Intensywność emocji zalezy od stopnia aktywacji układu siatkowatego.

5. Kora mózgowa – ułatwia powstawanie reakcji emocjonalnej, warunkuje precyzję i organizację reakcji, jest magazynem wyuczonych sposobów zachowania w odpowiedzi na bodziec emocjonalny.

Kontrolowanie emocji :

1. Kontrola sytuacji, które wywołują emocje – najprostszy i najefektywniejszy sposób – poszukujemy bodźców, które będą rodziły inne emocje(zastąpią emocje negatywne – pozytywnymi). Nie można 2 rodzajów emocji przeżywać jednocześnie.

2. Wpływ na proces emocjonalny – tłumienie tego procesu w sposób świadomy, wyzwolenie procesu emocjonalnego pozytywnego, autowerbalizacje uspokajające.

3. Fizjologiczny komponent emocji – skierowane na obwodowy i centralny układ nerwowy. Umiejętność rozluźnienia mięśni. Na centralny układ nerwowy jest bardzo trudno wpłynąć.

STRES

Rodzaje stresu:

1. Stres (ujęcie biologiczne) – nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania.

• Stadium reakcji alarmowej - przejściowe zmniejszenie odporności

• Stadium odporności, zwiększonej mobilizacji.

• Stadium wyczerpania – organizm nie walczy ze stresem, wtórne cechy reakcji alarmowej.

1. Stres (ujecie psychologiczne) – to rekacje organizmu na w postaci mobilizacji energii do pokonywania różnorodnych przeszkód, barier bez wglądu na to, czy towarzyszą jej przykre czy przyjemne odczucia.

Konsekwencje sytuacji stresowych:

1. Bezpośrednie (zmiany w emocjach)

2. Odległe (choroby psychosomatyczne: nadciśnienie tętnicze, wrzody żołądka, astma)

Style radzenia sobie ze stresem:

Radzenie sobie skoncentrowane na:

1. Problemie (szukanie dot. Informacji)

2. Emocjach (cel > wyciszenie emocji) – ucieczka, relaksacja

3. Unikanie (angażowanie się w różne zadania obok)

Metody rozładowania stresu:

- fizykoterapia (masaże, uprawianie sportu, prysznice, spacery)

- trening autogenny

- joga

- zmiana nawyków żywieniowych (mniej tłuszczu, soli, więcej witamin, ograniczenie alkoholu, kawy).

- biofeedback, a także progresywna relaksacja wg Jacobsona.

Cztery filary zdrowia (Model zdrowego życia, jako sposób radzenia sobie ze stresem). :

1. Uważność – tu i teraz, pamiętani o różnych aspektach naszego życia, o naszych potrzebach i potrzebach innych, dbanie o relacje.

2. Asertywność – moc z poczucia własnej wartości, świadomość własnych praw, zaspokajanie własnych potrzeb.

3. Zdrowe rozsądki – głębokie relacje, oparte na bezwarunkowej miłości, ufność i bezwarunkowość, pomaganie innym.

4. Wszechstronność i integracja – różnorodne zainteresowania i role w różnych dziedzinach życia, ciągłość, spójność osobowości.

Zespół wypalenia psychicznego/zawodowego:

• Stan wyczerpania cielesnego, duchowego lub uczuciowego. Proces ten zaczyna się bardzo powoli i niezauważalnie, a ujawnia się nagle i z dużą siłą.

• Objawy mają ogromny wpływ na życie zawodowe, czas wolny od pracy, relacje ze znajomymi, związki, funkcjonowanie jednostki w rodzinie.

• Często towarzyszy im awersja i mysli oraz zachowania ucieczkowe.

Przyczyny wypalenia:

• Rezultat długotrwałego, powtarzającego się obciążenia w wyniku długoletniej, intensywnej pracy dla innych ludzi. Jest bolesnym uswiadomieniem sobie, że nie jesteśmy w stanie więcej pomóc innym ludziom, nie możemy dać im więcej i że całkowicie zużyliśmy swoje siły. (Lekarz, terapeuta, nauczyciel).

Sygnały ostrzegawcze:

• Subiektywne poczucie przepracowania, brak chęci do pracy, niechęć wychodzenia do pracy, poczucie izolacji, osamotnienia, postrzeganie życia jako ponurego i ciężkiego, negatywne postawy wobec klientów, brak cierpliwości, drażliwość, poirytowanie na gruncie rodzinnym, częste choroby, negatywne, ucieczkowe, samobójcze myśli, brak odwagi, obojętność, zmęczenie po pracy, zakłócenia snu.

Przeciwdziałanie:

• przeciwdziałanie wykonywania kilku zadań w tym samym czasie

• odrywanie się od spraw zawodowych

• odpoczynek, przerwy w pracy

• zmiana komunikacji – postawa asertywna

• zdolność do odmowy

MYŚLENIE

Myślenie – „ łańcuch operacji umysłowych, za pomocą których przetwarzamy informacje zakodowane w spostrzeżeniach, pojęciach – człowiek lepiej poznaje rzeczywistość, tworzy plany i projekty, dokonuje odkryć, formułuje oceny i wnioski” (J.Kozielecki).

„uporządkowana sekwencja operacji poznawczych” (W.Szewczuk/E.Nęcka)

Cechy:

• wiąże się z procesami symbolicznymi, a nie percepcyjnymi

• niedostępne bezpośredniej obserwacji – encefalo

• polega na operowaniu pewnymi elementami, które można wyodrębnić teoretycznie (słowa, składniki języka, idee, wyobrażenia, sądy, operacja i pojęcia, skrypty)

• jest ukierunkowane na rozwiązywanie problemów

• umożliwia generowanie problemu

Komponenty/ elementy procesu poznawczego:

1. Materiał – informacje, dane, zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach (liczy całkowite).

2. Operacje umysłowe – tzn. elementarne transformacje dokonywane na materiale (dodawanie/odejmowanie)

3. Reguły – strategie, porządkowania łańcucha operacji (wzory matematyczne)

Materiał myślenia:

1. Pojęcia – kategoria, umysłowa reprezentacja powiązanych ze sobą zjawisk (Zimbardo).

   1. Pozwalają systematyzować naszą wiedzę o świecie

   2. Mogą reprezentować przedmioty materialne (okręt), czynności (rysowanie), istoty żywe (skowronek), właściwości (wysoki), abstrakcje (piękno), relacje między obiektami(mniejszy niż… )

   3. Poprawność myślenia zależy od trafnego doboru pojęć, niezbędnych w danej sytuacji problemowej.

Operacje umysłowe: analiza i synteza.

1. Analiza – wyodrębnienie komponentów całości

2. Synteza – łączenie komponentów w całość (hipoteza)

3. 3 operacje pochodne:

• Abstrahowanie – wyodrębnianie pewnych cech obiektu z pominięciami innych

• Uogólnianie – łączenie cech wspólnych dla klasy obiektu

• Porównywanie – szukanie podobieństw i różnych między obiektami

Reguły myślenia: algorytmy i heurystyki.

1. Algorytmy – określają zbiory operacji, które należy kolejno wykonać, chcąc zrealizować dany cel. Wykonywanie algorytmu wymaga dużo czasu, zależy to od stopnia skomplikowania problemu.

2. Heurystyki – mają charakter intuicyjny, lecz ułatwiają radzenie sobie w sytuacji problemowej.

3 cechy reguł algorytmicznych i heurystycznych:

Algorytmy	Heurystyki
Są niezawodne	Zawodne
Określone (podają łańcuch operacji)	Mniej określone (pozostawiają użytkownikowi większą dowolność)
Masowe (pozwalają rozwiązać całą masę zadań)	Dzielą się na ogólne (niespecyficzne) – wykorzystują dotychczasową wiedzę, szczegółowe (specyficzne) – odnoszą się do pewnej grupy zadań.

Procesy rozwiązywania problemów:

• Dostrzeganie problemów

• Analiza sytuacji problemowej

• Wytwarzanie pomysłów rozwiązania problemów

• Weryfikacja pomysłów

Przeszkody psychologiczne w prawidłowym rozwiązywaniu problemów:

1. Błędy nastawienia – bardo mocno przestrzegamy jakiegoś kierunku dojścia do rozwiązania (czasem nie potrafimy wyjść z błędnego kierunku).

2. Fiksacja funkcjonalna – wiąże się z problemem sztywności myślenia sytuacji, w której funkcja przedmiotu utrudnia zastosowanie go w nowy sposób.

Uczenie się i pamięć

Pamięć – jest zjawiskiem złożonym, dynamicznym, odnosi się do osobowości człowieka, do jego tożsamości, poczucia ciągłości własnego JA.

Etapy tworzenia i przywoływania pamięci z punktu widzenia przetwarzania informacji:

1. Zapamiętywanie

2. Magazynowanie

3. Przypominanie (odtwarzanie).

Uczenie się zawsze wiąże się z pamięcią, a jej elementy takie jak nabywanie, gromadzenie informacji, przetwarzanie, pozostają w scislym związku z istnieniem układu nerwowego.

Typy pamięci:

• Krótko i długoterminowa – krótkoterminowa ma ograniczony zakres, zmienia się z wiekiem / sensoryczna (ultrakrótka).

• Mimowolna, dowolna.

• Niewerbalna, werbalna.

• Semantyczna, epizodyczna.

• Deklaratywna (wiedza, że), proceduralna (wiedza jak)

Można znacząco poprawić skuteczność zapamiętywania dzięki indywidualnemu podejściu do procesu uczenia się, pozytywnemu nastawieniu i systematyczności (stosowaniu powtórzeń).

Cechy pomięci długoterminowej:

• Trwała

• Informacje mogą być odtwarzane po dlugim czasie

• Sprzyja jej odpowiednia motywacja w trakcie procesu zapamiętywania, ważność treści dla jednostki, koncentracja uwagi, mnemotechniki.

Powiązanie typów pamięci ze strukturami mózgu:

• Pamięć długoterminowa – kora mózgowa (płaty czołowy i ciemieniowy)

• Mapa przestrzenna/pamięć epizodyczna – hipokamp.

• Pamięć emocjonalna (nastrojowa) – cialo migdałowate

• Pamięć proceduralna – skorupa

• Pamięc genetyczna, instynktowne formy zachowania – jądro ogoniaste.

Lewa półkula	Prawa półkula
Logika Słowa Zbiory Liczby Kolejność Liniowość Analiza	Rytm Wyobraźnia Sen na jawie Barwa Wymiary Relacje przestrzenne Synteza

Zgodnie z efektem pierwszeństwa, zapamiętywany jest początek materiału, natomiast efekt świeżości poprawia zapamiętywanie końcówki listy informacji.

Mnemotechniki

Wydobywanie informacji z pamięci, które nastepuje po procesach nabywania i przechowywania, jest prawdopodobnie najbardziej krytycznym procesem.

Czynniki wpływające na zapamiętywanie i wydobywanie materiału z pamięci:

• Wiek (zmniejszenie liczby szarych komórek, po 20 roku zycia)

• Inteligencja

• Motywacja i nastawienie osoby uczącej się

• Poziom aspiracji (najlepszy umiarkowany)

• Zainteresowania

• Dotlenienie mózgu

• Koncentracja uwagi

• Aktywność własna osoby uczącej się (samodzielna praca)

Akt uczenia się (8 zdarzeń):

1. Motywacja, oczekiwanie.

2. Zrozumienie – zwracanie uwagi na materiał, odróżnienie go od innych.

3. Poznanie – kodowanie wiedzy

4. Przechowanie – przechowywanie wiedzy krótko i długotrwałej.

5. Przypomnienie – odzyskiwanie materiałów z pamięci

6. Generalizacja – materiał przenoszony na nowe sytuacje, pozwala podmiotowi rozwinąć strategie postępowania z nim.

7. Działanie – wykorzystanie w praktyce

8. Sprzężenie zwrotne – podmiot uzyskuje wiedzę na podstawie rezultatów.

Mnemotechniki – zwane systemem umieszczania. Są to techniki usprawniające zapamiętywanie i wydobywanie informacji z pamięci, które opierają się na wyobraźni i skojarzeniach. Zmysłowe obrazy przedmiotów, idei.

Czynniki, które sprzyjają mnemotechnikom:

• Ruch

• Kolor

• Atmosfera zabawy

• Symbole

• Zaangażowanie zmysłów

• Wyobrażenie

• Wielkości

• Przesada

• Porządkowanie

Rodzaje mnemotechnik:

• Akronimy (NIK, PWN)

• Akrostyny

• Rymonimy

• System łaczenia parami

• Mnemoniczne historyjki