Ocena stanu poszkodowanego w standardzie BTLS to wykonanie:
* Wstępnego Badania BTLS;
* Badania Szczegółowego;
* Badania Dalszego.
Wstępne Badanie Urazowe
Ocena miejsca zdarzenia obejmuje:
- zabezpieczenie siebie i członków zespołu;
- zabezpieczenie miejsca zdarzenia;
- określenie liczby osób poszkodowanych (w zdarzeniu masowym tu jest czas na segregację);
- określenie czy potrzebne będzie wsparcie i jakich jednostek;
- ocenę mechanizmu urazu.
Ocena wstępna poszkodowanego obejmuje:
- ogólne wrażenie;
- kontrolę stanu przytomności;
- zabezpieczenie bezprzyrządowe kręgosłupa szyjnego:
- przywrócenie i utrzymanie drożności dróg oddechowych;
- ocenę oddechu (częstość, jakość);
- podjęcie decyzji o tlenoterapii;
- ocenę krążenia (badanie tętna na tętnicy szyjnej i promieniowej, potwierdzenie lub wykluczenie dużych krwotoków wymagających zatamowania, temperaturę, wilgotność i kolor skóry);
- podjęcie decyzji krytycznych i ustalenie priorytetów ratowniczych (wdrożenie procedury "ładuj i jedź"?)
Jeżeli na podstawie oceny stanu poszkodowanego i mechanizmu urazu stwierdzisz, że wykryte objawy mają istotne znaczenie dla życia człowieka (np. objawy wstrząsu) wtedy przechodzisz do Szybkiego Badania Urazowego, aby znaleźć obrażenia, które wywołały ten stan. Od przeprowadzenia Szybkiego Badania Urazowego zwalnia Cię stwierdzenie u poszkodowanego braku oddechu.
Natomiast jeżeli stwierdzisz, że wykryte objawy nie mają istotnego znaczenia dla życia człowieka, albo uraz ma charakter izolowany (amputowana stopa) przechodzisz do Badania Miejscowego zgodnie z główną dolegliwością. Pamiętaj, że uraz izolowany też może być przyczyną pogarszania się stanu poszkodowanego.
Wybór pomiędzy Szybkim Badaniem Urazowym a Badaniem Miejscowym zależy od mechanizmu urazu i wyniku Oceny Wstępnej.
Przykład:
W sytuacji poważnego wypadku komunikacyjnego, upadku z wysokości lub poszkodowanego nieprzytomnego należy przystąpić do Szybkiego Badania Urazowego BTLS.
Jeżeli uraz ma zasięg ograniczony, np. rana postrzałowa uda, rana kłuta klatki piersiowej, można przejść do Badania Miejscowego ograniczonego do obszaru obrażeń.
Szybkie Badanie Urazowe BTLS, to ocena głowy, szyi i karku, klatki piersiowej, brzucha, miednicy, kończyn oraz pleców i pośladków. Główna zasada Szybkiego Badania Urazowego to "patrz i wyczuj". Charakterystykę badania przedstawia załącznik nr 1. Ważne jest zebranie wywiadu i wykonanie pomiaru parametrów życiowych (ciśnienie tętnicze, oddech, tętno) - na to także musi znaleźć się czas. W wielu przypadkach ratownik jest jedyną osobą, która miała kontakt z poszkodowanym. Dlatego im więcej zbierze on informacji od poszkodowanego, tym dokładniejsza będzie diagnostyka skutków obrażeń ciała chorego. Schemat wywiadu zawiera załącznik nr 2
Badanie Miejscowe to ocena poszkodowanego dotycząca izolowanego obrażenia danej okolicy (klatka piersiowa, brzuch). Jeżeli stosujemy opcję badania miejscowego kolejno prowadzimy:
- ocenę izolowanego urazu w danej okolicy ciała;
- wywiad wg załącznika nr 2;
- pomiar podstawowych parametrów życiowych (ciśnienie tętnicze, tętno, oddech);
- ocenę stanu świadomości wg skali AVPU (ratownik medyczny stosuje GCS).
W oparciu o uzyskane dane podejmuje się decyzje o pilności transportu "ładuj i jedź" lub o potrzebie wdrożenia czynności ratowniczych na miejscu zdarzenia.
Procedurę "załaduj i jedź" wdraża się, gdy:
1. Podczas Oceny Wstępnej stwierdzi się zaburzenia świadomości, zaburzenia oddychania, zaburzenia krążenia w tym wstrząs i krwotok niemożliwy do opanowania.
2. Podczas Szybkiego Badania Urazowego stwierdzi się
* nieprawidłowości w obrębie klatki piersiowej (rana otwarta, odma prężna, cepowata klatka piersiowa);
* nieprawidłowości w obrębie brzucha (napięty, twardy, wzdęty, bolesny):
* nieprawidłowości w obrębie miednicy (niestabilność);
* złamanie obu kości udowych.
3. Podczas oceny miejsca zdarzenia mechanizm urazu wskazuje na poważne, zagrażające życiu obrażenia mnogie.
4. Kierujący działaniami ratowniczymi podejrzewa istnienie dodatkowych obrażeń wewnętrznych.
Procedury wdrażane na miejscu zdarzenia to:
1. tlenoterapia;
2. unieruchomienie kręgosłupa szyjnego;
3. wstępne zaopatrzenie dróg oddechowych;
4. resuscytacja krążeniowo - oddechowa;
5. zaopatrzenie dużych krwawień zewnętrznych;
6. zaopatrzenie dużych ran klatki piersiowej;
7. stabilizacja cepowatej klatki piersiowej;
8. odbarczenie odmy prężnej;
9. unieruchomienie wbitych przedmiotów.
Procedury, które nie są czynnościami ratującymi życie (unieruchamianie złamań, bandażowanie, zakładanie dostępu dożylnego) nie powinny opóźniać transportu.
Badanie Szczegółowe - dokładna ocena, podczas której można stwierdzić mniejsze obrażenia nie zauważone w Badaniu Wstępnym BTLS. Prowadzi się je w oczekiwaniu na transport, w polowym punkcie medycznym, w czasie transportu.
Badanie szczegółowe obejmuje:
1. Oznaczenie i udokumentowanie wartości parametrów życiowych;
2. Badanie neurologiczne (Skala Glasgow, reakcję źrenic, czynności motoryczne kończyn, czucie dotyku.
3. Monitoring (EKG i pulsoksymetria).
4. Badanie od głowy do palców stóp
Zasadne jest zaopatrzenie ran (nie zagrażających życiu) i unieruchomienie złamań po wykonaniu badania szczegółowego.
Badanie Dalsze - to kolejna ocena stanu poszkodowanego prowadzona podczas oczekiwania na transport, w polowym punkcie medycznym i w czasie transportu. Wykonuje się je w celu wykrycia zmian w stanie i sprawdzenia skuteczności wdrożonych procedur medycznych.
Zakres Badania Dalszego:
1. Ocena stanu świadomości wg AVPU lub GCS, ocena źrenic
2. Zapytanie poszkodowanego o samopoczucie i dolegliwości.
3. Powtórna ocena ABC poszerzona o osłuchiwanie płuc i serca, badanie nawrotu kapilarnego, stanu żył szyjnych, cech wydolnego krążenia.
4. Powtórna ocena brzucha.
5. Powtórna ocena każdego z wcześniej stwierdzonych obrażeń.
6. Sprawdzenie poprawności i skuteczności wdrożonych czynności ratowniczych, np. szybkości przepływu tlenu, opatrunków i unieruchomienia, pozycji, stabilizacji ciała obcego tkwiącego w ranie.
Procedura diagnostyczna na miejscu zdarzenia powinna zakończyć się podjęciem decyzji co do wdrożenia koniecznych interwencji ratowniczych oraz co do miejsca przetransportowania poszkodowanego. Konieczne zatem jest powiadomienie odpowiedniej placówki medycznej, która powinna przygotować się na przyjęcie chorego. Informacja dla szpitala powinna zawierać dane dotyczące: przewidywalnego czasu dowiezienia poszkodowanego, jego stanu, ewentualnie specjalistycznego sprzętu, który będzie konieczny do dalszego postępowania diagnostyczno - terapeutycznego.
Kluczem do osiągnięcia sukcesu ratowniczego - uniknięcia śmierci poszkodowanych "do uratowania" - jest zgrana praca całego zespołu ratowniczego. Umiejętność tą zespół nabywa w codziennej pracy, poprzez praktykę, ale także przez ćwiczenia w sytuacjach symulowanych. Błędy popełnione podczas ćwiczeń poprawić można zawsze, te popełnione w sytuacji rzeczywistego zdarzenia mogą kosztować ludzkie życie.