19 . PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI KOTŁOWSKIEGO

pedagogika wywodzi się z filozofii pedagogikę należy uprawiać poprzez przezwyciężanie filozofii marksistowskiej pedagogika filozoficzna musi być ściśle związana z pedagogiką empiryczną

20 . CO TO JEST WYCHOWANIE WG KOTŁOWSKIEGO

Wychowanie jest to dążenie do osiągnięcia wartości dla społeczeństwa lub jednostki, albo też dla jednego i drugiego.

21 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ PODSTAWOWE KATEGORIE (POJĘCIA) PEDAGOGIKI KOTŁOWSKIEGO

wychowanie - działanie w celu rozwoju osobowości człowieka przez włączanie go w służbę uznawanych przez społeczeństwo wartości akt pedagogiczny - każda świadoma czynność człowieka zorientowana na cel wychowawczy; akty składają się z działań wychowawczych działanie wychowawcze - analiza istniejących sytuacji wychowawczych; refleksja nad sytuacją pod kątem określonego celu wychowawczego; obmyślenie sposobu postępowania prowadzącego do osiągnięcia celu; sam czyn wychowawczy mający na celu wywołanie pożądanych zmian; oddziaływanie pedagogiczne - składa się z ciągu aktów pedagogicznych,( powiązanych ze sobą i ukierunkowanych na cel wychowawczy ) proces wychowawczy - współdziałanie świadomości przedmiotu i podmiotu dla osiągnięcia celu pedagogicznego fakty pedagogiczne - efekty pojedynczych aktów lub procesów wychowawczych; strukturę faktu pedagogicznego tworzą : pożądany stan świadomości wychowanka; oparte na nich działania wychowawcze; nowe sytuacje wychowawcze; cel wychowania - to, do czego pedagog powinien dążyć w poszczególnych aktach pedagogicznych. Jest on wartością.

22 . CO TO JEST DZIAŁANIE PEDAGOGICZNE WG KOTŁOWSKIEGO

Działanie pedagogiczne to: sfera faktów ( badanie rzeczywistości wychowawczej ) ; sfera powinności

( normy, ideały, modele wychowania ) ; sfera prakseologii ( zasady i metody wychowania )

23. CO TO JEST CEL WYCHOWANIA WG KOTŁOWSKIEGO

Celem wychowania jest wartość. Cel ma charakter prawdopodobny, intuicyjny, nie podlega kryterium prawdy i fałszu.

24. JAKIE SĄ FAZY INTERNALIZACJI WARTOSCI

Faza emocjonalnej aprobaty - ( lub dezaprobaty ) po pierwszym kontakcie. Faza stałej aprobaty - poznanej formy; Faza identyfikacji - z normą i jej internalizacji ;

25 . CO TO JEST INTERNALIZACJA WARTOŚCI

Internalizacja wartości - jest to uznanie przez wychowanka danej wartości za „moją”, czyli utożsamienie się wychowanka z ową wartością. Jest to proces długi, żmudny i wymagający wytrwałości. Obejmuje on całą osobowość wychowanka ( rozwój intelektualny, emocjonalny, wolicjonalny ). Efektem jest ukształtowanie osobowości moralnej wychowanka.

26 . JAKIE ZASADY WYCHOWANIA KIERUJĄ PROCESEM INTERNALIZACJI WARTOŚCI

Zasady informacyjne - ( wyjaśniania norm ) - wiedza o świecie;

zasady internalizacyjne - ( emocjonalnego przyswajania norm ) - akceptacja dobra ;

zasady regulowania postępowania - ( hamowania i pobudzania ) - realizacja dobra ;

27 . PEDAGOGIKA FILOZOFICZNA - NORMATYWNA

Filozoficzna - skłonność do uprawiania etyki, aksjologii ( nauki o wartościach ), filozofia kształcenia i wychowania; Normatywna - wychowanie dziecka do pewnego wzorca winno być oparte na normach, które pedagog uważa za cenne i które muszą być przekazane ;

28 . WYMIEŃ ELEMENTY SKŁADOWE PSEUDOWYCHOWANIA WG TARNOWSKIEGO

tresura - nakłanianie pod groźbą kary; administrowanie - nieustanna weryfikacja, nadkontrola ; trening - ćwiczenie wycinkowych umiejętności człowieka ; moralizatorstwo - werbalne zobowiązanie do pożądanych zachowań ; kształtowanie osobowości - przedmiotowe traktowanie wychowanka ;

29 . CO TO JEST WYCHOWANIE WG TARNOWSKIEGO

Wychowanie wg Kotłowskiego - jest to całokształt sposobów i procesów pomagających istocie ludzkiej

( zwłaszcza przez interakcje ) urzeczywistniać i rozwijać swoje człowieczeństwo;

30 . NA CZYM POLEGA CEL WYCHOWANIA WG TARNOWSKIEGO

Celem wychowania jest rozbudzanie duchowości dziecka przy pomocy dialogu i autentyzmu wychowawcy

( ideowość, sposób bycia, morale ) ;

31 . WYMIEŃ WARUNKI ZAISTNIENIA I POWODZENIA DIALOGU WG TARNOWSKIEGO

Obustronna autentyczność - wyzwolenie się od „maski” ; spotkanie - zetknięcie z rzeczywistością , osobą, gdzie dochodzi do dotknięcia „ rdzenia egzystencji ”; zaangażowanie - następuje przekroczenie siebie, przełamanie własnego egocentryzmu, oddanie się pewnej sprawie ;

32 . WYMIEŃ PODSTAWOWE KATEGORIE PEDAGOGIKI TARNOWSKIEGO

Spotkanie - ( wychowanie )- to w wymiarze wertykalnym ( horyzontalnym ) spotkanie z Opatrznością, gdzie odkrywa się najgłębszy, absolutny, transcendentny wymiar rzeczywistości ; w wymiarze horyzontalnym to spotkanie z drugim człowiekiem - wychowawcą ; Człowieczeństwo - pierwotna baza wszelkiego wychowania, gdzie wychowanie pomaga odnaleźć najgłębsze „ja” ; Permanencja - traktowanie wychowania jako niekończącego się procesu ; Inter- i Intraakcyjność - oddziaływanie na siebie wychowanka i wychowawcy ; jest to także samowychowanie ( otwarcie na wartości ) ; Nieokreśloność - jest to podstawa właściwości sytuacji wychowawczej, wymagająca stałego otwierania się na nowości przy pełnej świadomości ; Transgresyjność - stała zdolność do przekraczania samego siebie i przezwyciężania paradoksu pomiędzy „ja” powierzchownym a „ja” głębokim .

33 . CO TO JEST SPOTKANIE WG TARNOWSKIEGO

Tarnowski traktuje spotkanie jako wychowanie. Jako wychowanie spotkanie ma dwa wymiary: wertykalny - odnoszący się do Boga ; horyzontalny - kontakt międzyludzki ; Spotkania nie da się zaplanować, ale nie należy też na nie czekać; Trzeba pomagać wychowankowi w jego rozwoju i nie pomijać religijności człowieka

34 . CO TO JEST INTER - INTRAAKCYJNOŚĆ

Inter- i Intraakcyjność - oddziaływanie na siebie wychowanka i wychowawcy ; jest to także samowychowanie (wzajemne otwieranie się na wartości )

35 . CO TO JEST TRANSGRESYJNOŚĆ W PEDAGOGICE TARNOWSKIEGO

Transgresyjność - stała zdolność do przekraczania samego siebie i przezwyciężania paradoksu pomiędzy „ja” powierzchownym a „ja” głębokim .

36 . WYMIEŃ PODSTAWOWE ZASADY PEDAGOGIKI TARNOWSKIEGO

Punkt wyjścia - w pierwszym zetknięciu z wychowankiem chodzi o wejście w świat wychowanka z autentycznym zainteresowaniem i życzliwością ; Wychowanek - może górować nad wychowawcą; nie jesteśmy jego sędzią ; Relacja wychowawca - wychowanek - zmierzać do przyjaźni nie oczekując wdzięczności ; Proces wychowawczy - wsłuchiwanie się w wychowanka, delikatna pomoc w budzeniu zainteresowań ; cel - pomóc wychowankowi odnaleźć swoje miejsce w życiu i powołanie osobiste w stopniowym zbliżaniu się do dojrzałości ludzkiej i chrześcijańskiej ;

37 . WYMIEŃ PODSTAWOWE ELEMENTY METODY HARCERSKIEJ WG KAMIŃSKIEGO

Stosowanie gier i zabaw - jako praćwiczeń do przyszłych działań oraz jako pozalekcyjna forma wspierania rozwoju zainteresowań dzieci i ich sztuki spędzania czasu wolnego ; System szóstkowy - ( gromadkowy ) - uczenie się w małych grupach z wykorzystaniem idei przywództwa i dobrowolnego podporządkowania się grupie, opanowywania cech pro społecznych ; System sprawności indywidualnych i zespołowych - jako najbardziej oryginalny wkład Kamińskiego do metodyki nauczania ; Stworzenie swoistej atmosfery wychowawczej w szkole - bazowanie na zaufaniu, pogodnym nastroju, optymizmie nauczyciela, przymusie połączonym ze swobodą, indywidualizacji, wspieraniu aktywności samowychowawczej dzieci;

38 . WYMIEŃ PODSTAWOWE ZWIĄZKI PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ KAMIŃSKIEGO Z FILOZOFIĄ HESSENA

a)ujmowanie jednostki w rozwoju, w procesie dorabiania się osobowości, w związku ze społeczeństwem i tradycją ;b)warstwowe postrzeganie rozwoju człowieka, nawiązując do trójdzielnej platońskiej koncepcji duszy (biologiczna - przyroda; społeczna - prawa; duchowa - kultura ; ) ; w związku z tym , w warstwie przyrody wychowanie sprowadza się do pielęgnowania, czyli hodowania niezdolnej jeszcze do samodzielnego życia osoby. W warstwie społecznej rozwój polega na „wrastaniu” w grupy społeczne oraz na przyswojeniu sobie odpowiednich ról społecznych (żony, matki, ojca); ukoronowaniem rozwoju jednostki jest wzniesienie się ponad warstwę społeczną do warstwy duchowej - autonomicznej ;

39 . W CZYM KAMIŃSKI LOKOWAŁ NADZIEJĘ NA RESOCJALIZACJĘ NARODU

Przede wszystkim w kształtowaniu charakteru młodego pokolenia. Nawyki i przyzwyczajenia są czynnikami, które przebudowują charakter. Charakter ujawnia się w sposobie postępowania, w pracy, w rozrywkach, w stosunku do otoczenia. Wszystko to składa się na postawę życiową człowieka. Poza tym uzmysłowienie sobie wad narodowych i krytyczne nastawienie do istniejących stosunków społecznych; Warunkiem powodzenia jest poznanie właściwości swego charakteru i wykorzystanie w walce jego dobrych stron.

40. CO JEST WALOREM PEDAGOGIKI KAMIŃSKIEGO

Walorem pedagogiki Kamińskiego jest określenie kierunku pożądanych zmian osobowościowych i społecznych stanowiących o swoistej przemianie humanistycznej jednostki, żyjącej w określonym środowisku czy pełniącej rolę w jakiejś instytucji. Chodzi tu o wyeksponowanie wzajemności perspektyw działania wychowawców i wychowanków jako partnerów.

41 . CO ROZUMIE KAMIŃSKI POD POJĘCIEM WYCHOWANIA

Wychowanie u Kamińskiego ma

wymiar intrapersonalny (stymulacja do samokształcenia i pracy nad sobą ); ma również wymiar społeczny (służba, bezinteresowność, poświęcenie); moralny ( np. odwaga ); polityczny ( obywatelskie zaangażowanie ); Wychowanie jest przygotowaniem do krytycznego myślenia. „ (...) wychowawca - to człowiek, który chce wychowywać. Ale nigdy ten, który jest do wychowywania zmuszany.”

42 . CO TO JEST HOMO AMANS

Pojęcie związane jest z „ pedagogiką serca ”, wprowadzoną przez M. Łopatkową. Homo amans oznacza „ człowieka miłującego ”. Należy wychowywać człowieka dobrego, który mógłby powiedzieć o sobie „amo ergo sum ”- kocham, więc jestem. Jest to cel pedagogiki serca.

57 . CZYM RÓŻNI SIĘ PEDAGOGIKA NIEDYREKTYWNA OD WYCHOWANIA NIEKIEROWANEGO

Pedagogika niedyrektywna a wychowanie niekierowane to jest to samo .Chodzi tu o porzucenie pedagogiki przymusu ( różnych propozycji i recept , dyrektyw wychowawczych ) na rzecz wychowania i uczenia się we wzajemnej niezależności i braku kierowania. W Polsce używa się określenia „ wychowanie niekierowane ”;

58 . JAKIE KOMPONENTY SKŁADAJĄ SIĘ NA POSTAWĘ WYCHOWAWCY WOBEC WYCHOWANKA W PEDAGOGICE NIEDYREKTYWNEJ

Autentyczność - aby każdy mógł być sobą, bez narzucania innym własnych uczuć, wartości; Gotowość - ( czujność ) - do udzielania dziecku swojej pomocy, do zaspokojenia zainteresowań, dzielenie się własnymi doświadczeniami; Empatia - szczególna wrażliwość na cudze uczucia, postawy, wartości i uświadomienie ich sobie; Twórczość - zdolność do zmiany, elastyczności i oryginalności w rozwiązywaniu problemu;

59 . CO TO ZNACZY NIEDYREKTYWNA POSTAWA WYCHOWAWCY WOBEC WYCHOWANKA

Niedyrektywna postawa wychowawcy wobec wychowanka opiera się na nie narzucaniu wychowankowi wzorów osobowych i zachowań do naśladowania, programów, czynności;

60 . WYMIEŃ SIEDEM WSKAZAŃ DO KREOWANIA WŁAŚCIWYCH RELACJI POMIĘDZY WYCHOWAWCĄ A WYCHOWANKIEM W PEDAGOGICE NIEDYREKTYWNEJ

zapewnienie bezpieczeństwa psychologicznego i zaufania; komunikowanie się - otwarte i adekwatne do własnych doznań i odczuć;uważne słuchanie co inni chcą zakomunikować;powstrzymanie się od wyrażania ocen, szczególnie krytycznych;przekazywanie informacji zwrotnych, czyli tego jak postrzega się drugą osobę i jakie budzi uczucia;- swobodne poszukiwanie informacji oraz rozwiązań pobudzających i akceptujących twórczość wychowanka; poszanowanie umiejętności dziecka w radzeniu sobie z problemami

61 . JAKA JEST WG ROGERSA RÓŻNICA MIĘDZY WYCHOWANIEM A INTERAKCJĄ

Nie ma różnicy. Każda interakcja wspierająca rozwój wychowuje jednostkę. Zamiast pytać jak postępować z drugim człowiekiem lepiej pytać jak tworzyć wspólne interakcje.

62 . CO JEST CELEM INTERAKCJI WG ROGERSA

Celem interakcji wg Rogersa jest umożliwienie wychowankowi by rozwijał dojrzałość swojej osoby, by stał się osobą w pełni funkcjonującą, a więc taką, która: akceptuje siebie i innych, jest spontaniczna, autentyczna, szczera w zachowaniu, bez zbytniej samokontroli i obawy przed śmiesznością, jest otwarta na doświadczenia, w pełni przeżywa uczucia, bierze odpowiedzialność za swoje decyzje;

63 . CO JEST ZADANIEM WYCHOWAWCY WG ROGERSA

Zadaniem wychowawcy jest ułatwienie dzieciom i młodzieży samodzielnego stawania się osobą suwerenną i w pełni funkcjonującą. Ważną rolę odgrywa tu wolność wewnętrzna jednostki. Wychowawca nie powinien świadomie i celowo kształtować określonych cech osobowości wychowanka;

64 . Z JAKIEJ PRZESŁANKI WYNIKA PRZYJĘCIE „OTWARTEGO MODELU OSOBOWOŚCI ”

Otwarty Model Osobowości odwołuje się do osoby jako w pełni odpowiedzialnej za samą siebie i zaakceptowania jej taką jaka jest. Model ten wynika z faktu, że osobowość „staje się”, a nie „jest”.

65 . WYMIEN POWODY DLA KTÓRYCH ROGERS ODRZUCA KATEGORIĘ NAUCZANIA

wszystko czego można kogoś nauczyć ma mały lub żaden wpływ na jego zachowanie; wpływ na zachowanie mają te treści uczenia się czy wartości, które zostały samodzielnie odkryte; tak odkryte treści uczenia się lub wartości nie mogą być przekazywane w sposób bezpośredni innym osobom, aby nie zachowywać się jak nauczyciel czy wychowawca; kiedy ludzie chcą się czegoś nauczyć wchodzą ze sobą w interakcję

66 . CO TO ZNACZY, ŻE WYCHOWAWCA NIEDYREKTYWNY JEST FACYLITATOREM

Wychowanek jest najlepszym przewodnikiem dla zrozumienia samego siebie na bazie wglądu i osobistych doświadczeń. Wychowawca ( facylitator ) nie kieruje tym procesem, ale jest zaangażowany jako neutralny słuchacz i w pełni akceptuje rozmówcę;

70 . JAKĄ DODATKOWĄ NAZWĄ OKRESLA SIĘ PEDAGOGIKĘ NIEAUTORYTARNĄ

Pedagogikę nieautorytarną określa się jako „ wychowanie bez zwycięzców i bez pokonanych ”

71 . CO JEST CELEM WYCHOWANIA WG GORDONA

autonomia, niezależność, twórczość, rozwój i realizacja własnych możliwości; samodzielność w radzeniu sobie z problemami, rozwiązywanie ich; zdolność zaspokajania własnych potrzeb, do odpowiedzialności za siebie, do samokontroli i samooceny; poczucie własnej wartości; umiejętność współpracy z innymi, zdolność respektowania ich potrzeb; umiejętność samodzielnego samo ograniczania własnej swobody i wolności; wewnętrzne zdyscyplinowanie; produktywność w realizowaniu życiowych możliwości

72 . CO JEST CZYNNIKEM DECYDUJĄCYM O POWODZENIU WYCHOWANIA WG GORDONA

uzewnętrznienie konfliktów, traktowanie ich jako coś naturalne goradzenie sobie z konfliktami, aby żadna ze stron nie odnosiła zwycięstwa, ani nie przegrywała niestosowanie przymusu, okazywanie dziecku zaufania do zdolności rozwiązywania problemu dziecko traktować jako indywidualność, -- - stworzyć warunki do jego samorealizacji

73 . NA CZYM POLEGA „ ZASADA POSIADANEGO PROBLEMU ”

Zasada posiadanego problemu mówi o tym, że problem powinna rozwiązywać osoba, która rzeczywiście go posiada ;

74 . WYMIEŃ FAZY METODY ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW BEZ PORAŻEK

Jest 6 faz :

rozpoznanie i zdefiniowanie konfliktu ( jasne wyartykułowanie potrzeb i oczekiwań zarówno dziecka jak i wychowawcy )poszukiwanie możliwości rozwiązań problemu ( zgłoszenie przez dzieci jak największej liczby pomysłów ) krytyczna ocena projektów rozwiązań ( wspólna ich analiza ) wybór najlepszego rozwiązania ( zrozumiałego dla obu stron ) opracowanie sposobów wprowadzenia w życie tego rozwiązania (ze szczegółami wykonania) poddanie kontroli ( czy przyjęte rozwiązanie przyjęło się w życiu)

75. WYMIEN ALTERNATYWNE WOBEC DYSCYPLINOWANIA SPOSOBY WYCHOWANIA WG GORDONA

stosowanie pozytywnych wypowiedzi typu „ja”; aktywne słuchanie; prawidłowe odczytanie potrzeb dziecka; stosowanie handlu zamiennego; zmiana otoczenia; konfrontacyjne i prewencyjne wypowiedzi typu „ja”; rozwiązanie problemu; zmiana uczuć wtórnych na pierwotne;zmiana fazy w rozwiązywaniu konfliktów, celem zmniejszenia oporu

76 . WYMIEŃ RODZAJE NAUKI WYODRĘBNIONE PRZEZ J.HABERMASA I SCHARAKTERYZUJ JE

nauki empiryczno - analityczne - obejmują sferę aktywności człowieka; przedmiotem zainteresowań tych nauk jest porządek natury i jej prawa ; przynoszą wiedzę technicznie użyteczną, dzięki temu rozszerzana jest zdolność człowieka do panowania nad zobiektyzowanymi procesami i wzmacniana jest siła kontroli technicznej; o ważności twierdzeń stanowi możność przewidywania, czyli ich wykorzystywania ; teorie nie odzwierciedlają przedmiotu badań, ale są schematem porządkującym, niezbędnym do formułowania hipotez o charakterze praw ; nauki historyczno - hermeneutyczne - zajmują się sferą oddziaływania ludzkiego poznania na sposób komunikowania się osób w toku interakcji; w tej orientacji kierując się interesem praktycznym mamy do czynienia z budową i rozszerzeniem intersubiektywności w działaniu oraz dążeniu do zapewnienia wzajemnego zrozumienia zachodzących interakcji ; zdobywamy wiedzę po to, by swój świat czynić bardziej zrozumiałym, przejrzystym ; nauki społeczne - kierują się interesem emancypacyjnym społeczeństwa, badają wyzwolenie człowieka ku autonomii i odpowiedzialności drogą autorefleksji w stosunku do informacji ; chodzi tu o dążenie do ukazywania i demaskowania tych mechanizmów społecznych i psychicznych, które stoją na przeszkodzie w realizacji „emancypacyjnych” intencji różnych osób i grup społecznych ;

77 .WYJAŚNIJ POJĘCIE „KOLONIZACJA ŚWIATA ŻYCIA” I „SYNDROM ŚWIADOMOŚCI SKOLONIZOWANEJ”

Rozwój cywilizacyjny zmierza w kierunku zawłaszczenia racjonalności komunikacyjnej - co autor określił jako kolonizację świata życia ; jej bezpośrednim następstwem jest upowszechnienie struktur i schematów myślenia nastawionego na skuteczność, występujących w powiązaniu z wartościami pochodzącymi z tzw. światopoglądu konsumpcyjnego. W ten sposób tworzy się syndrom świadomości skolonizowanej, tj. upowszechnione świadomości społecznej przekonanie, że wszelkie problemy społeczne redukują się do odpowiedniej dystrybucji dóbr i usług, których niezbędnym gwarantem jest gospodarka, państwo ; ubocznymi skutkami tego procesu są : upieniężnienie i biurokratyzacja stosunków międzyludzkich, alienacja jednostek i całych grup społecznych, poddanie dziedzinie życia społecznego funkcjonujących dotąd na innych zasadach (nastawionych na porozumienie, a nie skuteczność), wymogom racjonalności oraz zjawisko fragmentaryzacji świadomości społecznej (kultury);

78 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ WARUNKI IDEALNEJ SYTUACJI KOMUNIKACYJNEJ WG. HABERMASA

Komunikacja wolna od zakłóceń stanowi warunek emancypacji człowieka. Habermas postuluje Idealną sytuację mowy sprowadzającą się do takiej organizacji wymiany argumentów i podejmowania decyzji, która zapewniłaby symetryczny podział szans i faktyczną równość w zakresie wyboru i dokonywania wszystkich aktów mowy. Chodzi tu o pełną wymienialność dróg dialogowych w dyskursie oraz o doprowadzenie partnerów interakcji społecznych do porozumienia (konsensusu) ; Przedmiotem dyskursu mogą być albo problematyczne stwierdzenia (dyskurs teoretyczny) albo problematyczne normy (dyskurs praktyczny);

Idealna sytuacja komunikacyjna musi spełniać następujące warunki :

1 . Prawomocność roszczenia do prawdy -wszyscy potencjalni uczestnicy dyskursu będą mieli równe szanse otwarcia i jego kontynuacji; obydwie strony komunikacji zmierzają tu do prawdy i są wrażliwe na racjonalne argumenty ; przyjmują tylko takie sądy, których prawdziwość uważają za racjonalnie uzasadnioną ;

2 . prawomocność roszczenia do ważności - rozmówcy uzgadniają ze sobą wartości ; obie strony mają tu równe szanse wysuwania i kwestionowania wszystkich twierdzeń, wyjaśnień i interpretacji ; uzgodnienie wartości możliwe jest dopiero w ramach postkonwencjonalnego etapu rozwoju kultury ;

3 . Prawomocność roszczenia do szczerości - komunikujące się ze sobą strony mają równe szanse szczerego wyrażania swoich przekonań, intencji i postaw („twierdzę, że jest tak a tak i w to wierzę”) ;

4 . Prawomocność roszczenia słuszności założonych norm - wzajemna zgoda na przedstawiany stosunek do przekazu ; obie strony muszą mieć równe szanse żądań i roszczeń ;

Spełnienie powyższych warunków idealnego dyskursu jest niemożliwe ;

79. NA CZTM POLEGA WG HABERMASA ZBIEŻNOŚĆ LOGIKI ROZWOJOWEJ SYSTEMU SPOŁECZNEGO A ODPOWIADAJĄCYM MU POZIOMEM ROZWOJU MORALNEGO

O logice rozwojowej może być mowa w przypadku zmian prowadzących poprzez nieodwracalny szereg dyskretnych szczebli, z których żaden nie może być pominięty ; proces taki prowadzi poprzez kryzysy, tzn. rozwiązywanie specyficznych dla danego szczebla problemów rozwojowych odbywa się poprzez fazę rozmontowania struktur (destrukturalizacja) oraz częściowego regresu rozwojowego ; przyjmuje się tu również mechanizm uczenia się, tj. unikanie gróźb patologicznych ścieżek rozwojowych przy rozwiązywaniu wcześniejszych kryzysów staje się swoistym doświadczeniem, stanowiącym podstawę radzenia sobie z dalszymi kryzysami ;

80. WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ POZIOMY MODELU LOGIKI ROZWOJU SYSTEMU SPOŁECZNEGO Poziom przedkonwencjonalny - poziom tożsamości naturalnej, gdzie normy i motywy nie oddzielają się od planu działań ; poziom ten obejmuje dwa stadia : a) stadium orientacji na unikanie kary - kiedy jednostka lub grupa dąży do unikania kar, lęku, bólu, represji, unikanie kar i ślepe podporządkowanie się władzy stanowią podstawowe kryterium oceny moralnej ; b) stadium orientacji na wzajemność świadczeń - to typowa moralność konsumpcji; ocena moralna czynu zależy od możliwości zaspokojenia swoich potrzeb ; wszystko służy tu jako narzędzie zaspokajania potrzeb, kiedy jednostkom nie zagraża utrata życia, bieda, nędza i mogą szukać w systemie społecznym nagród, przyjemności ; Poziom konwencjonalny - poziom tożsamości ról, normy oddzielają się od działań ; nie następuje tu uzasadnienie norm, gdyż są one stanowione, wnoszone, np. przez absolutnego władcę lub przez jakąś władzę; poziom ten obejmuje : a ) stadium orientacji na zgodę interpersonalną, które cechuje moralność „dobrego chłopca i grzecznej dziewczynki” ; za właściwe i słuszne uważa się to wszystko, co innym się podoba lub służy i powoduje uzyskanie ich przychylności ; postępowanie jednostki osądza się według tego, co inni myślą, albo też czy to innym może się podobać ; b) stadium orientacji na prawo i porządek - autorytet, ściśle określone reguły postępowania oraz dążenie do zachowania ustanowionego porządku społecznego stają się istotnym kryterium oceny moralnej ; Poziom postkonwencjonalny - odpowiada poziomowi tożsamości osobowej, gdzie normy i role występują jako wymagające uzasadnień, a ich ważność może być kwestionowana i uzgadniana ; jednostka orientuje się nie na normy stanowione przez państwo i społeczeństwo, lecz na wartości, które oni wyznają ; występują tu 3 stadia : a) stadium orientacji na legalistyczną umowę społeczną - jednostka poszukuje równowagi między osobistymi poglądami moralnymi opartymi na ogólnoludzkich, powszechnych zasadach, a reprezentowanymi przez społeczeństwo normami moralnymi ; b) stadium orientacji na uniwersalistyczną etykę formalną - tj. na gotowe systemy, dekalogi, katechizmy - ustanowione formalnie zasady ; c) stadium orientacji na uniwersalistyczną etykę mowy - czyli na to uniwersum, które jednostka i społeczeństwo wypracowuje sobie sama - to jest dopiero właściwe stadium tożsamości, gdzie jednostka jest sobą, istotą niezależną od zmiany w czasie i w przestrzeni społecznej;

81 . JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI WG HABERMASA EDUKACJA

Edukacja uczy nas kompetencji poznawczo - technicznych, w tym językowych, interakcyjnych i emancypacyjnych; staje się podstawowym intermedium pomiędzy rozwojem jednostki a rozwojem społecznym Ważnym postulatem dla krytycznych nauk o wychowaniu jest obnażenie wszelkich barier instytucjonalnych, blokujących jednostce, grupom społecznym lub całemu społeczeństwu możliwości budowania tożsamości na poziomie postkonwencjonalnym, by edukacja stawała się czynnikiem samoregulacji społecznej, sprzyjającej rozwojowi systemu społecznego i rozwojowi ludzi ;

82 . CO TO JEST INTERAKCJA SOCJALIZACYJNA WG HABERMASA

Autor pojęciem „interakcji socjalizacyjnej” zastępuje pojęcie „działania pedagogicznego”; Interakcja socjalizacyjna zakłada asymetrię między wychowawcą a wychowankiem; interakcje te są zorientowane na sukces innego; pedagog zatem działa w imieniu wychowanka jako rzecznik jego interesów; wpływa na to, by same dzieci kształtowały swoją osobowość; takie działanie pedagogiczne jest bezinteresowne, gdyż nie służy interesom pedagogów, ale pozwala na to, by w procesie edukacji mogło być innym pomocne ; wychowanie nie powinno być ukierunkowane na moralność, a moralność jedynie może być jego warunkiem ;

83 . SCHARAKTERYZUJ KRYTYCZNĄ TEORIĘ KSZTAŁCENIA

Rozpatruje zadania poznawcze dydaktyki na tle ogólnych przemian społeczno - politycznych w danym kraju ; ukierunkowana jest na nauczycieli, uczniów, rodziców i inne osoby, które doświadczają opresji od przedszkola po szkołę wyższą ; dydaktyka jako nauka emancypacyjna obejmuje sferę interakcji międzyludzkich ukierunkowanych na uwolnienie jednostek spod panujących w szkole stosunków dominacji, mechanizmów selekcji i panowania oraz ograniczeń rozwojowych i samorealizacyjnych ;

84 . NA CZYM POLEGA SZCZEGÓLNA FUNKCJA KRYTYCZNEJ TEORII KSZTAŁCENIA

Polega na poddawaniu krytycznej analizie stanu instytucji edukacyjnych oraz środowisk socjalizacyjno - wychowujących z perspektywy obecnej w nich przemocy i nieuzasadnionej władzy ; nauki emancypacyjne nie mogą być lojalne wobec władz i panującej ideologii ; ich rolą jest uwolnienie świadomości podmiotów społecznych od mistyfikacji wpływów instytucji i form panowania poprzez rozbudzanie siły refleksji krytycznej i samorefleksji ; nie musi to prowadzić do zaniku stosunków dominacji społecznej, ale może zapoczątkować proces wyzwalania się spod sił wpływów ;

85 . SCHARAKTERYZUJ POGLĄDY KUPPFERA NA TEMAT PEDAGOGIKI KRYTYCZNEJ

Zastanawia się on nad tym, na ile i dzięki jakim warunkom możliwy jest dzisiaj wolny od władzy dyskurs oraz komunikacja. Uważa, że nie da się z procesów wychowania, nauczania i uczenia się, myślenia i działania wyeliminować władztwa ; demokracja oznacza władzę ludu sprawowaną przez jego reprezentantów ; niezbędna jest możliwość i umiejętność uczestniczenia władzy w naszym życiu społecznym ; zadaniem pedagogiki jest budzenie świadomości w tym zakresie przez poszukiwanie odpowiedzi na pytanie : jak udaje mi się być podmiotem w demokracji zdominowanej przez rozstrzygnięcia większościowe? Jeśli traktujemy demokrację poważnie, to musimy też zaakceptować fakt, iż decyduje w niej większość, co nie oznacza że dysponuje ona prawdą ;

87 .CO TO ZNACZY, ŻE PEDAGOGIKA KRYRTCZNA STAWIA SWOICH ADRESATÓW PRZED KONFLIKTEM RÓL

Nauczyciele jako pracownicy administracji państwowej chcąc zaangażować się w walkę ze zniewalającymi uczniów strukturami i mechanizmami władzy instytucjonalnej muszą wystąpić przeciwko swojemu pracodawcy ; prowadzi to albo do rezygnacji z zajmowanego stanowiska pracy, albo do podjęcia walki poza aparatem państwa, aby rozwijać alternatywne sfery publiczne i antyedukacyjne instytucje, zapewniające warunki i zagadnienia, wokół których ludzie mogliby organizować się w sposób odzwierciedlający ich własne potrzeby i rzeczywiste doświadczenia ;

88 . CO TO JEST PEDAGOGIKA KRYTYCZNA

Pedagogika krytyczna -nośnik ideologii rewolucji społecznej ; wg W. Brezinka : „ Polityczna pedagogika Nowej Lewicy, brak przydatnej dla praktyki wiedzy” ; pojawiła się na przełomie lat 60 tych i 70 tych w Niemczech ; miała wpływ na spór o naukowość pedagogiki oraz przyczyniła się do rozpoznawania alienacji, uprzedmiotowienia i jednostronności w wyjaśnianiu ukrytych mechanizmów i struktur „kolonizujących” życie jednostek i grup społecznych ; pedagogika stała się pośrednio za sprawą teorii krytycznej źródłem inspiracji dla ruchu studenckiego protestu w jego początkowym stadium, a jej przedstawicieli obciążano odpowiedzialnością za stworzenie polityczno - duchowego klimatu dla sceny terrorystycznej przełomu lat 70 i 80; pedagogika krytyczna w nowej roli oznacza walkę klasową w sektorze wychowania i kształcenia, tj. eksponowanie w jej analizach antagonistycznych struktur : dziecko - wychowawca, dzieciństwo - dorosłość, dziecko - społeczeństwo ;

90 . WYJAŚNIJ POJĘCIE „RÓŻNICY” U DERRIDY I ZNACZENIE JEJ DLA PEDAGOGIKI

Derrida wprowadził ontologiczną kategorię różnicy poprzedzającej istnienie. Umożliwia to traktowanie (także w pedagogice) odmienności (w zakresie wieku, płci, zdolności) jako podstawy kulturowej tożsamości. Żeby istnieć jako ktoś, kto ma swoją tożsamość, trzeba się najpierw różnić, należy najpierw kogoś wyodrębnić, oddzielić, czyli wyróżnić ; dopiero różnica pozwala temu co identyczne na bycie sobą ; nie można określić czyjejś tożsamości nie ustanawiając go inaczej niż jako coś innego ;

91 . WYJAŚNIJ DERRIDIANSKĄ KATEGORIĘ O „DUALNYM CHARAKTERZE JĘZYKA”

Język jest ustrukturyzowany na zasadzie binarnych opozycji - wszystkie pojęcia mają swoje przeciwieństwa, a sposób ich uporządkowania w parach nie jest przypadkowy. Zwykle na pierwszym miejscu w każdej parze fenomenów znajduje się pojęcie o charakterze pozytywnym, o mocnych cechach (np. dobro, prawda, piękno, mądry), natomiast na drugim miejscu sytuuje się kategorię słabszą, o właściwościach negatywnych (np. zło, fałsz, kicz, głupi) ; dobry nie jest złym, biały nie jest czarnym , duży nie jest małym ; w procesie konstruowania tożsamości identyfikujemy się z dobrą stroną językowo skonstruowanych znaczeń ;

92 . WYJAŚNIJ POJĘCIE „INNY” U DERRIDY

Kategoria inności to negatywna strona naszej tożsamości ; inny to gorszy, przez co nie ma dostępu do komunikacji ; opozycyjne terminy (na drugim miejscu) stanowią tło dla zdefiniowania pierwszych ; o tym, które z nich znajduje się na pierwszym miejscu decyduje interpretacja władzy ; zależy to od tego, jak relacje władzy żądzą dyskursem i językiem ;

93 . WYJAŚNIJ DERRIDIAŃSKĄ KATEGORIĘ „DEKONSTRUKCJI”

Dekonstrukcja może być jedną z możliwych strategii myślenia krytycznego, które prowadziłoby do wyzwolenia, wyjścia poza władzę języka ; jest tu krytyka języka od środka w oparciu o takie kategorie, które same są niedualne, nierozstrzygalne ; chcąc dekonstruować język należy przeprowadzić jego krytykę, dociekać wartości opinii i procesu formowania się za jego pośrednictwem tożsamości ; trzeba rozbić strukturę języka, by odnaleźć w nim pojęcia, które nie są uchwytne ani w tym, ani w przeciwstawnym mu języku ; zabieg ten pozwoliłby rozerwać strukturę języka, by otworzyć przestrzeń dla kategorii, które nie dają się umieścić w dualnym schemacie ;

94 . WYMIEŃ PODSTAWOWE KONSEKWENCJE PROPOZYCJI DERRIDY

Filozofia Derridy jest rodzajem jest rodzajem pomysłu na to, jak czytać teksty ; z jednej strony można cytować i nie komentować od siebie czyichś myśli, z drugiej strony można unikać cytowania, dążąc do zastąpienia czyjegoś tekstu jakimś metajęzykiem ; Derrida uczy też pewnej pokory wobec typowego dla naukowych analiz przeświadczenia, że można czyjś tekst zawłaszczyć i zapewnić czytelników o swoim słusznym odczytaniu ; tekst uniemożliwia odszukanie i przywłaszczenie całościowego sensu poza nim samym, co uniemożliwia rozszyfrowanie ukrytych znaczeń ; ten typ dekonstrukcji tekstów pozwala nam na przezwyciężenie obcości tego, co obce i co nie podaje się jednoznacznej konceptualizacji ; dzięki takiej refleksji teksty pedagogiczne stają się prywatnym „rodzajem pisarstwa”, pozbawionym jakiejkolwiek powszechnej , intersubiektywnej sprawdzalnej ważności ; ich dekonstrukcja jest dzięki temu twórcza, otwierając przestrzeń na zjawiska, pojęcia, które mają znaczenie jedynie w pewnym kontekście; nie ma przy tym jakiejś jednej dekonstrukcji, gdyż nie ma idealnej i absolutnej strategii wytwarzania poszczególnych wypowiedzi, sprawdzania tego co nieznane do znanego ;

95 . DLACZEGO FOUCAULT UWAŻAŁ, ŻE WIARA W ROZUM JEST NIEUZASADNIONA

Uważał, że wiara w rozum jest nieuzasadniona, bo doświadczamy tak często konfliktów zbrojnych, różnych form represji, dyskryminację rasową i seksualną, klęski głodu, wyzysk ekonomiczny, gwałt, morderstwa i zbrodnie na dzieciach ; zamiast tradycyjnej teorii prawdy budował teorię reżimów prawdy oraz teorię związków pomiędzy prawdą a władzą ;

96 . NA CZYM POLEGA METODA GENEALOGICZNA W BADANIACH FOUCALTA

Badając współczesne fenomeny życia społecznego na wzór pracy archeologa posłużył się metodą genealogiczną, czyli odkrywał elementy, ślady przeszłości, które w połączeniu ze sobą i we wzajemnych relacjach stwarzałyby kontekst do ich krytycznego opisu i zrozumienia ; pisząc np. historię jakiegoś fenomenu społecznego (np. dyscyplina i kara) , odnajdywał pochodzenie dzisiejszych struktur społecznych, instytucji, poglądów, by oddać teraźniejszość krytycznej relatywizacji, ukazać, w jaki sposób i w jakich okolicznościach została ona „wyprodukowana” ;

97 . JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI KATEGORIA WŁADZY W TEORII FOUCAULTA

Uważał, że pojęcia władzy nie da się sprowadzić do działania organów państwowych ani też do prawnie sankcjonowanego wyzysku, ale że władzę sankcjonuje wiedza, a w szczególności historyczna , która do XVIII wieku uzasadniała na Zachodzie władzę monarszą ; współczesna władza nie może już stosować kar tortur czy egzekucji, więc posługuje się wiedzą jako podstawowym mechanizmem nadzoru, który jest cichy, niedostrzegalny i prawie poza kontrolą społeczną ; wiedza stała się władzą bez podmiotu władającego, przenikając do codziennego życia i praktyk

98 . CO TO JEST „BIOWŁADZA” WG FOUCAULTA

Biowładza to przemoc nad jednostką ; Władza może kogoś pozbawić życia lub życie mu darować ; Od XIX wieku „biowładza „ decyduje o losie „ras”, tzn. przemawia w imieniu społeczności, której inna społeczność rzekomo zagraża. „Biowładza” przekształciła rzemieślników zajmujących się reperowaniem poszczególnych istnień w dumnych inżynierów dusz, przypisujących sobie prawo decydowania o grupowym losie zgodnie z prawem wskazanym biednym ludziom: podstawą życia jest śmierć ;

99 . JAKIE JEST ZNACZENIE POJĘCIA DYSKURSU W KONCEPCJI ANALITYCZNEJ FOUCAULTA

Centralnym pojęciem koncepcji analitycznej jest dyskurs rozumiany jako praktyka formująca przedmioty, o których dyskurs mówi ; dyskurs to system wiedzy, koncepcji, myśli, który jest w praktykach społecznych ; człowiek mówiąc nie posługuje się dyskursem, ale to dyskurs mówi przez niego ; dyskurs jest tym, co dostarcza mu schematu, wzoru myślenia ; dyskurs jest niepodzielną konfiguracją władzy - wiedzy ; w wiedzy jest władza, a we władzy wiedza (kto posiada władzę ma wiedzę i na odwrót ) ; każda prawda w naukach humanistycznych jest efektem władzy, przez co nie jest obiektywna ; dyskurs może być instrumentem i skutkiem sprawowania władzy, albo przeszkodą, pułapką lub punktem wyjścia dla przeciwstawnej strategii ; dla współczesnej pedagogiki analiza istoty dyskursów pozwala przyjrzeć się instytucjom edukacyjnym jako tym które je wytwarzają i uprawomocniają lub ograniczają prawo do mówienia ;

100 . JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI SZKOŁA WG FOUCAULTA I CO TO SĄ SUBTELNE TECHNIKI DYSCYPLINOWANIA

Szkoła jest poligonem doświadczalnym dla generacji dorosłych (sprawujących rządy) w zakresie rozwijania i doskonalenia technik oraz strategii sprawowania władzy ; instytucja ta nie jest zatem dla uczniów , ale dla jej dysponentów by za jej pośrednictwem wytwarzać istoty posłuszne ; do dystrybucji dyskursów instytucje oświatowe wykorzystują subtelne techniki dyscyplinowania jednostek w postaci ich egzaminowania ; stosuje się techniki i formy organizacyjne, które wpływają na kształtowanie, przyswajanie i wzmacnianie tożsamości i podmiotowości uczniów ; tworzy się grupy dla uczniów opóźnionych lub zaawansowanych, ich zdolności zostają wtłoczone w system norm i napiętnowane ;

101 . WYJAŚNIJ POJĘCIE DYSCYPLINY W KONCEPCJI ANALITYCZNEJ FOUCAULTA

Dyscyplinę należy utożsamiać z pewnym typem władzy, metodą jej sprawowania, która obejmuje cały zestaw narzędzi, technik, sposobów, płaszczyzn stosowania, zamierzonych celów ; uczeń staje się w szkole obiektem, który można uformować, wyprodukować, wysterować krok po kroku ; zaplanowany przymus wobec innego pozwala wniknąć w jego osobowość, wyzwolić w nim nieustanną gotowość do posłuszeństwa i wyrobić niezbędne ku temu nawyki ; poddawanie jednostek dyscyplinie ma spełnić rolę przede wszystkim kształtowania ich ciał, czemu służą: skala kontroli (różniczkowa władza nad aktywnym ciałem),przedmiot kontroli (ceremoniał ćwiczenia) , modalność (nieustanny przymus);

102 . WYMIEŃ PROCEDURY NORMALIZUJĄCE WG KONCEPCJI FOUCAULTA I SHCRAKTERYZUJ JE

egzamin - wystawienie uczniom ocen cyfrowych; zapewnia on jednostkom ich widzialność oraz stosowne miejsce w hierarchii społecznej ;

praktyki ujarzmiania - na które składają się 3 procedury : ustalania rytmu, narzucenie określonych czynności i regulacja powtarzających się cyklów (system klasowo - lekcyjny) ;

normalizujące sankcje w postaci mikropenalizacji - czas (spóźnienia, nieobecności, przerwy w pracy) , aktywność (brak koncentracji uwagi, niestaranność) , zachowania (niegrzeczność, nieposłuszeństwo) , dyskurs (gadatliwość, bezczelność) , ciało (niewłaściwa postawa, nieodpowiednie gesty, niechlujstwo) , seksualność (nieskromność, nieprzyzwoitość) ;

103 . NA CZYM POLEGA IDEA PANOPTICUM

Jest to zinternalizowane przez ludzi „ oko władzy” ; sprawia ono, że ludzie zachowują się tak, jak gdyby byli zawsze przez władzę nadzorowani ; prowadzi to do pożądanych zachowań i tożsamości ; „ Kto został umieszczony w polu widzenia i wie o tym, przejmie na swe konto ograniczenia narzucone przez władzę” ; zdaniem autora osoby nadzorujące zachowanie podopiecznych (więźniów, uczniów, pacjentów) są w stosunku do ich podległości wolne, nie są jednak wolne w stosunku do centralnego nadzorcy, właściciela, który z kolei może obserwować ich pracę ; istotnym elementem koncepcji panoptycznej jest nierówny dostęp do wiedzy : osoba nie wiedząc czy jest w danym momencie obserwowana, zachowuje się tak, jakby była obserwowana przez cały czas ; nadzór, wizualna kontrola i wiedza stanowią podstawę relacji władzy

104 . KTO WPROWADZIŁ DO PEDAGOGIKI POJĘCIE ANTYPEDGOGIKA

W 1974 roku Heinrich Kupffer był pierwszym pedagogiem niemieckim, który przez analogię do nowego humanistycznego nurtu w psychiatrii jakim była antypsychiatria wprowadził do pedagogiki pojęcie antypedagogiki ;

105 . CO TO JEST ANTYPEDAGOGIKA

„Zakazany owoc na drzewie poznania” ; ruch antyautorytarnego protestu w naukach o wychowaniu ; opowiada się za całkowitą rezygnacją z roszczeń wychowania ; pedagogika pozostawienia dziecka, zakazu ingerowania w jego wychowanie ; teoretyczna refleksja i praktyka edukacyjna ; postrzegana jest jako nauka z politycznymi implikacjami, jako zamach na odwieczny porządek społeczno - kulturowy ; antypedagogika zerwała z pojęciem i fenomenem wychowania ; idea wychowania postrzegana jest przez nią jako wróg moralności, etyki ; dla antypedagogiki podmiotowość dziecka nie jest punktem dojścia, ale punktem wyjścia w stosunkach międzyludzkich; ale nie jest ona jedynie prądem negatywnym; w rzeczywistości zależało na poruszeniu sumień pseudowychowawców z perspektywy dzieci ; jest to pedagogika minimalizowanej interwencji w wewnętrzny świat dziecka ; jest jedną z równoprawnych dróg możliwego sposobu życia ; jest to nowa pedagogika, nie oznacza to , że jest lepsza, ale jest inna ; umożliwia dorosłym pokojowe wzajemne zbliżanie się do siebie i do dzieci ;

106 . WYMIEN PODSTAWOWE OBSZARY NEGOWANE PRZEZ ANTYPEDAGOGIKĘ

1 . negacja konkretnej tradycji praktyki pedagogicznej (np. opresja, etykietowanie, manipulacja) ;

2 . negacja zinstytucjonalizowanego systemu kształcenia (źródło dehumanizacji stosunków międzyludzkich) ;

3 . negacja idei i funkcji wychowania jako takiego ;

4 . negacja pedagogicznych teorii, ich podstaw i rozwoju ;

107 . PODSTAWOWE POGLĄDY H. SCHOENEBECKA

Antypedagogikę określa mianem postpedagogiki lub ruchem amication ; docieka możliwości przekroczenia bariery pedagogicznego myślenia i działania ; nie chodzi mu o negację pedagogiki, ale na zdobywaniu samowiedzy zgodnie z przyjętymi założeniami filozoficznymi ; dokonuje kulturowej emigracji w okres postpedagogiczny i wybiega tym samym w przyszłość ; powołuje się na M. Mead , uważa że jest możliwy nowy sposób porozumiewania się i współistnienie ze sobą dorosłych i dzieci ; kultura socjalizacyjna nie może być wymuszana przez którąś stronę, nie może redukować prawa do kontynuowania innych typów kultury ; autor mówi za Rogersem że można narzucać komuś wolności, jeśli on sobie tego nie życzy ; jego zasada nieingerowania mówi o tym, żeby odejść od skoncentrowania na metodzie badania jakiegoś zjawiska na rzecz skoncentrowania się na doświadczaniu odkrywanego dopiero problemu dzięki oczekiwaniu , obserwowaniu, wsłuchaniu się ; nawiązywał do psychologii humanistycznej R. Lainga zgodnie z którą badacz sam jest instrumentem uczestniczącym w doświadczeniu ; idea niewychowania akcentuje inne zaangażowanie się osób we wzajemne interakcje i ma odniesienie do obszaru szkolnego i wychowawczego ; za psychologią humanistyczną mówi ,że „osobowość staje się , a nie jest” ; wyniki badań autor adresuje do dorosłych, w tym do pedagogów, gdyż oni są też jeszcze dziećmi, ciągle się rozwijają i nie osiągnęli gotowej osobowości ; autor w jednym z wierszy mówi, że pedagogika ta umożliwia dorosłym pokojowe wzajemne zbliżanie się do siebie i do dzieci ; określił punkt załamania zrozumienia, gdyż trudno określić właściwą teorię kiedy krytycy posługują się odmiennym kodem oceniającym ;

108 . WYMIEŃ ARGUMENTY PRZECIW ANTYPEDAGOGICE

1 . antypedagogika nie powinna odgradzać się od dziedzictwa pedagogiki , bo sama buduje na niej swoje przesłanki ; 2 . problem wychowania nie zniknie z żadnych doświadczeń i teorii ; 3 . wyzwolenie dzieci od wychowania jest idealistyczną iluzją - jeśli się dziecka nie wychowuje , to wymyka się spod kontroli i może dojść do wielu wypaczeń ; 4 . nie można zgodzić się z kwestią różnic między dziećmi a dorosłymi, gdyż dorośli mają problemy ze swoimi dziećmi a nie odwrotnie ; 5 . antypedagogika popełnia błąd, że kreuje ideał człowieka dorosłego jako człowieka wolnego ; 6 . antypedagogika głosi, że rozwój dziecka następuje naturalnie ; natomiast psychologia rozwojowa mówi, że rozwój dziecka wymaga stworzenia mu pewnych warunków , m. innymi pewnego oporu ; 7 . „mit zerwania” - antypedagogika zrywa z tradycją pedagogiki tylko dlatego, że odcina się od wychowania i pedagogikę określa „czarną pedagogiką” ; 8 . antypedagogika zabiera pedagogom prawo nie tylko do działania, ale nawet do istnienia prawa do wychowania ; 9 . antypedagogika jest radykalnym odłamem romantyzmu jako sprzeciw przeciwko scjentyzmowi i inżynierii społecznej;

109 . SCHARAKTERYZUJ POGLĄDY BRAUNMUHLA NA ANTYPEDAGOGIKĘ

Neguje on pedagogikę odmawiając jej prawa do dalszego istnienia i rozwoju ; nazywa ją czarną pedagogiką ; jasno określa prawa, które powinny być zagwarantowane dzieciom, by społeczeństwo i środowisko ich życia nie było dla nich szkodliwe lub wrogie ; sugeruje możliwości odmiennego sposobu zapewnienia szczęśliwości ludziom bez względu na wiek , nowy sposób porozumiewania się i współistnienia ze sobą pokoleń ; podobnie jak Schoenebeck uważa, że kultura socjalizacyjna nie może być wymuszana przez którąś stronę, nie może redukować prawa do kontynuowania innych typów kultury ; autor mówi za Rogersem, że nie można narzucać komuś wolności, jeśli on sobie tego nie życzy ; widoczny jest twórczy niepokój o losy ludzkości, który prowadzi do nowych zainteresowań i odkryć rzeczywistości, która wykracza poza ramy pedagogiczne ; każdy może sam decydować o tym, czy chce być pedagogiem czy antypedagogiem ;

110 . SCHARAKTERYZUJ GENEZĘ POSTMODERNIZMU

Postmodernizm uważa się za fenomen kulturowy ; datuje się od 1917 roku - R. Panwitz opublikował wówczas książkę „Kryzys europejskiej kultury” ; w 1934 roku F. De Onis posłużył się słowem postmodernizm by określić mniejszościową reakcję hiszpańskiej literatury na literaturę modernistyczną ; w latach 30 tych i 40 tych pojawiały się poglądy Wittgensteina i Heideggera jako forpoczta postmodernizmu ; w latach 1947 - 78 postmodernizm upowszechnia się i zagnieżdża w literaturze, architekturze, sztuce, filozofii dziejów ; A. Toybbee określa słowo postmodernizm jako kryzys epoki dominacji Zachodu, ma nastąpić proces wymieszania wartości i znaczeń różnych kultur planety ; w latach 80 tych stał się przedmiotem dyskusji również w naukoznastwstwie, teologii, prawie i etyce ; kierunek ten przedstawia zmianę w kulturze europejskiej i amerykańskiej ; jest problemem rewizji i reformy w kulturze społeczeństwa ;

111 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ SPRZECZNOŚCI SPOŁECZEŃSTWA OTWARTEGO

1 . wszyscy oczekują stosunków międzyludzkich opartych na wzajemnym zaufaniu, ale jednocześnie wolą się samorealizować ; oba te cele wzajemnie się wykluczają, a więc nie są możliwe do zrealizowania ;

2 . wszyscy chcieliby polegać na czymś fundamentalnym, trwałym, ale nikt nie chce się przyczynić do tego, tylko oczekuje od innych pewności przekazywanych reguł, zgodnie z którymi mogliby postępować ;

3 . wszyscy proszą o rady, ale sam nikt nie chce udzielać rad - bo to trudne, albo z obawy przed konsekwencjami ; wszelkie poradnictwo zakłada, że ludzie nie potrafią sami sterować swoimi sprawami , nie czują się kompetentni ; w rzeczywistości nie chcą żadnych rad ;

112 . CO UJAWNIA DYSKURS POSTMODERNISTYCZNY W PEDAGOGICE I DO CZEGO TO PROWADZI

Dyskurs ten został zapoczątkowany przez Z. Kwiecińsiego, Lecha Witkowskiego, potem przez Szkudlarka i Melosika ; sprzyja merytorycznej refleksji nad jakościowymi możliwościami reformowania polskiej pedagogiki ; dyskurs ten odsłania szansę pedagogiki w ponowoczesnym świecie ; można przekraczać granice tradycyjnych dyscyplin akademickich i uwolnić się tym samym z władzy modernistycznych dyskursów wiedzy ; dyskurs ten zawiera wiele przesłanek do zrozumienia rzeczywistości społeczno - kulturowej społeczeństw postindustrialnych ; debata postmodernistyczna prowadzi do zrozumienia niektórych realnych, wielowymiarowych relacji między edukacją i wiedzą, między podmiotem działania pedagogicznego a strukturą społeczną ; sprowokowała też do angażowania się na rzecz tworzenia lepszego świata ; dyskurs ten ujawnia mechanizm walki o swój status na tle walki dyskursów o przedstawicielstwo w świecie naukowym ; pomaga też dostrzec spory w naukach o wychowaniu ;

113 . JAKIE PROBLEMY I PYTANIA WYOSTRZA DYSKURS POSTMODERNISTYCZNY W OBSZARZE PEDAGOGIKI 1 . jak można lepiej wychowywać ; 2 . jaką społeczną funkcję spełnia jeszcze dzisiaj wychowanie ; 3 . jak stosowany jest termin ”rodzina” w dzisiejszej dyskusji, kto go sobie przywłaszcza i jakie wywołuje oczekiwania ; 4 . gdzie można rozpoznać struktury niosące przemoc , które trzeba zmienić ; Zrywa się z poszukiwaniem optymalnego wychowania ; nie obowiązuje już autorytet, nie ma apelowania do posłuszeństwa, przestrzegania norm, postępowania według wzorów ; żadnego zobowiązania do umów i żadnej wspólnoty między kontrahentami ; dominującą kategorią w społeczeństwie postmodernistycznym jest dobrowolność ;

114 . DO CZEGO POWINNO SIĘ POWRÓCIĆ W TRAKCIE REFORMY EDUKACJI I DLACZEGO

1 . przywrócić konstruktywną rangę w wychowaniu kultury popularnej ; 2 . przyznać jednostkom prawa do odpowiedzialności za wybór sposobu życia ; 3 . pozwolić na bycie sobą i samostanowienie o własnej tożsamości ; 4 . uprawomocnić lokalne formy wiedzy ; 5 . pozbawić dyskurs konsumpcji - reklama i moda

6 . zwiększać i doświadczać wrażenia i poszukiwać ekspresji ; wszystko po to, aby współistnieć z wieloma innymi światami. Np. światem modernistycznej Ameryki lub przednowoczesnej Korei Północnej ;

Pedagogika stała się terenem walki o dopuszczalną i obowiązującą społecznie wersję rzeczywistości, dlatego musi sama określić właściwe dla niej dyskursy i wyeliminować inne ; świat jest skonstruowany antagonistycznie, a więc jest walką o władzę, o dominację jednego dyskursu nad innym ;

115 / 116 . SCHARAKTERYZUJ POSTMODERNISTYCZNY PROGRAM KSZTAŁCENIA

Postmodernizm cechuje cząstkowość, dlatego nie ma mowy o uniwersalnych cechach kształcenia ;

wszelkie dyskursy są lokalne; obowiązuje pluralizm programów edukacyjnych ;

kształcenie odbywa się w duchu nauki pojmowanej jako paralogia, jako praktyka tworzenia niewiedzy - przeciwstawia się temu co znane ;

wymaga to programów kształcenia opartych na praktycznej aktywności tworzenia wiedzy ;

miarą edukacji jest jej elastyczność i tworzenie otwartości ;

chodzi o programy przedstawiające świat jako konstrukt procesu poznawania, co sprowadza się do koncepcji programu jako luźnego zbioru materiałów dla ucznia ;

mogą one być wtedy wykorzystywane do tworzenia różnych wizji poznawczych ;

edukacja powinna też gwarantować różnorodność w treściach kształcenia - np. w USA jako społeczeństwie wielokulturowym ;

uczniowie mają opanowywać język każdego przedmiotu, muszą wiedzieć co to jest definicja, problem, metafora, zdarzenie ;

potrzebny jest jakiś metajęzyk - czyli język o języku, który rozpoznawałby błędy ;

117 . SCHARAKTERYZUJ POSTMODERNISTYCZNE PROPOZYCJE DO DYDAKTYCZNEGO MODELU I METOD UCZENIA SIĘ

Jakość kształcenia w szkołach można by poprawić w ciągu jednej nocy (Postman), gdyby nauczyciele mogli zmienić się wykładanymi przedmiotami ; gdyby np. fizyk musiał nauczać języka polskiego, którego nigdy nie lubił, wówczas lepiej zrozumiałby uczniów, którzy nie lubią tego przedmiotu ; postuluje się odrzucenia podręczników szkolnych, gdyż są one wrogiem edukacji ; nauczyciele mogliby bazować na dokumentach i innych materiałach i sami kontrolować dobór treści nauczania ; należy rozstrzygnąć problem techniczny i metafizyczny ; techniczny dotyczy metod i środków, dzięki którym młodzież zdobywa wiedzę, dlatego pedagodzy zajmują się kwestią tego, jak powinno przebiegać nauczanie ; metafizyczny - trzeba znaleźć jakąś ideę, która nadałaby uczeniu się odpowiedni sens i jasność ; ważne jest kształtowanie tożsamości płciowych i różnic między płciami , gdyż ciało jest także wytworem społecznym , środkiem ekspresji tożsamości człowieka i odgrywa znaczącą rolę w jej kreowaniu ; zwraca się uwagę na modę, która konstruuje poczucie wolności osoby, zachowuje też formę projektowania i konstruowania ciała ; zwraca się uwagę na centralną pozycję obrazu we współczesnej kulturze ; dla systemu oświaty otwiera się ważna obszar kształtowania kompetencji rozumienia mediów ;

118 . ZALETY POSTMODERNIZMU

1 . rozstanie się z autorytaryzmem filozofii przyniesie ludziom ulgę, pozbawi poczucia winy zdejmie ciężar niepotrzebnych obowiązków; 2 . zniknie podstawa do wyniszczających sporów oraz do budowania arbitralnych hierarchii ; 3 . pojawia się nadzieja na ludzką solidarność, na więź braterstwa ; 4 . postawa podejrzliwości nie pozwoli na popadanie w żadną ideologizację lub fundamentalizm ; 5 . różnorodność prawd prowadzi do tolerancji ; kultura i polityka może stać się więc bardziej przyjazna dla ludzi ;

119 . WADY POSTMODERNIZMU

1 . ma kłopoty z określeniem swego miejsca w dziejach myśli ; demaskuje nowoczesność, ale sam nie proponuje nic w zamian ; 2 . tezy postmodernistów uznaje się za banalne, niezrozumiałe, błędne; 3 . sami twórcy postmodernizmu (np. Derrida) nie przyznają się że są jego reprezentantami ; 4 . rewolucja filozoficzna jest pozorna, gdyż mieści się w tradycji modernizmu ; 5 . niektóre poglądy opierają się na paralogizmach ; 6 . zwolennicy postmodernizmu koncentrują się na metaproblemach, a nie na rzeczywistości ; 7 . postmodernizm może przyczynić się do rozchwiania lub zakwestionowania wszelkich wartości, gdyż w poszukiwaniu prawdy człowiek jest skazany na samotność ; 8 . nie ma podstaw, jakiejś prawdy albo systemu wartości, które pozwoliłyby dokonać zmian lub rekonstrukcji rzeczywistości ; 9 . stwarza zagrożenie dla współczesnej teorii i praktyki edukacyjnej, gdyż odchodzi od uniwersalnych wartości ; prowadzi do „pedagogiki milczenia” ; 10 . postmodernizm wpada w pułapkę metanarracji, upominając się o wiarę w zdolność człowieka do samostanowienia z pominięciem współistnienia ludzi w sposób wolny ; 11 . w Polsce postmodernizm stanowi obecnie rodzaj środka do zrobienia kariery i zaistnienia w środowisku ; 12 . ruch postmodernistyczny w pedagogice nie rozwiąże żadnego problemu współczesnej edukacji ; jest skazany na niepowodzenie ;

121 . WYMIEŃ PRZEDSTAWICIELI PEDAGOGIKI GESTALTO. Burow; R. Cohn,; F.Perls; L. Moreno; G. P e t z o l d; G. Brown; C. Rogers; A. Maslow; J.H.Pestalozzi; R. Fuhr; V. Frankl;

122 . WYMIEŃ NACZELNE CELE PEDAGOGIKI GESTALT

Odnalezienie siebie, własnej tożsamości, samorealizacja, odzyskanie własnej osobowości, eliminacja blokad wewnętrznych rozwoju, osobisty rozwój i wzrost jednostki, odpowiedzialność za samego siebie, rozpoznawanie osobistych potrzeb i zainteresowań, ich dalsze rozwijanie, doskonalenie własnej świadomości, koncentrowanie się na „tu i teraz”;

123WYMIEŃ CELE KIERUNKOWE PEDAGOGIKI GESTALT

Wprowadzanie jednostki do wykształcenia własnych umiejętności i zdolności; Poznawanie własnych potrzeb i zainteresowań, ich dalsze rozwijanie; Dostrzeganie szans poszerzania potencjału działań i przeżyć; Kształcenie stosunków pomiędzy: dyscypliną a spontanicznością, zachowaniami wynikającymi z doraźnych potrzeb i hierarchicznych zachowań, swobodnym decydowaniem a odpowiedzialnością itp.; Samostanowienie z jednoczesną świadomością więzi społecznych (jedność indywiduum - środowisko); Społeczne zaangażowanie ze świadomością autoodpowiedzialności; Przyczynianie się do autonomii osoby; Doskonalenie zdolności doznawania i postrzegania; Otwartość na „wymagania sytuacji”, czyli zdolność i gotowość rozpoznawania oczekiwań i odpowiadających im zachowań;

124 . JAK ROZUMIANE JEST POJĘCIE „BYCIE WE DWOJE” W PEDAGOGICE GESTALT

Relacje miedzy pedagogiem a wychowankiem budowane są na intersubiektywności- tzn. na wszystkim tym, co zachodzi pomiędzy spotykającymi się ze sobą dwiema osobowościami; nauczyciel musi postrzegać i akceptować ucznia w całej pełni jako człowieka, jako pełnowartościową istotę ludzką; Nie jest to podejście indywidualistyczne ani grupowe do uczniów, ale swoistego rodzaju „ bycie we dwoje”, wzbogacone tym, co dzieje się „tu i teraz”;

125 . JAK KSZTAŁTOWANE SĄ STOSUNKI INTERSUBIEKTYWNE POMIĘDZY NAUCZYCIELEM - UCZNIEM - RODZICEM W PEDAGOGICE GESTALT

Uczeń musi mieć poczucie bezpieczeństwa, a nauczyciel wspomaga i odkrywa w uczniu jego możliwości rozwojowe i osobowościowe. Towarzyszy temu klimat wzajemnego zaufania, otwartości i prawdy. Nie ma nakazu, ale jest rozumienie wartości procesu kształcenia , tzn. nauczanie nie może przekazywać wiedzy jednostronne , ale musi stwarzać takie sytuacje, żeby uczniowie sami doświadczali siebie (wzajemne interakcje). Należy postrzegać ucznia (dziecko)jako inteligentną wewnętrznie i pełnowartościową istotę ludzką i odpowiednio ją traktować. To wychowanek ustala codzienną „musztrę”, a wychowawca jedynie mu towarzyszy, nie narzucając ani swojego tempa, ani trasy, ale zapewnia bezpieczeństwo. Nauczyciel „zaprasza” do uczenia się;

126. NA CZYM POLEGA ROZWIJANIE SYTUACJI HORYZONTALNYCH POMIĘDZY NAUCZYCIELEM A UCZNIEM W PEDAGOGICE GESTALT

Dotychczasowe, zwyczajowe interakcje pomiędzy nauczycielem a uczniami podkreślające różnice ze względu na wiek, wiedzę i doświadczenia powinny rozwijać się na zasadzie partnerskiej; Nauczyciel, uczeń są równoprawnymi istotami uczestniczącymi w procesie nauczania, uczenia się, gdyż ludzie zawsze uczą się od siebie, chociaż treść i zakres uczenia się są różne;

127 . NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY PIERWSZEŃSTWA RELACJI UCZEŃ - NAUCZYCIEL

Proces nauczania, uczenia się nie zaczyna się od programu kształcenia, tylko od możliwości i potrzeb uczniów; To co w danym momencie zajmuje uwagę ucznia jest ważne jako punkt wyjścia do różnych refleksji; nauczyciel odwołuje się do świadomości „tu i teraz” w klasie szkolnej i reaguje na twórczość, fantazję i zdolności wczuwania się w różne stany, mówi do uczniów co oni powinni odkrywać, ale stwarza sytuacje, w których uczniowie sami doświadczają ważnych spraw i umożliwia im uświadamianie własnych możliwości i potrzeb;

128 . NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY STWORZENIA HORYZONTALNYCH SYTUACJI NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ

Na lekcji nauczyciel i uczniowie traktują się nawzajem poważnie i a szacunkiem; Lekcje odbywają się na dwóch poziomach: społeczno - emocjonalnego i merytorycznego uczenia się; Jeżeli uczniowie muszą być przygotowani, by uczyć się czegoś od nauczyciela, to i on musi być gotów, by uczyć się czegoś od swoich uczniów; obie strony wzajemnie się warunkują i korzystają z obopólnej wymiany; oznacza to, że nauczyciel włącza się aktywnie w te sytuacje, angażując swój stan psychiczny jako instrument procesu nauczania - uczenia się; w tak rozumianej interakcji uczenie się jest uczeniem oby partnerów, tzn. uczeń uczy się czegoś od nauczyciela, a nauczyciel uczy się czegoś od ucznia, co wcale nie oznacza, że we wszystkich sytuacjach uczą się od siebie tego samego lub tyle samo; Wg pedagogiki Gestalt ludzie zawsze uczą się czegoś od siebie niezależnie od zajmowanej pozycji społecznej i różnic cech osobowych;

129 . NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY ZAJMOWANIA SIĘ JEDNOŚCIĄ CIAŁA - PSYCHIKI I DUSZY

Zajęcia przebiegają zgodnie z ideą pedagogiki Gestslt, o ile nauczyciel uwzględnia stan jedności: ciała - psychiki - duszy - zachowania - uczuć - myślenia. Gestalt afirmuje jednorodną perspektywę istoty ludzkiej , która jednoczy w sobie umiar zmysłowy, emocjonalny, intelektualny, społeczny i duchowy oraz która umożliwia całościowe doświadczenie; przywraca zarazem możność wyrażania emocjonalnych i cielesnych odczuć jednostki, które zgodnie z tradycyjnym wychowaniem są surowo oceniane i niepożądane;

130 . NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY UCZYNIENIA PUNKTEM WYJŚCIA DO ZAJĘĆ TEGO, CO W DANYM MOMENCIE ANGAŻUJE UCZNIÓW

Nauczyciel powinien brać pod uwagę w czasie doboru treści zajęć to, co ma aktualne i przyszłościowe znaczenie dla uczniów. Odpowiednio do wieku uczniów powinien określać potrzeby swoich uczniów w relacji do tematu; o doborze treści współdecydują uczniowie, oni również je współkształtują; lekcje polegają na tym, że nauczyciel tworzy sytuacje, w których uczniowie doświadczają istotności i wagi spraw oraz treści ze względu ze względu na nich samych; Mogą aktywnie dojrzewać do ich samodzielnego zrozumienia; ważne jest pobudzanie ich zaciekawień, poruszanie ich określoną treścią; nauczyciel powinien wziąć pod uwagę to, w którym momencie zajęć można będzie wzmocnić własną aktywność uczniów, zorganizować im w bezpośrednim otoczeniu doświadczenie czy też dopuścić do głosu to, co ich szczególnie poruszy;

131 . NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY ZAJMOWANIA SIĘ JEDNOSCIĄ INDYWIDUUM - ŚRODOWISKO

Pedagogika Gestalt budzi u uczniów świadomą odpowiedzialność za więzi społeczne. Uczniowie powinni uczyć się odpowiedzialności działań wobec lubianego i nielubianego otoczenia. Zajęcia dydaktyczne zaś powinny te więzi uświadomić.

132 . NA CZYM POLEGA ZASADA UCZENIA SIĘ PRZEZ PRZEŻYWANIE I DZIAŁANIE

Nauczyciel tworzy sytuacje, w których uczniowie sami doświadczają ważnych dla nich spraw i treści, oraz mogą je samodzielnie zrozumieć w aktywnym działaniu. Wymaga się od pedagoga ogromnej cierpliwości i swoistego rodzaju pokory wobec spodziewanych efektów. Osoby uczące się mają pobudzić w sobie „apetyt” na zdobywanie określonej wiedzy, świadomie wybrać coś, co je bardzo porusza, zaciekawia, aktywnie się nimi zająć, by poszerzyć i odnowić swoje kompetencje; Zdobyta w ten sposób wiedza będzie jedyną w swoim rodzaju i w pełni osobistą, służąc przetrwaniu i samorealizacji jednostki w jej codziennym życiu; Postrzeganie integralności osoby ucznia oznacza ujmowania go jako jedności procesów duchowych i psychicznych, emocjonalnych, wolicjonalnych, traktowanie go zgodnie z jego szkolną rolą, zarazem odwoływanie się w całym procesie edukacyjnym do jego pozostałych ról (dziecka, brata, siostry, sąsiada, kolegi, hobbisty itp.) ;

133 . WYMIEŃ ZASADY PEDAGOGIKI GESTALT

1 . Zasada pierwszeństwa relacji uczeń - nauczyciel ; 2 . Zasada stworzenia horyzontalnych sytuacji nauczania i uczenia się ; 3 . Zasada zajmowania się jednością ciała - psychiki i duszy ; 4 . Zasada uczynieniem punktem wyjścia do zajęć tego, co w danym momencie angażuje uczniów ; 5 . Zasada zajmowania się jednością indywiduum - środowisko ; 6 . Zasada uczenia się przez przeżywanie i działanie;

134 . JAKIE WYMOGI MUSI SPEŁNIĆ KONTAKT POMIĘDZY NAUCZYCIELEM A WYCHOWAWCĄ W PEDAGOGICE GESTALT

Włączanie czyli podążaniem z szacunkiem i empatią do świadomości drugiej osoby; Obecność polega na wyrazistym manifestowaniu swojej obecności jako osoby; Zaangażowanie w dialog nauczyciela z wychowankiem ; Niewykorzystywanie wychowanka dzięki przestrzeganiu etyki, uwzględnianiu w relacji motywacji, skupienia, przygotowania się ; Żywość relacji kontaktowanie się z ciekawością, współdziałaniem, tzn. całym życiem, a nie dialog w formie mówienia, rozmawiania z wychowankiem ;

135 . CZEGO MOŻNA DOŚWIADCZYĆ DZIĘKI PEDAGOGICE GESTALT

1 . Przyszłość niemniej niż przeszłość ma na nas wpływ ; 2 . synteza najczęściej poprzedza analizę ; 3 . powierzchnia objawia tyle co głębia ;4 . teorie są jedynie tymczasowymi hipotezami ; 5 . agresja jest koniecznym „popędem życia” ;6 . wzmocnienie symptomów może pomóc w ich uleczaniu ; 7 . przyjemność opłaca się bardziej niż wysiłek ; 8 . adaptacja może zakładać zubożenie ;

136 . WYMIEŃ PODSTAWOWE ZARZUTY WOBEZ PEDAGOGIKI GESTALT

1 . Koncepcja Gestalt jest zbyt radykalna; 2. ułatwia działanie pseudoterapeutom, partaczom, narcystom;

3 . brak jest jasnych definicji zjawisk czy procesów, niedostatecznych określeń i granic jej stosowania ;

4 . koncentracja na „tu i teraz” nie docenia człowieka w wymiarze czasowym, holistycznym, rozwojowym ;

5 . nie docenia się pozytywnej roli kultury i konformizmu w życiu człowieka, nie docenia się tego, że człowiek jest istotą moralną, regulującą swoje zachowania w oparciu o normy i wartości; 6 . Gestalt nie skupia się na tym, jak wśród wychowanków osiągnąć altruizm, miłość, ale ma charakter „samo - izmu” (eksponuje samorozwój, samostanowienie, samoodpowiedzialnośc) ; 7 . eksponuje się konieczność zaspokajania własnych potrzeb i konsekwencje związane z ich deprywacją, natomiast pomija się wpływ czynników społecznych na proces formowania się figury (np. wpływ percepcji czasu upływającego od poprzedniego posiłku na uczucie głodu) ; 8 . za mało uwagi poświęca się codziennemu funkcjonowaniu człowieka (np. politycznemu, kulturowemu); 9 . wątpliwość co do koncepcji rozwoju jako „stawanie się tym, kim się jest” - czy realizacja siebie oznacza urzeczywistnianie „złych” aspektów ludzkiego Ja, kim zatem jest człowiek, i po co ma się rozwijać ; 10 . brak zaplecza w postaci ogólnokrajowych instytucji przygotowujących odpowiednich specjalistów, kompetentnych w zakresie gestaltyzmu ;

143 . NA CZYM POLEGA PROBLEM TECHNICZNY I METAFIZYCZNY U NEILA POSTMANAKażdy, kto zajmuje się kształceniem dzieci w sposób humanistyczny musi rozwinąć te dwa problemy; Techniczny dotyczy metod i środków dzięki którym młodzież zdobywa wiedzę i poznaje wartości, dlatego pedagodzy zajmują się kwestią tego, gdzie, kiedy i w jaki sposób powinno przebiegać nauczanie; problem metafizyczny - nauczyciele nie mają czasu ani chęci do wykorzystania w praktyce pedagogiki humanistycznej, która mogłaby uruchomić ludzki dialog, poruszyć myślenie; w takim razie potrzebne jest wytworzenie sobie jakiejś wizji, koncepcji, światopoglądu na temat nauczania i uzasadnienie go ;

144 . CO TO ZNACZY „WYGRYWA TEN, KTO UMARŁ Z WIĘKSZĄ ILOŚCIĄ ZABAWEK”

Powiedzenie to związane jest z krajami Europy wschodniej i Ameryki ; związane jest ono ze zjawiskiem niszczenia symboli religijnych, wypieranych wraz z erą wysokiej technologii przez boga konsumpcji: „wygrywa ten, kto umarł z większa ilością zabawek(...) dobrzy są ci, którzy kupują różne rzeczy, zaś źli, którzy tego nie czynią (...)”; „ Jest się tym, co się nagromadzi”; ogólnie mówiąc jest tu widoczny wpływ reklamy na rozwój dziecka (rozwój konsumpcyjnego nastawienia do świata); dzieci uświadamiają sobie, że wartość ich życia mierzona jest zakupem towarów ;

145 . Z CZEGO WYNIKA NUDA I DEMORALIZACJA WŚRÓD UCZNIÓW I NAUCZYCIELI WG NEILA POSTMANA

Nuda i demoralizacja wynika z faktu, iż zarówno jednym jak i drugim brakuje boga, któremu mogliby służyć. „Nie brakuje im bowiem interesujących metod nauczania czy pomocy dydaktycznych, ale jakiejś opowieści, która lekcjom nadałaby głęboki sens”; bóg konsumpcji i technologii prowadzi społeczeństwo w ślepy zaułek; idea edukacji szkolnej jest zniekształcana, przedstawiana jako działalność bez sensu - następuje jej upadek;

146 . CZEGO ŻĄDA POSTMAN WE WSPÓŁCZESNEJ OŚWIACIE PUBLICZNEJ

Postman upomina się o boga w edukacji młodego pokolenia ; o idee duchowe, które nadałyby uczeniu się odpowiedni sens i jasność. Nie żąda przywrócenia oświacie publicznej wymiaru religijnego, ale upomina się o wprowadzenie jakiejś „wielkiej opowieści” jako synonimu Boga, która bazowałaby na ideałach, określała zasady współżycia, tworzyła autorytety, przekazywała poczucie ciągłości i świadomości celu ;

147 . SCHARAKERYZUJ PIĘĆ METANARRACJI NEILA POSTMANA

Metanarracje (opowieści) mają na celu poważne potraktowanie edukacji wobec zagrożenia konsumpcją i technologią; Ziemia jest statkiem kosmicznym - statkiem, którym się poruszamy po wszechświecie; ludzkość to załoga tego statku, mająca wobec niego moralne zobowiązanie; ( w opowieści tej podkreśla się ideę solidaryzmu między ludźmi, znoszącego rasizm i podziały religijne w obliczu grożących Ziemi niebezpieczeństw ); Ludzie z natury stale popełniają błędy - (nie jest to wstydem, ale czymś, co pomaga nam zrozumieć świat), możemy je sami korygować, jeśli tylko nie kierujemy się pychą; niestety, nauczyciele podczas lekcji są mało tolerancyjni wobec uczniowskich błędów;Dzieci różnych narodowości należy uczyć historii kraju - wyzwalając w nich uczucia patriotyczne; historii należy nauczać jako doświadczenia ludzi wielu narodowości i kultur; wprowadzić metody archeologii i antropologii - by przez odkrywanie dziejów uczniowie poznawali nie tylko kulturę, ale i ludzi, którzy ją tworzyli; prawo do różnorodności - wokół którego skupia się edukacja; budowanie procesu uczenia się wokół idei kultury wspólnotowej „prawo do różnorodności czyni z nas istoty inteligentne” „określa ono standardy, na które cywilizowani ludzie powinni kierować swoje dążenia” ; Język na naszej planecie - „ nieodpowiedzialne obchodzenie się z językiem jest nie tylko społecznym uchybieniem, ale i zagraża naszym wyobrażeniom dobra i zła” „

150 . WYMIEŃ PODSTAWOWE PRACE ALEKSANDRA SUTHERLANDA NEILLA I BENJAMINA SPOCKA NEILL - „ Dziecko trudne”, „ Trudny rodzic”, „Okropna szkoła”, „ Summerhill”, „ Talking of Sum”, „ Wolne dziecko”, „ Freedom - not License !” ; SPOCK - „ Dziecko - pielęgnowanie i wychowanie” ;

151 . KTO BYŁ PREKURSOREM PEDAGOGIKI ANTYAUTORYTARNEJ , PODAJ TYTUŁ JEGO PUBLIKACJI

Był nim wybitny humanista i filozof, Teodor Adorno, który w 1966 roku napisał esej „ Wychowanie po Oświęcimiu”.

152 . JAKI RODZAJ WYCHOWANIA MOŻE MIEĆ JEDYNIE SENS WG THEODORA W. ADORNO

Adorno ostrzegał przed powtórzeniem się Oświęcimia jako barbarzyństwa przeciwko wszelkiemu wychowaniu; apelował o poszukiwanie nowych idei edukacyjnych i nowej etyki - etyki przeżycia ; pedagogów zobowiązał moralnie do kreowania pedagogiki miłości i tolerancji, negowania prześladowania mniejszości narodowych ; Uważał, że należy uzmysłowić ludziom te złe mechanizmy, przez które ludzie stają się zdolni do barbarzyńskich czynów i dzięki ukazaniu okrucieństwa starać się nie dopuścić do kolejnego kataklizmu ; Wychowanie może mieć sens jedynie jako wychowanie do krytycznej autorefleksji ;

153 . DLACZEGO WG ALEKSANDRA SUTERLANDA NEILLA WSZYSTKIE DZIECI SĄ ŹLE WYCHOWANE

Natura dziecka dobra w chwili urodzenia jest deformowana przez społeczeństwo, a szczególnie przez osoby odpowiedzialne za jego rozwój i wychowanie - nauczyciele i rodzice ; Wszyscy próbują zmienić charakter dziecka i ukształtować go na swoje podobieństwo ; rodzice znęcają się nad dziećmi i obarczają je winą za wszystkie swoje życiowe niepowodzenia ;

154 . NA CZYM POLEGA ZASADA SAMORAGULACJI WG NEILA

dziecko może w każdym okresie swojego życia samo regulować zaspokajanie oraz ujawnianie takich potrzeb, jak: jedzenie, spanie, seksualizm, zachowanie społeczne, zabawy, uczenie się; Powinno zatem mieć wsparcie i możliwość, by jego interesy były dostrzegane i respektowane ;;

155 . CO JEST CELEM WYCHOWANIA WG NEILA

Celem wychowania wg Neila jest wolny człowiek , istota w pełni szczęśliwa, żyjąca w harmonii z pokoleniem ludzi dorosłych i starszych ; Cel ten ma odzwierciedlać sens ludzkiego życia ; Wychowanie jest umożliwieniem rozwoju całej osobowości dziecka (emancypacja dziecka), a nie tylko sfery intelektualnej ; Dzięki wolności w kontaktach z ludźmi, dziecko nie będzie wykazywać postawy wrogości ani nienawiści ;

156 . Z JAKICH PRAW MOGŁY KORZYSTAĆ DZIECI W SUMMERHILL

1 . Wolność, bycie sobą, samostanowienie, rozwój ; 2 . odpowiedzialność za swoje czyny, uczucia, emocje, wiedzę ; 3 . życie bez przemocy fizycznej i psychicznej ; 4 . autoekspresa przez taniec, teatr, muzykę, malarstwo ; 5 . miłość, akceptacja, uznanie takimi, jakie są ; 6 . prywatność osobista i rzeczowa ; 7 . humor i radość ; 8 . oświecenie seksualne i własny seksualizm ;

157 . WYMIEN PODSTAWOWE PRZESŁANKI ANTYAUTORYTARNEJ PEDAGOGIKI ALEKSANDRA S. NEILLA

1 . Dziecko jest z natury dobre i może się swobodnie rozwijać ; 2 . rezygnacja w procesie wychowania ze środków dyscyplinarnych ; 3 . najważniejszy jest rozwój emocjonalny i twórczy dziecka ; 4 . relacje dziecko - dorosły mają być partnerskie ; 5 . podstawową kategorią instytucji pedagogicznych jest samostanowienie i samorządność ; 6 . rezygnacja z sugestywnych oddziaływań na dziecko czy też jego motywację (np. nie wpajanie przekonań religijnych); 7 . dobrowolny udział w zajęciach szkolnych ;

158. PODAJ PODSTAWOWE ARGUMENTY KRYTYKUJĄCE PEDAGOGIKĘ ANTYAUTORYTARNĄ

1 . Nie wnosi nic nowego do pedagogiki; 2 . celem naczelnym czyni szczęście (wychowanie nie może być gwarancją ludzkiego szczęścia, nie dysponuje taką sprawczą możliwością) ; 3 . samo urzeczywistnienie jednostki doprowadziło do samotności i niezdolności do życia w grupie; 4 . rozbudza skłonności do dewiacji seksualnych (przyznając dzieciom prawo do heteroseksualnych zabaw i wiedzy o życiu ludzkim) ; 5 . upowszechnia luźny styl wychowania, co prowadzi do zdziczenia zachowań i obyczajów ; 6 . przeczenia w wychowaniu dziecka rolę jego własnej dynamiki rozwojowej ; 7 . sprzyja tworzeniu szkół dla elity ; 8 . neguje systematyczność przez promowanie dobrowolnego udziału uczniów w zajęciach szkolnych (szkoła to nie sanatorium ani ośrodek wypoczynkowy. Tu przekazuje się wiedzę, mądrość, dziedzictwo kulturowe narodu) ;9 . promowana zgoda i harmonia może na potencjalnym wobec dziecka przestępcy być odebrana jako słabość, zachęta do prześladowań ; 10 . nauka skierowana na ucznia stała się doktryną uzasadniającą nieuczenie się czegokolwiek ; 11 . pokolenie nie jest zainteresowane życiem politycznym państwa ( doprowadzenie do kryzysu systemu demokratycznego) ; 12 . skłóciła młodzież ze starszym pokoleniem propagując krytykę autorytetów ;

159 . WYMIEN PODSTAWOWE CELE WYCHOWANIA ANTYAUTORYTARNEGO

wolność, samorealizacja, prawo do odmienności, tolerancja, umiejętność krytyki, autoodpowiedzialność, dojrzałość, współczucie, wrażliwość, otwartość, braterstwo, twórczość, solidarność, ryzyko, bezpośredniość ;

160 . WYMIEŃ PODSTAWOWE KSIĄŻKI ERICHA FROMMA

„ucieczka od wolności”, „Niech się stanie człowiek”, „Zdrowe społeczeństwo”, „Psychologia religii”, „O sztuce miłości”, „Rewolucja nadziei”, „Mieć czy być” ;

161 . WYMIEN I SCHARAKTERYZUJ RODZAJE WROGOŚCI WYRÓŻNIANE PRZEZ E. FROMMA

Wrogość reakcyjna - reakcja człowieka na zagrożenie życia, godności, własności ; wrogość rekompensacyjna - dla ludzi słabych, zniewolonych stanowi ona środek do odzyskania poczucia własnej mocy dzięki stosowaniu wobec innych przemocy i siły (sposób zemsty) ;

162 . SKĄD SIĘ BIERZE ZŁO WG E. FROMMA

bierze się ono z tendencji istniejących w naturze człowieka, które wymierzone są przeciwko życiu - „syndrom rozkładu” - skłonność do zachwytu nad rozkładem i brudem (przejawia się w cechach takich jak: oszczędność, zapobiegliwość, nuda, oziębłość emocjonalna) ;

163 . CO TO JEST ORINTACJA NEKROFILNA

charakteryzuje się specyficzną zdolnością człowieka do stosowania wobec innych przemocy - „do przekształcania wszystkiego co organiczne w zwłoki”; do traktowania życia w sposób przedmiotowy; nekrofil jest osobą kochającą destrukcję, wierzącą w słuszność przemocy; życie do niczego go nie stymuluje ; sprężyną jego działania jest strach i rutyna, mechaniczny porządek relacji międzyludzkich; nekrofila kształtuje współczesna cywilizacja - powstał nowy typ człowieka „homo consumens”, „homo mechanicus”;

164 . CO TO JEST ORIENTACJA BIOFILNA

Jest ona przeciwieństwem nekrofilii, głosi miłość do życia; Biofil jest osobą ciepłą, serdeczną, empatyczną, ma poczucie wolności, świadomy swych silnych stron osobowości; biofil swą postawą wyraża dążenie do obrony, zachowania i przedłużenia życia; swą postawę wyraża w sposób niewerbalny ;

165 . CO JEST ZADANIEM WYCHOWAWCY WG E. FROMMA

Zadaniem wychowawcy jest poszerzanie wolności, wspieranie warunków do rozwoju biofilii, jako orientacji skierowanej na życie; pedagog może ukazać możliwość wyboru dobra w sposób prawdziwy, z miłością i tak, by rozbudzić w wychowankach postawę energii do życia ;;

166 . JAKI CHARAKTER MA EDUKACJA I WYCHOWANIE WG FROMMA GENEROWANE PRZEZ WSPÓŁCZESNĄ NAM CYWILIZACJĘ

współczesna nam cywilizacja to cywilizacja przemysłowa zorientowana nie na życie, ale na jego struktury, mechanizmy, wytwory materialne; wszystko to wspiera biurokracja, fetyszyzacja rzeczy, liczb, traktowanie ludzi przedmiotowo; współczesna cywilizacja produkuje ludzi typu ”homo consuments” „homo mechanicus”; powoduje to niebezpieczeństwo rozwoju nekrofilii;

167 . NA CZYM POLEGA ZADANIE WYCHOWAWCY WG E. FROMMA

Zadaniem wychowawcy jest poszerzanie wolności, wspieranie warunków do rozwoju biofilii, jako orientacji skierowanej na życie; pedagog może ukazać możliwość wyboru dobra w sposób prawdziwy, z miłością i tak, by rozbudzić w wychowankach postawę energii do życia ;

168 . JAKIE CECHY NALEŻY KSZTAŁTOWAĆ U WYCHOWANKA WG FROMMA

1 . gotowość do zerwania z „mieć” na rzecz „być”; 2 . pewność i wiara w samego siebie, utrzymywanie więzi społecznych ; 3 . poczucie niezależności, czerpanie radości z dzielenia się z innymi ; 4 . zdolność do twórczej obecności w każdym miejscu i sytuacji ; 5 . doznawanie miłości, szczęścia, afirmacji życia ; 6 . dążenie do redukowania chciwości, nienawiści i wszelkiego zła ; 7 . rozwijanie własnej sztuki kochania i krytycznego myślenia ; 8 . poznanie siebie ;

169 . CO TO JEST PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA

Jest to pedagogika powstała na bazie teorii krytycznej T. Adorno i jest powrotem do idei wolności w wychowaniu; Nawiązuje do psychoanalizy, ale jej głównym założeniem jest emancypacja rozumiana jako proces osiągania stanu autonomii i dorosłości, uzyskanie przez młodego człowieka wewnętrznej niezależności od autorytetów; powstała ona na przełomie lat 50 - tych i 60 - tych. Zapoczątkowana przez Paulo Freire w Brazylii ; przeciwstawiała się tradycyjnemu wychowaniu, walczyła ze strukturami władzy ; nazwana przez Freire pedagogiką uciśnionych ;

170 . CO TO JEST EMANCYPACJA

Jest to walka o samostanowienie, równouprawnienie, współdecydowanie, demokrację, samorządność, mądrość i racjonalizm ; Jest to wyzwolenie się od despotyzmu, przymusu i przemocy, irracjonalizmu, głupoty; Wszystko w celu osiągnięcia stanu autonomii i dojrzałości osobowej ;

171 . SCGARAKTERYZUJ PIERWSZY TYP PODEJŚCIA DO PEDAGOGIKI EMANCYPACYJNEJ (POLITYCZNO - INSTRUMENTALNY)

Jest to takie podejście do nauki o wychowaniu, które sprawiło, że pedagogika ta stała się głównie ruchem protestu przeciwko nowemu społeczeństwu przemysłowemu, przeciw jego ideologii, przeciw zagrożeniu ekologicznemu; Celem w tym nurcie stało się rozpoznawanie warunków, które uniemożliwiają jednostce bycie podmiotem i walka o nie ; Na czele tego nurtu stanęli neoromantycy, radykałowie i ludzie Nowej Lewicy (związani z ruchem reorientacji procesu wychowania w Niemczech po Ii wojnie światowej) ;

172 . SCHARAKTERYZUJ DRUGI TYP PODEJŚCIA DO PEDAGOGIKI EMANCYPACYJNEJ (INDYWIDUALISTYCZNO - ANARCHISTYCZNY)

Jest to nurt dążący do ukształtowania nowego człowieka, żyjącego wospołeczeństwie wolnym od władzy i przemocy ; naczelnym celem wychowania jest tu umożliwienie człowiekowi bycia wolną osobowością bez przymusów jakie niesie ze sobą państwo, religia, prawo i normy moralne; uważano, że owe przymusy zostały wymyślone po to, by pozbawić jednostkę możliwości samostanowienia;

173 . CO TO JEST PEDAGOGIKA UCIŚNIONYCH I KTO JEST JEJ TWÓRCĄ

Pedagogika uciśnionych to pedagogika emancypacyjna stworzona przez Paulo Feire; Ma ona stale walczyć w obronie uciśnionych o odzyskanie człowieczeństwa; należałoby również uwolnić samych opresorów z niesprawiedliwego porządku, który doprowadził do dehumanizacji ich postaw wobec współobywateli; pedagogika ta jest jedyną pośród wszystkich nauk o wychowaniu, która jest zainteresowana pomocą ludziom w przerwaniu ciszy klas uciskanych, która wyrwie ich ze stanu zniewolenia do stanu własnej autonomii; cechą tej pedagogiki była troska o humanizację codziennego życia ;

174 . DO KOGO KIEROWANA BYŁA PEDAGOGIKA UCIŚNIONYCH

Chodzi tu o ludzi z tzw. Trzeciego świata, w którym dużo dorosłych jest wyzyskiwanych z racji analfabetyzmu i nieświadomości swojego położenia ; Chodzi tu o kraje słabo rozwinięte. Mówi jednak też o tym, że w naszym „pierwszym świecie”(cywilizowanym) też istnieje tzw. trzeci świat, że w środku Europy również są analfabeci, ludzie wyzyskiwani, uciskani, którym trzeba pomóc ;

175 . SCHARAKTERYZUJ DWA ASPEKTY EMANCYPACJI, KTÓRE WSKAZAŁ PAULO FREIRE

1 . subiektywny - opanowanie umiejętności uczenia się poprzez dialog z nauczycielem, który zrozumiałby potrzeby i aspiracje wychowanka i podjąłby z nim współdziałanie ; 2 . obiektywny - podjęcie walki politycznej przeciw formom zbytecznej dominacji ; przeciwstawia się tradycyjnej pedagogice, która zniewala ludzi zamiast przygotować ich do zmiany swojej „niewolniczej pozycji”

176 . JAKIE ZADANIA STOJĄ PRZED REWOLUCYJNYMI WYCHOWAWCAMI

Odkrywanie problemów, których nie dostrzega zniewolony naród i formułowanie ich, aby ludzie mogli skonfrontować swoją sytuację ; pedagogika musi być po stronie wszystkich biednych, uciśnionych, aby przywrócić im wiarę w siebie, we własną przedsiębiorczość, aby nie bali się podejmowania inicjatyw społecznych; każdy nauczyciel jest politykiem i artystą, więc może dowolnie sterować ludźmi słabymi i stosować wobec nich przemoc; chodzi tu o podejmowanie działań zmierzających do wyzwolenia z przemocy, rozwiązywania problemów, zlikwidowanie „kultu ciszy”; zadaniem pedagoga jest nauczanie w formie opisu i odczytywania rzeczywistości, a nie suchego wbijania wiedzy do głowy ;

177 . CO JEST PODSTAWĄ WSZELKICH FORM WYCHOWANIAEMANCYPACYJNEGO

Jest nią postawa autentycznej miłości wobec ludzi, a nie wobec samego siebie ; pożądana zasada życia to zasada pokojowego współistnienia, gdzie społeczeństwo traci swój opresyjny charakter ; Dialog służy tutaj do rozpoznania i zrozumienia ograniczeń rozwojowych uciśnionych, znosi on dystans między wychowankiem a nauczycielem, dialogiczna jedność nadaje ludzkiemu życiu wartość humanistyczną ;

178 . WYMIEN PROPOZYCJEPEDAGOGIKI EMANCYPACYJNEJ DOTYCZĄCE WYCHOWANIA JAKO WOLNOŚCI „OD CZEGOŚ” I WOLNOŚCI „KU CZEMUŚ”

Wychowanie od czegoś - wychowanie pozbawione represji , wychowanie bez autorytetów , wychowanie bez lęku , swobodne wychowanie ; Wychowanie ku czemuś - wychowanie do nieposłuszeństwa ; wychowanie antuautorytarne ; wprowadzanie w doświadczanie samego siebie ; wspieranie samoregulacji ; uczenie się z siły własnego ja ;

181 . WYMIEŃ ARGUMENTY KWESTIONUJĄCE PEDAGOGIKĘ EMANCYPACYJNĄ

Najczęściej krytykowana jest ona za lewicowy optymizm pedagogiczny, który zakłada osiągnięcie postępu w dziejach ludzkości opartego na racjonalności i wolności człowieka ; ludzie, którzy popularyzują tą pedagogikę nie dostrzegają faktu, że ludzi nie można z czegoś wyzwolić ; pedagogika ta upolitycznia , bo eksponuje u dzieci i młodzieży gotowość do krytyki, zdolność do wprowadzania zmian, reformowania systemu społecznego ; czyni z analfabetów rewolucjonistów , a pomija rzeczywiste interesy jednostek ludzkich ;

słabość tej pedagogiki polega na tym, że uprawia myślenie życzeniowe , które w istocie maskuje przemoc symboliczną ; brak jest kryteriów i granic emancypacji człowieka ; krytykowana jest za hermetyczny język i dziwne słownictwo (neologizmy) ; ponadto pedagogika ta nie dostrzega konieczności integrowania interesów społeczeństwa ; rodzice degradują się do roli podwładnych, a nauczyciele są „piłkami do zabawy” ; pedagogika ta wychodzi z założenia, że człowiek jest dobry, co może prowadzić do niedoceniania prawdziwych przyczyn powstawania agresji wśród młodzieży ; nie można pozostawiać dzieci samym sobie - nauczyciele muszą mieć możliwość wprowadzania do procesu wychowania dzieci swoje własne doświadczenia , oparte na tradycji kultury ; bazowanie na spontaniczności i wewnętrznej motywacji w działaniu wychowanka doprowadza do wyeliminowania konieczności stałego wysiłku, pracy nad samym sobą, swoim charakterem ; nie można uczyć tylko tego, co uczniowie chcą i co nie powoduje zbytniego wysiłku ; redukowanie życiowych „motorów” - (ducha rywalizacji, silnej motywacji) osłabia zdolność dziecka do radzenia sobie z problemami, co skutkuje niemożnością pokonywania życiowych przeszkód ; nieuznawanie autorytetów i władzy reprezentacyjnej ;

182 . GDZIE, KIEDY I DLACZEGO POWSTAŁA PEDAGOGIKA MIĘDZYKULTUROWA

Powstała ona w Niemczech na początku lat 70 -tych, kiedy to pojawiła się potrzeba wyjścia w badaniach pedagogicznych do procesów i spotkań przedstawicieli różnych kultur i narodowości (a nie jednej , tzn. w Niemczech i z Niemcami) ;

183 . CO JEST CELEM PEDAGOGIKI MIĘDZYULTUROWEJ

celem pedagogiki międzykulturowej jest stworzenie równoprawnych warunków życia dla różnych kulturowo i etnicznie grup żyjących w ramach danego społeczeństwa ; dodatkowo miała ona na celu poszerzenie horyzontu problemów o jeszcze inne, istniejące w danym społeczeństwie kultury i subkultury, rozpoznanie ich i uświadomienie istniejących między nimi różnic ; chodziło o inspirowanie wzajemnych spotkań i wymianę doświadczeń , pozwalających na pokojowe współistnienie, tolerancję i zrozumienie ;

184 . JAKĄ ROLĘ PEŁNI WSPÓŁCZESNA PEDAGOGIKA MIĘDZYKULTUROWA

Rolą współczesnej pedagogiki międzykulturowej jest umożliwienie ludziom nabycia umiejętności i gotowości do wolnych od uprzedzeń spotkań między osobami różnej narodowości ; służyć temu ma organizowanie wymian i różnych form wzajemnych spotkań między dziećmi i młodzieżą różnych krajów, przyjmuje się bowiem hipotezę, iż ludzie różnych kultur, którzy często się ze sobą spotykają, przełamują obustronne uprzedzenia, a równocześnie sami poszukują lepszego zrozumienia obcej sobie kultury ;

186 . PRZEDSTAW SCHEMAT I WYJAŚNIJ UCZENIE SIĘ W SYTUACJI KRZYŻUJĄCYCH SIĘ KULTUR

Efektem przejścia z obszaru własnej kultury do obcej może być jedna z poniższych form reakcji : ucieczka (ksenofobia) - polega na doznawaniu lęku, strachu przed obcością ; często jest ona następstwem żadnej lub słabej znajomości języka odwiedzanego kraju, lub też nabytymi we własnym kraju negatywnych stereotypów lub uprzedzeń ; dominacja - będąca próbą podporządkowania obcej kultury i obcego kulturowo partnera interakcji, zmuszanie go do przyjmowania naszych norm, wartości, zasad postrzegania świata ; można tu mówić o kulturowym imperializmie ; adaptacja - polega na przystosowaniu się obcej i nowej dla nas kultury, co w ekstremalnej formie może wyrazić się bezgranicznym uwielbieniem wszystkiego, co obce (ksenofilia), z odrzuceniem zarazem własnego kulturowo systemu orientacji ; integracja - jako szczególnie cenny efekt procesu międzykulturowego uczenia się,;

187 . PRZEDSTAW SCHEMAT I WYJAŚNIJ PROCES MIĘDZYKULTUROWEGO UCZENIA SIĘ

motywacja uczenia się (stan wyjściowy) - ciekawość poznania obcego kraju; sprawdzenie wiedzy szkolnej za granicą ; obszar uczenia się - program wymiany młodzieżowej ; proces uczenia - poznanie kraju, porozumiewanie się z ludźmi kraju wizytującego ; zmiana postaw i zachowań - zmiana uprzedzeń o danym kraju, przejęcie i zastosowanie obcych kultur ; rezultat uczenia się - poszerzenie wiadomości o danym kraju ; motywacja uczenia się w toku aktywności - pogłębianie poznania, rozumienie obcej kultury, podwyższenie znajomości języka ;

188 . W JAKICH SYTUACJACH ZACHODZI PROCES WŁAŚCIWEJ EDUKACJI MIĘDZYKULTUROWEJ

Właściwa edukacja międzykulturowa zachodzi tylko w ostatnich dwóch formach reakcji na obcą kulturę - (adaptacja i integracja); Im większa jest dzięki niej empatia tym większa zdolność obronna przed nietolerancją oraz gotowość do poszerzenia świadomości własnej tożsamości kulturowej ;

189 . WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ POZIOMY WYCHOWANIA MIĘDZYKULTUROWEGO (WG DICKOPPA)

trzy poziomy :pierwszy poziom - mamy tu do czynienie z płaszczyzną polityczną, toteż celem wychowania jest tolerancja, wzajemne zrozumienie między wieloma kulturami ; drugi poziom - centralnym dążeniem wychowanka powinna być wspólnota różnych kultur, aby na płaszczyźnie działań społecznych tworzyć solidarność międzyludzką ; trzeci poziom - niezbędna jest tu moralność jednostki i społeczeństwa ;