Turystyka — zjawisko przestrzennej ruchliwości ludzi, które związane jest z dobrowolną zmianą miejsca pobytu, środowiska i rytmu życia. Obejmuje całokształt stosunków i zjawisk związanych z ruchem turystycznym.

Pojęcia turystyka i turysta pochodzą od angielskiego słowa tour oznaczającego podróż. W XVII wieku mianem tourist określano uczestników podróży po kontynencie europejskim (tzw. grand tour) podejmowanych przez arystokratyczną młodzież angielską.

Młodzież po ukończeniu szkoły średniej wyjeżdżała m.in. do Francji i Włoch w celu kontynuacji nauki.

Światowa Organizacja Turystyki (WTO) definiuje turystykę jako ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, w których głównym celem jest aktywność zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej miejscowości.

Turystyka jako cel badań

Turystyka jest zjawiskiem złożonym i wielopłaszczyznowym, które odnosi się do wielu aspektów życia człowieka. Dzięki turystyce człowiek regeneruje siły fizyczne i psychiczne, poznaje świat oraz kształtuje swoją osobowość.

Turystyka stanowi także formę działalności gospodarczej, w ramach której wykształciły się różnego rodzaju usługi turystyczne oferowane podróżnym spośród których największe znaczenie mają: usługi noclegowe, usługi gastronomiczne oraz usługi transportowe.

Ze względu na swoją złożoność turystyka jest przedmiotem badań wielu dyscyplin naukowych: geografii (geografia turyzmu), psychologii, socjologii, ekonomii (ekonomika turystyki), marketingu (marketing turystyczny), antropologii, historii, prawa, architektury (architektura krajobrazu), urbanistyki, ochrony środowiska, medycyny oraz etyki.

Aspekty przedmiotu badań turystyki

*przestrzenny (migracje turystyczne, zagospodarowanie turystyczne),

*ekonomiczny (rynek turystyczny, usługi turystyczne, skutki gospodarcze rozwoju turystyki),

*psychologiczny (potrzeby człowieka, motywy podjęcia podróży, cele podróży, przeżycia i zachowania w docelowym miejscu pobytu),

*społeczny (relacje między turystami a społecznościami odwiedzanymi, stereotypy społeczne, więzi społeczne),

*kulturowy (turystyka jako funkcja kultury, oddziaływania między kulturą reprezentowaną przez turystów a kulturą społeczności odwiedzanych).

Rodzaje turystyki, kryteria podziału

Podstawowym kryterium podziału turystyki jest główny motyw podróży osoby wyjeżdżającej. Przy tym kryterium wyróżnia się następujące

rodzaje turystyki:

*turystyka poznawcza*turystyka wypoczynkowa*turystyka kwalifikowana*turystyka zdrowotna*turystyka biznesowa*turystyka religijna

Inne kryteria podziału turystyki

*liczba uczestników (turystyka indywidualna, turystyka zbiorowa),

*wiek uczestników (turystyka szkolna, turystyka studencka, turystyka seniorów),

*środek transportu (turystyka samochodowa, turystyka rowerowa, turystyka autokarowa, turystyka kolejowa, turystyka lotnicza),

*czas pobytu (turystyka krótkoterminowa, turystyka długoterminowa),

*miejsce zakwaterowania (turystyka hotelowa, turystyka parahotelowa),

*pora wyjazdu (turystyka zimowa, turystyka letnia),

*sposób organizacji wyjazdu (turystyka zorganizowana, turystyka niezorganizowana),

*używany sprzęt turystyczny (turystyka narciarska, turystyka kajakowa, turystyka wspinaczkowa)

Wpływ turystyki na społeczeństwo

Turystyka pełni szereg istotnych funkcji społecznych. Dzięki nawiązywaniu kontaktów z innymi społecznościami wzrasta zrozumienie i tolerancja wobec innych kultur.

Kontakt oznacza również przekazywanie sobie określonych wartości, sposobów zachowań, sposobów ubierania się, mówienia itd.

Turystyka oznacza wzrost standardu życia mieszkańców miejscowości turystycznych, występuje mniejszy odpływ ludności niż w miejscowościach nieturystycznych. W przypadku niewystarczającej kadry zajmującej się obsługą turystów, obserwowany jest napływ pracowników z innych regionów lub nawet krajów.

Dochodzi do zmian w strukturze społecznej miejscowości, które w konsekwencji doprowadzić mogą do konfliktów między autochtonami a imigrantami.

Aby poradzić sobie z obsługą turystów mieszkańcy podnoszą swoje kwalifikacje poprzez np. naukę języków obcych, zarządzania, rachunkowości. Mieszkańcy starają się bliżej poznać swoją kulturę i historię, aby móc ją zaprezentować w jak najatrakcyjniejszej formie.

W wielu krajach, zwłaszcza słabiej rozwiniętych, praca w sektorze turystycznych postrzegana jest jako prestiżowa. Zmienia się też pozycja kobiet, których zatrudnienie w turystyce jest z reguły znacznie większe niż mężczyzn.

Do negatywnych zjawisk społecznych nasilających się wraz ze wzrostem ruchu turystycznego należą m.in. przestępczość, alkoholizm, narkomania, hazard, prostytucja.

Z wymienionymi patologiami mamy do czynienia w zdecydowanej większości obszarów gdzie rozwija się turystyka masowa. Nie wszyscy znajdują zatrudnienie w turystyce, dlatego następuje polaryzacja dochodów, a w konsekwencji rozwarstwienie społeczne.

W przypadku turystów z bogatych krajów, którzy odwiedzają kraje uboższe, dochodzi do tzw. efektu demonstracji. Mieszkańcy terenów odwiedzanych, patrząc na sposób zachowania i status majątkowy turystów, postrzegają ich jako lepszych od siebie. Dążą do tego aby im dorównać, jednak mają świadomość, że jest to niezwykle trudne co rodzi poczucie frustracji i kompleks niższości wobec przyjezdnych.

Proces powstawania produktu turystycznego w biurze podróży

Produkt w biurze podróży - produkty można podzielić na materialne i niematerialne

*Usługi określa się jako „czynności, których skutkiem jest ulotny produkt”, którego nie można magazynować, a tworzą go producenci zazwyczaj przy współudziale klienta. W biurze podróży produktem turystycznym mogą być zarówno pojedyncze usługi (produkt jednostkowy), jak i kombinacje różnych elementów. Stąd też może to być produkt mniej lub bardziej kompleksowy czy cząsteczkowy.

Definiując produkt turystyczny w biurze podróży, należy znać specjalizację biur, podział na agentów i touroperatorów oraz na to, czy w biurze podróży odbywa się sprzedaż usług komplementarnych bądź towarzyszących .

*Produktem biura podróży będzie impreza własna lub zlecona, bez względu na to czy będzie dotyczyć klienta indywidualnego bądź grupowego i czy będzie to impreza krajowa czy zagraniczna.

Produkt obcy - z produktem obcym w biurze podróży mamy do czynienia w turystyce krajowej i zagranicznej wyjazdowej. Biuro podróży korzysta z ofert innych organizacji.

*Współpraca opiera się na zasadzie umowy kupna - sprzedaży. Przy tej umowie biuro podróży sprzedaje pod swoim znakiem firmowym produkt doliczając odpowiednią marżę.

Produkt własny - z produktem własnym w biurze podróży mamy do czynienia wtedy, gdy biuro podróży tworzy swój własny produkt turystyczny od początku do końca.

*Określa, tworzy, planuje ilość i standard świadczonych usług, rodzaj transportu. Po stworzeniu programu dokonuje kalkulacji imprezy i w dalszej kolejności zamawia świadczenia.

Produkt turystyczny

Wyróżnia się kilka kategorii produktu turystycznego:

impreza- składa się z kilku usług lub usług i dóbr materialnych ( rzeczy) oferowanych przez organizatorów turystyki ( touroperatorów lub agentów) np. wycieczki, wczasy, rajdy itp.

miejsce - region, powiat, miejscowość, park narodowy, jest szczególnie zdeterminowanym geograficznie rodzajem produktu turystycznego

obiekt - miejsce charakteryzuje się jednej konkretnej wiodącej ( usługi) i dodatkowo kilku usług tworzących, skupionych w jednym miejscu (obiekcie) mające charakter punktowy ( muzeum, zabytek, hala widowiskowo- sportowa, centrum rekreacyjne, hotel, jaskinia, pomnik przyrody)

szlak - składa się z szeregu „miejsc” lub „obiektów” związanych z nadrzędną ideą, połączonych ze sobą zwykle oznakowaną trasą ( pieszą, wodną, samochodowa)

wydarzenia - charakteryzują się dużą spójnością tematyczną, organizacyjną oraz konkretnym umiejscowieniem w czasie i, przestrzeni. Produkt ten może egzystować oddzielnie lub być częścią składową produktu turystycznego np.: Misterium Męki Pańskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej i Jarmark Dominikański.

rzecz - może funkcjonować samodzielnie, zazwyczaj jest tylko dodatkiem do wymienionych produktów. Jest to dobro materialne np. przewodniki, mapy turystyczne, sprzęt turystyczny, pamiątki. Mogą to być multimedialne plany miast przewodniki po miastach czy zabytkowych obiektach CD-ROM lub strony internetowe

Impreza turystyczna

Impreza z włoskiego „imprezo” oznacza widowisko, koncert, zabawę bądź wycieczkę. Impreza związana jest z określoną atrakcyjnością produktu turystycznego, walorem turystycznym przynoszącym turyście zadowolenie, wypoczynek, poznanie.

Aby walory były dla turysty dostępne muszą być zespolone z dobrami i usługami w jednolity produkt turystyczny.

Dlatego szczególnego znaczenia nabierają usługi turystyczne, które przesądzają o tym, czy dane miejsce może być uznane za atrakcję turystyczną i czy oferowany produkt odpowiada motywacjom składającym się na oczekiwania turysty, zaspokajania potrzeb i samorealizacji.

Do przykładowych potrzeb należą: potrzeba odpoczynku w atrakcyjnym środowisku przyrodniczym, korzystanie z dóbr kultury, cele handlowe i marketingowe, zawodowe bądź odwiedzanie rodziny, ojczyzny.

Impreza turystyczna jest regulowana prawem w formie umowy o imprezę turystyczną.
Przez umowę o imprezę turystyczną organizator turystyki zobowiązuje się do zapłaty, zapewnienia turyście wszelkich świadczeń przewidzianych w umowie a klient zobowiązuje się do zapłaty należności oraz spełnienia innych obowiązków warunkujących jego udział w imprezie.
Pod pojęciem imprezy rozumiemy co najmniej dwie usługi tworzące jednolity program i objęte wspólną ceną oraz jeżeli usługi te obejmują nocleg lub trwają ponad jedną dobę albo program przewiduje zmiany miejsc pobytu.

Organizowanie imprezy

Obejmuje:*Programowanie*Kalkulowanie*Zamawianie świadczeń

Sprzedaż imprezy

Obejmuje:*opracowanie koncepcji reklamy*przygotowanie komunikatów wprowadzających imprezę do sprzedaży*prowadzenie sprzedaży

Realizacja imprezy Obejmuje:*odprawę i wyjazd uczestników*realizacja świadczeń zgodnie z zamówieniem*powrót uczestników*Rozliczanie i imprezy

Programowanie imprezy turystycznej

*cel imprezy-odpowiedz na pytanie czy to będzie impreza objazdowa, pobytowa,pobytowo - objazdowa

*program imprezy-przy układaniu programu imprezy należy pamiętać o następujących zasadach:(a)program nie powinien być przeładowany(b)uczestnik wycieczki jest w stanie 5 -6 godzin koncentrować się na zwiedzaniu, po tym okresie należy uwzględnić przerwę na posiłek, latem czas zwiedzania powinien być skrócony(c)poszczególne obiekty maja różne godziny otwarcia i wejścia na ostatnie zwiedzanie(d)w trakcie zwiedzania należy uwzględnić czas na zdjęcia i zakup pamiątek(e)przeciętne zwiedzanie miasta trwa 3-4 godziny(f)uwzględnić przerwę na posiłek. (g)przerwa podczas jazdy autokarem nie powinna trwać krócej niż 20 - 30 minut (h)racjonalnie zaplanowany dzień wycieczki objazdowej nie powinien trwać dłużej niż 10 godzin(i)klient przy podejmowaniu decyzji o wycieczce kieruje się ceną, w dalszej kolejności pozostałymi zaletami wycieczki.(j)włączenie do programu tylko najatrakcyjniejszych miejsc pomoże klientowi podjąć decyzję o uczestnictwie, natomiast w trakcie pobytu podejmie decyzje o poszerzeniu programu zwiedzania.(k)wskazane jest korzystanie z doświadczeń i wiedzy pilotów

(l)przy programowaniu imprez specjalistycznych należy korzystać z wiedzy specjalistów w danej dziedzinie.

*termin imprezy-należy planować zgodnie z zasadami

*rodzaj transportu -zależy od rodzaju imprezy

-Ustawa o usługach turystycznych określa minimalny zakres informacji, podawanych przez organizatora imprezy.

-Broszury i ulotki, które jeśli podają cenę imprezy należy traktować jako ofertę organizatora. Dlatego w katalogach i folderach, które są udostępniane klientom powinny być podane dane o proponowanej imprezie w sposób dokładny i zrozumiały

-Cena imprezy turystycznej lub sposób jej ustalania

-Miejsce pobytu lub trasa imprezy

-Rodzaj, klasa i kategoria.

-Charakterystyka środka transportu

-Położenie, rodzaj i kategoria obiektu zakwaterowania

-Ilość i rodzaj posiłków

-Program zwiedzania

-Atrakcje turystyczne

-Kwota lub udział zaliczki oraz termin zapłaty całej ceny.

-Termin powiadomienia klienta o ewentualnym odwołaniu imprezy turystycznej z powodu niewystarczającej liczby zgłoszeń.

-Konsekwencje prawne

-Zgodnie z ustawą organizatorzy zobowiązani są umieszczać w katalogach, ulotkach, folderach informacje, które umożliwiają klientom uzyskanie pełnego rozeznania co do wszystkich istotnych cech umowy o imprezie turystycznej.

Stronami umowy są:

-przedsiębiorca organizujący imprezę turystyczną

-klient - osoba, które ma zamiar zawrzeć umowę o organizację imprezy turystycznej na swoją rzecz lub na rzecz innej osoby

-Klientem jest również osoba, której przekazano prawo do korzystania z usług turystycznych.

Umowa o imprezie turystycznej wymaga formy pisemnej. Umowa ta powinna określać:

1 Organizatora turystyki, numer koncesji, lub imię i nazwisko osoby, która w jego imieniu umowę podpisała.

2 Miejsce pobytu, trasę wycieczki.

3 Czas trwania imprezy turystycznej

4 Program imprezy rodzaj, jakość, terminy oferowanych usług w tym:

• rodzaj, charakter, kategorię środka transportu oraz datę, godzinę, miejsce wyjazdu i planowanego powrotu.

• położenie, rodzaj, kategorię obiektu hotelarskiego, zgodnie z przepisami, kraju pobytu lub opis wyposażenia obiektu nie zaliczanych do rodzaju i kategorii.

• ilość i rodzaj posiłków

• program zwiedzania i inne usługi wliczone w cenę imprezy.

• cenę imprezy turystycznej z uwzględnieniem wszelkich koniecznych należności, podatków, opłat, jeżeli nie są one zawarte w cenie oraz wyraźne sformułowanie okoliczności, które mogą spowodować podwyższenie ceny

• sposób zapłaty

• rodzaj i zakres ubezpieczenia

• sposób zapłaty reklamacji związanych z wykonywaniem usług przez organizatora turystyki lub osoby z nim współpracujące wraz z podaniem terminu zgłaszania takich reklamacji

• wymagania specjalne o których klient powiadamia organizatora lub pośrednika , na które strony wyraziły zgodę

• podstawy prawne i konsekwencje wynikające z umowy.

Przed rozpoczęciem imprezy organizator obowiązany jest podać klientowi:

• Nazwisko lub nazwę lokalnego przedstawiciela, czyli organizatora turystyki lub innej instytucji, do której klient może się zwrócić. adres , numer tel.

• W odniesieniu do imprezy dla dzieci przed rozpoczęciem należy podać informacje o możliwości bezpośredniego kontaktu z dzieckiem lub osobą odpowiedzialną.

• Jeżeli impreza jest organizowana na zlecenie klienta lub sprzedawana w ramach wolnej akwizycji tylko w punkcie sprzedaży, organizator nie nalicza stawki akwizycyjnej.

Kalkulacja imprezy

• Dla prawidłowego dokonania kalkulacji imprezy należy posiadać niezbędne założenie i dane dotyczące kalkulowanej imprezy zależnie od jej rodzaju

• Szczególnie ważne przy kalkulacji imprez zagranicznych jest określenie kursu walut w okresie, kiedy będzie rozliczona impreza.

Zasada prawidłowego sporządzania kalkulacji oparta jest na:

• programie imprezy

• umowie z dostawcami usług bądź potwierdzenia cen.

• przy imprezach zagranicznych dodatkowo na tabeli kursów walut w okresie kiedy będzie dokonywane rozliczenie.

Kalkulację można przeprowadzić w przeliczeniu na jednego uczestnika, można również kalkulować koszt całej grupy, można też podać koszt poszczególnych świadczeń określając koszt na osobę i koszt związany z grupą.

Cykl organizacji imprez dzieli się na 5 faz:

1. Przygotowanie akwizycji i znajomość podstawowej bazy recepcyjnej zarówno w skali kraju jak i poszczególnych regionów turystycznych. Niezbędne jest też skompletowanie materiałów pomocniczych np. przewodniki turystyczne, mapy, spisy hoteli, wydawnictwa regionalne, rozkłady jazdy: kolei, lotu, komunikacji autobusów, żeglugi, kalendarze imprez turystycznych, sportowych, kulturalnych.

Przeprowadzenie rozeznania rynku turystycznego. Programowanie imprez, sformowanie celu imprezy i określenie go w haśle, umiejscowienie w czasie i przestrzeni (program na godziny i trasę), wybór środka transportu. Umiejętne i racjonalne rozplanowanie w czasie poszczególnych punktów programu.

2. Akwizycja (sprzedaż) odpowiedniej osobie.

3. Przygotowanie imprezy do realizacji programowanie imprez, sformowanie celu imprezy i określenie go w haśle, umiejscowienie w czasie i przestrzeni (program na godziny i trasę), wybór środka transportu.
Umiejętne i racjonalne rozplanowanie w czasie poszczególnych punktów programu.

Program imprezy, kalkulacje imprezy, zamówienie poszczególnych świadczeń, wykupienie, bądź zakupienie transportu, zatrudnienie pilotów, przewodników, wychowawców koloni itp., założenie teczki imprezy.

4. Realizacja imprezy. Początkiem imprezy jest zbiórka

5. Rozliczenie imprezy

PRZEDSIĘBIORSTWA TURYSTYCZNE

Jednostki organizacyjne prowadzące działalność gospodarczą, świadczące odpłatnie usługi uczestnikom różnych rodzajów i form turystyki.Ich powstanie i rozwój należy wiązać z żywiołowym rozwojem ruchu turystycznego w pierwszej połowie XIX w.

Pod wpływem postępującego w tym czasie uprzemysłowienia, postępu technicznego i organizacyjnego sprzyjającego wzrostowi wydajności pracy i stopniowemu skracaniu czasu pracy, ustawowego wprowadzenia płatnych urlopów i wzrostu dochodów ludności, doszło do zmian w strukturze konsumpcji ludności, których wyrazem było ujawnienie się nowych potrzeb w zakresie wypoczynku i turystyki.

Intensywność zainteresowania oraz możliwości finansowe potencjalnych turystów spowodowały powstanie przedsiębiorstw turystycznych, które zajęły się zaspokajaniem nowo powstałych potrzeb, polegającym na tworzeniu ofert dotyczących turystyki i wypoczynku.

Pierwszym przedsiębiorstwem turystycznym było biuro podróży założone w 1841 r. przez Thomasa Cooka. W wieku XIX zaczęły powstawać pierwsze nowoczesne obiekty hotelarskie, a z początkiem XX w. pojawiły się pierwsze towarzystwa akcyjne zajmujące się ich eksploatacją.

Obowiązująca w Polsce ustawa o usługach turystycznych wyróżnia trzy rodzaje działalności w tym zakresie:*organizator turystyki *pośrednik *agenci turystyczni.

Touroperator tworzy i promuje swój własny produkt turystyczny w postaci gotowego pakietu usług.

*Może to być zorganizowany pobyt turystyczny, wycieczka, pielgrzymka, wyjazd na szkolenia lub konferencje.

Touroperator kolekcjonuje usługi od różnych wytwórców w celu sprzedaży każdej z nich detalicznemu odbiorcy. Kolekcjonowanie usług wynika z kompleksowości potrzeby turystycznej.

*Touroperator działa w miejscu zamieszkania klientów, w miejscu, skąd rozpoczyna się podróż turystyczna.

W pracy touroperatora można wyróżnić cztery elementy składowe:

*Określenie idei produktu - pomysł, który jest własnością touroperatora

*Przygotowanie produktu - realizacja idei

*Kreowanie produktów w świadomości nabywców

*Zapewnienie możliwie szerokiej sieci dystrybucji

---