„Pytania otwarte - egzamin z finansów publicznych”

1. Klasyfikacja budżetowa - uregulowany prawnie sposób grupowaniu wydatków i dochodów, oraz przychodów i rozchodów stosowany w planowaniu budżetowym oraz w ewidencji wykonania budżetu.

• Wyróżniamy 4 rodzaje przedziałek klasyfikacyjnych:

• Części - wyodrębnione wg kryterium przedmiotowo-podmiotowego

• Działy - wyodrębnione według kryterium przedmiotowo-funkcjonalnego

• Rozdziały - wyodrębnione według kryterium podmiotowego (lub przedmiotowego)

• Paragrafy - wyodrębnione według kryterium rodzajowego

Podatek (definicja prawna) - jest to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, ogólnym, nieodpłatnym, pobierane przez państwo bądź inny związek o charakterze publiczno-prawnym zgodnie z przepisami prawa, określającymi wysokość, warunki i terminy tego świadczenia.

Dobro publiczne a prywatne:

• Kryterium użyteczności społecznej:

• Publiczne korzyści dla ogółu, ogólna dostępność, brak rywalizacji o dostęp

• Prywatne korzyści dla jednostki lub małej grupy, jeżeli jedna osoba korzysta to dobro nie jest dostępne dla innych, zjawisko rywalizacji o dostęp

• Kryterium ekonomicznej opłacalności:

• Publiczne dla odbiorcy bezpłatne, lub częściowo odpłatne, finansowane z funduszy publicznych i częściowo prywatnych, dostarcza państwo lub inne podmioty publiczne

• Prywatne pełna odpłatność, finansowanie z funduszy prywatnych, dostarcza rynek

• Finanse publiczne a prywatne:

• Finanse publiczne: służą zaspokajaniu potrzeb ogółu (dużych grup społecznych), nienastawione na zysk, gromadzone pod przymusem uświadomionym, wydatkowane bez przymusu, wpływają na zjawiska pieniężne, szeroki zakres, funkcjonuje kontrola społeczna

• Finanse prywatne: służą zaspokajaniu potrzeb jednostki (małych grup), funkcjonuje kryterium zysku, gromadzone bez przymusu, wydatkowane w części pod przymusem (podatki), gospodarka finansowa pojedynczego podmiotu nie ma wpływu na zjawiska pieniężne, zakres wąski, nie funkcjonuje kontrola społeczna

• Formy jednostek sektora finansów publicznych:

• Jednostka budżetowa - na szczeblu centralnym i terytorialnym, funkcjonuje wg metody budżetowania brutto, ma status jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, wyróżniamy:

• JB państwową

• JB gminną

• JB powiatową

• JB wojewódzką

• Samorządowy zakład budżetowy - działa na szczeblu terytorialnym, funkcjonuje wg metody budżetowania netto, ma status jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej

• Instytucje gospodarki budżetowej - funkcjonuje na szczeblu centralnym, „mutacja zakładu budżetowego” - kiedyś były zakłady budżetowe,

• Agencja wykonawcza - funkcjonuje na szczeblu centralnym, funkcjonuje według zasady budżetowania netto, ma osobowość prawną, podlega wpisowi do KRS, tworzone przez ministrów, lub szefa rady ministrów

• Państwowy fundusz celowy - wyodrębniony rachunek mniemający osobowości prawnej, tworzone ustawowo i środki na tych funduszach celowych pozostają w dyspozycji ministra, bądź innego podmiotu, który zostaje określony przez ustawę tworzącą fundusz.

• Klasyfikacja podmiotowa finansów:

• Władze stanowiące szczebla centralnego i terytorialnego

• Władze wykonawcze szczebla centralnego i terytorialnego

• Władze kontrolne (NIK i RIO)

• Aparat skarbowy

• Inne podmioty funkcjonujące w oparciu o środki publiczne

• Państwa o najwyższym stosunku dochodów budżetowych do PKB:

• Szwecja

• Dania

• Norwegia

• Finlandia

• Austria

• Państwa o najniższym stosunku dochodów budżetowych do PKB:

• Korea

• Japonia

• USA

• Australia

• Szwajcaria

• Planowanie budżetowe - schemat:

• Wydanie przez ministra finansów noty budżetowej

• Dysponenci części podają założenia rzeczowe

• Minister finansów podaje założenia ogólne projektu budżetu państwa

• Rada minister debatuje

• Rada ministrów - obraduje

• Rada ministrów - uchwala projekt

• Pokazanie projektu sejmowi (do 30.09)

• Finanse publiczne w aspekcie ekonomicznym i prawnym:

• Finanse publiczne są przedmiotem zainteresowania wielu nauk, najważniejszymi z nich są nauki prawne, ekonomiczne i polityczne:

• Nauki ekonomiczne:

• Ekonomia bada bogactwo i zachowania z nim związane, natomiast finanse publiczne są elementem tego bogactwa

• Zadają pytanie jak finanse publiczne wpływają na struktury i koniunkturę gospodarczą oraz jaki wpływ wywiera struktura gospodarcza oraz koniunktura na finanse publiczne

• Nauki prawne:

• Finanse publiczne nie funkcjonują poza prawem

• Finanse publiczne stanowią część prawa finansowego, które jest ogółem norm regulujących ich, funkcjonwianie

• Prawo finansowe jest powiązane z prawem publicznym i administracyjnym

• Geneza i pojęcie budżetu:

• Geneza:

• Nurt wcześniejszy - dotyczy aspektu techniczno-ekonomicznego budżetu, obejmuje okres od starożytności do XVII wieku, zalążki budżetu o charakterze ewidencyjnym i analitycznym można zauważyć już w starożytności.

• Nurt późniejszy - zwany współczesnym, datowany na XVII wiek, kiedy to parlament angielski wywalczył sobie prawo stanowienia o wydatkach. Obecnie budżet państwa dzieli się najczęściej na budżet władz lokalnych i centralny.

• Budżet - zestawienie przewidywanych dochodów i wydatków dowolnego podmiotu na określony czas.

• Budżet państwa (definicja ekonomiczna) - zcentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków w związku z funkcjami państwa.

• Budżet państwa (definicja prawna) - plan finansowy zestawiający dochody i wydatki państwa w określonym przedziale czasu, zatwierdzony przez parlament.

• Schemat potrzeba dobro fundusz:

• 
  

• Podatnik, płatnik, inkasent:

• Podatnik - podmiot ponoszący ciężar podatku.

• Płatnik - podmiot, który z mocy prawa jest zobligowany do obliczenia, pobrania i odprowadzenia podatku.

• Inkasent - podmiot, który z mocy prawa jest zobligowany do pobrania i odprowadzenia podatku.

• Zasady budżetowe:

• Najważniejsze:

• Równowagi budżetowej - wydatki powinny być równoważone dochodami

• Powszechności (zupełności) - postulat umieszczania w budżecie wszystkich dochodów i wydatków podmiotów gospodarujących publicznymi środkami.

• W ujęciu wąskim - dotyczy podmiotów funkcjonujących według zasady budżetowania brutto

• W ujęciu szerokim - dotyczy podmiotów funkcjonujących według zasady budżetowania brutto i netto

• Jedności

• Formalnej - postulat sporządzania budżetu w jednym akcie prawnym.

• Materialnej - postulat przeznaczania ogółu dochodów na ogół wydatków (niefunduszowanie)

• Szczegółowości - specjalizacji, w 3 aspektach

• Rodzajowym - postulat sporządzania budżetu w sposób uporządkowany (przedziałki klasyfikacyjne)

• Ilościowym - wydatkowanie środków w kwotach do wysokości określonej w budżecie

• Czasowym - środki przewidziane w budżecie należy wydatkować w ustalonych terminach

• Pozostałe:

• Jednoroczności - postulat uchwalania budżetu na okres jednego roku, nie koniecznie kalendarzowego.

• Jawności - postulat upublicznienia budżetu państwa

• Gospodarności - postulat oszczędnego i celowego wydatkowania środków

• Operatywności - postulat wskazania podmiotów odpowiedzialnych za gromadzenie i wydatkowanie środków

• Kto ma inicjatywę ustawodawczą przy stanowieniu budżetu?

• Rada Ministrów (rząd)

• Elementy techniki podatkowej:

• Podmiot:

• Czynny - nakładający podatek

• Bierny - ten, którego podatek dotyczy, na którego został nałożony

• Przedmiot - rzecz, zdarzenie, stan prawny, z którym wiąże się powstanie obowiązku płacenia podatku.

• Podstawa - wartościowe lub ilościowe wyrażenie przedmiotu opodatkowania

• Stawka - relacja między wielkością podatku a podstawą podatkowania.

• Skala - zestawienie przedziałów podstawy opodatkowania, wraz z odpowiadającymi im stawkami

• Zwolnienia i ulgi - elementy wprowadzone w konstrukcje podatkowe związane z celami pozafiskalnymi:

• Podmiotowe

• Przedmiotowe

• Zasady podatkowe:

• Sprawiedliwości - podatek powinien być sprawiedliwy

• Sprawiedliwość pionowa - postulat obciążania podatkami w takim samym stopniu podmiotów znajdujących się w takiej samej sytuacji dochodowej lub majątkowej.

• Sprawiedliwość pozioma - nawiązuje do zdolności podatkowej, czyli możliwości ponoszenia ciężaru podatkowego.

• Wydajność fiskalna - postulat, aby podatki były wydajnymi źródłami dochodów publicznych

• Stabilność - postulat stabilnych regulacji podatkowych i niezbyt częstego ich zmieniania

• Dogodność - postulat pobierania podatku w miejscu i czasie najbardziej dogodnym dla podatnika.

• Taniość - podatki powinny byś gromadzone po możliwie jak najniższych kosztach

• Międzynarodowa harmonizacja - postulat uwzględniania zmian w systemach podatkowych innych krajów (zwłaszcza sąsiednich)

• Nota budżetowa - rozporządzenie wydawane przez ministra finansów określające sposób, termin i tryb opracowania projektu budżetu.

• Elementy sektora publicznego:

• Majątek służący władzy i administracji zarówno szczebla centralnego jak i terytorialnego

• Majątek wykorzystywany do świadczenia usług przez instytucje publiczne

• Majątek będący we władaniu publicznym

• Majątek publiczny zaangażowany w działalności gospodarczej

• Etapy procedury budżetowej:

• Opracowanie projektu ustawy budżetowej

• Uchwalenie ustawy budżetowej

• Wykonanie ustawy budżetowej

• Kontrola wykonania ustawy budżetowej

Powodzenia!!!

Rok akademicki 2010/2011

Semestr I, prof. dr hab. T. Famulska

Przedmiot: Finanse publiczne (wykłady)

4

---