Czynniki lokalizacji przemysłu – na przykładzie przemysłu Polski.
Czynniki lokalizacji przemysłu – to przesłanki umożliwiające optymalizację kosztów produkcji, o lokalizacji zakładu przemysłowego najczęściej decyduje kilka przesłanek.
Baza surowcowa:
lokalizacja przymusowa: dotyczy górnictwa, nie można lokalizować kopalni w miejscu, gdzie nie występują kopaliny
lokalizacja związana: dotyczy zakładów przemysłowych, w których masa produktu jest wielokrotnie mniejsza niż masa surowców, zakłady takie powinno się budować w miejscach występowania surowców np. na wyprodukowanie 1 tony oleju rzepakowego potrzeba 2,5 tony rzepaku, na wyprodukowanie 1 tony cukru potrzeba 7,5 tony buraków cukrowych,
lokalizacja swobodna: dotyczy zakładów przemysłowych, w których masa wyrobu przekracza masę podstawowego surowca np. na wyprodukowanie 1 tony kwasu siarkowego potrzeba 333 kg siarki, na produkcję tony chleba potrzeba około 600 kg mąki,
Baza energetyczna:
ma znaczenie w lokalizacji zakładów, w których zachodzi duże jednostkowe zużycie energii, obiekty lokalizuje się w miejscu produkcji energii, unika się wtedy tzw. strat sieciowych wynoszących około 10% na 100 km trakcji elektrycznej,
zakłady lokalizowane w pobliżu miejsc produkcji energii:
huty aluminium: na wyprodukowanie 1 tony aluminium potrzeba 15 200 kWh,
huty cynku: na wyprodukowanie 1 tony cynku potrzeba 3 700 kWh,
wytwórnie chloru: na wyprodukowanie 1 tony chloru potrzeba 3 500 kWh,
wytwórnie acetylenu: na produkcję 1 tony potrzeba 4 200 kWh,
Zasoby wodne:
odgrywają zasadniczą rolę w lokalizacji elektroenergetyki, przemysłu celulozowo-papierniczego, chemicznego i włókienniczego, zakłady tych gałęzi przemysłu zwykle lokalizuje się w pobliżu dużych rzek,
obiekty przemysłowe o których lokalizacji decydują zasoby wodne
elektrownie: woda zużywana do chłodzenia turbin,
zakłady tworzyw sztucznych, syntetycznych: na produkcję 1 tony niektórych tworzyw potrzeba 3000 do 4000 m sześciennych wody,
zakłady przemysłu celulozowo-papierniczego: 300 m sześciennych wody na produkcję 1 tony celulozy (Świecie, Kwidzyn, Włocławek, Ostrołęka, Kostrzyn, Konstancin-Jeziorna, Przemyśl),
zakłady górnicze wzbogacające urobek metodą flotacji: kopalnie miedzi, odkrywkowe kopalnie siarki,
Siła robocza:
ilość:
odgrywa znaczenie przy lokalizacji przemysłów pracochłonnych, elektromaszynowy, odzieżowy, włókienniczy, obuwniczy,
nadwyżki siły roboczej obok względów bezpieczeństwa zadecydowały w latach międzywojennych o lokalizacji Centralnego Okręgu Przemysłowego w widłach Sanu i Wisły (Stalowa Wola, Mielec, Dębica, Rzeszów, Tarnobrzeg, itp.),
kwalifikacje: decydują o lokalizacji przemysłów wysokiej techniki: elektroniczny, precyzyjny, farmaceutyczny,
Rynek zbytu:
decyduje o budowie zakładów przemysłu spożywczego, kosmetyczno-perfumeryjnego, środków transportu
inwestorzy zagraniczni chętniej wkraczają do państw o dużej liczbie ludności gdyż mają zapewniony duży rynek zbytu:
fabryki samochodów:
w Bielsku-Białej zakupiona przez włoski koncern Fiat,
w Warszawie zakupiona przez koreański koncern Daewoo, obecnie rozmowy z koncernem Rover,
w Gliwicach zabudowana przez koncern Opel,
zakłady przemysłu spożywczego:
rozlewnia napojów w Niepołomicahc wybudowana przez amerykański koncern Coca-Cola,
zakłady koncentratów spożywczych w Skawinie – niemiecki koncern Bahlsen,
zakłady cukiernicze Wedel – amerykański koncern PepsiCo
zakłady przemysłu chemicznego:
fabryka opon w Dębicy – amerykański koncern Goodyear,
fabryka proszków do prania w Raciborzu – niemiecki koncern Henkel,
fabryka środków higieny osobistej w Warszawie – amerykański koncern Proctor&Gamble
Infrastruktura Techniczna:
stanowi ją wyposażenie terenu pod budową zakładu w dostęp do sieci energetycznej, gazowniczej, wodociągowej, drogowej, kolejowej,
jej istnienie obniża koszty budowy zakładu i wytwarzania towarów
Korzyści aglomeracji:
zyski wynikające z bliskiego położenia zakładów przemysłowych, stwarzają możliwości wspólnego wykorzystania infrastruktury technicznej, wpływają na współpracę między zakładami pracy
Możliwości kooperacji:
odgrywa znaczną rolę w budowie zakładów przemysłu elektromaszynowego, których wyroby składają się z kilkuset czy nawet kilku tysięcy części,
bliskie położenie zakładów współpracujących ze sobą pozwala obniżyć koszty transportu oraz ułatwia wymianę doświadczeń,
Koszty i bezpieczeństwo transportu:
koszty:
wpływają na cenę produktu,
zależą od ilości i jakości przewożonych towarów np. młyny lokalizuje się w dużych ośrodkach miejskich, mimo że mąka stanowi mniej niż 50% masy ziarna, przewóz mąki jest droższy niż otrąb
zakłady pracujące w oparciu o surowce importowane drogą morską najczęściej buduje się w miastach portowych lub w ich pobliżu np. huta żelaza w Szczecinie, wytwórnia zakładów fosforowych w Policach i Gdańsku, zakłady petrochemiczne w Gdańsku,
bezpieczeństwo: wytwórnie kwasu siarkowego najczęściej lokalizowane są w zakładach nawozów fosforowych, a nie w miejscu wydobycia siarki, gdyż wypadki powstałe w czasie transportu mogą stanowić poważne zagrożenie dla środowiska
Bariery środowiska naturalnego:
przyrodnicze: tereny górskie, tereny podmokłe utrudniają budowę zakładów przemysłowych oraz transport surowców i produktów,
prawne: zakazują lub ograniczają działalność przemysłową w parkach narodowych i krajobrazowych oraz obszarach prawnie chronionych, np. w okolicy Suwałk nie eksploatuje się rud żelaza, gdyż naruszałoby to przyrodę Suwalskiego Parku Krajobrazowego.