Wykład: PRZEGLĄD TEORII UZALEŻNIEŃ
PRZEGLĄD TEORII UZALEŻNIEŃ
BIOLOGICZNE wskazujące na neurobiologiczne skutki działania substancji;
PSYCHOLOGICZNE- modele behawioralne i różnic indywidualnych;
SPOŁECZNO- KULTUROWE uwzględniające zwiększające ryzyko uzależnienia czynniki kulturowe i środowiskowe
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
2 kierunki badań:
1) indywidualne różnice w podatności na uzależnienie wynikają z cech genetycznych;
2) zmiany mózgowe spowodowane przewlekłym przyjmowaniem substancji;
TEORIE PSYCHOLOGICZNE:
BEHAWIORALNE
POZNAWCZE
OSOBOWOŚCIOWE
RACJONALNEGO WYBORU
CZYNNIKI ZWIĄZANE Z OTOCZENIEM
środowisko rodzinne;
środowisko rówieśnicze;
warunki społeczno- ekonomiczne.
TEORIE BEHAWIORALNO-POZNAWCZE
obejmują trzy strategie:
1) trening umiejętności radzenia sobie z problemami (trening umiejętności społecznych) w sytuacjach, w których nawrót jest prawdopodobny
2) mobilizowanie osobistych zasobów, bardziej niż wytyczanie „drogi zdrowienia”- motywacyjna terapia wzmacniająca
3) program 12 kroków AA (korzystne dla osób z łagodnymi zaburzeniami psychicznymi)
(KOOYMAN) UZALEŻNIENIE
JAKO SYSTEM:
TEORIE:
biologiczne
psychoanalityczne
behawiorystyczne
systemowe
społeczne
odwołujące się do samoleczenia
T.BIOLOGICZNE- niedobór endorfin lub zaburzenia w systemie endorfinowym powodują potrzebę szukania substancji endorfinopodobnych
T.PSYCHOANALITYCZNE- uzależnienie jest wynikiem zaburzonego dzieciństwa i zatrzymania się w stadium oralnym, iniekcja to cofnięcie się do wcześniejszego etapu (pępowiny).
Narkotyki chronią od nieuświadomionych bolesnych uczuć. Poczuciu winy towarzyszy jednoczesny pomysł na brak prawa do miłości.
Za narkomana uważa się osobę, która podświadomie chce znowu być dzieckiem, być zależna i nie przyjmować żadnej odpowiedzialności
t. Psychoanalityczne cd.
Więź emocjonalna i fizyczna bliskość z drugą osobą jest jak podstawowa biologiczna potrzeba. Brak więzi powoduje podatność na psychopatologie( w tym uzależnienia).
Uzależnienie jako wynik niskiej samooceny- to z kolei wynikiem niemożności zaspokojenia realistycznych bądź zbyt wysoko postawionych sobie celów. Niska samoocena może być wynikiem postawy nadopiekuńczej!
T.BEHAWIORYSTYCZNE- głównym celem jest oduczenie się zachowań nałogowych związanych z narkotykami i alkoholem i zastąpienie ich innymi zachowaniami.
T.SYSTEMOWE- uzależnienie jako wynik patologicznej równowagi w związku lub systemie rodzinnym.
T.SPOŁECZNE- uzależnienie jako ucieczka przed presją społeczną albo protest przeciwko normom.
CZY UZALEŻNIENIE JEST CHOROBĄ ?
(-) przeciwstawny MODEL ADAPTACYJNY- traktujący uzależnienie jako sposób radzenia sobie z problemami- jest to wybór organizującej zasady życia (podczas, gdy traktując uzależnienie jako chorobę mówi się o pasywnej skłonności do uzależnienia).
Uzależnieni to ludzie, którzy nigdy nie dorośli- cechuje ich brak samodzielności, kompetencji, społecznej akceptacji, wiary w siebie.
MODELE INTERAKCYJNE
(VAN DIJK, 1978-80)
Tzw. „błędne koła” :
- farmakologiczne- w momencie odstawienia pojawia się syndrom abstynencyjny i po zażyciu znika;
- psychologiczne- pojawia się poczucie winy i wstydu, które jest tłumione poprzez ponowne zażycie;
- społeczne- uzależnieni są izolowani, więc tworzą się subkultury, w których znajdują akceptację, w wyniku czego trudniej im z tego środowiska odejść;
mózgowo- dezintegrujące- nadmierne spożywanie powoduje uszkodzenie funkcji regulujących i nie ma oporu przed przyjęciem następnej dawki.
ZWIĄZEK MIĘDZY TEORIAMI UZALEZNIENIA A LECZENIEM W SPOŁECZNOŚCI TERAPEUTYCZNEJ
cd.
Zw. z teoriami psychoanalitycznymi-
atmosfera w ST prowokuje zachowania typu „acting out” , np. zachowania gwałtowne, wybuchowe (wcześniej branie narkotyków) , ale też wyznacza granice takim zachowaniom- natomiast proces zmiany jest odwrotny do typowego procesu psychoterapii- najpierw następuje zmian zachowania a później jego rozumienie.
Stopniowe branie odpowiedzialności, proszenie o pomoc, podnosi samoocenę, zwiększa poczucie kompetencji społecznych itp.
ZWIĄZEK MIĘDZY TEORIAMI UZALEZNIENIA A LECZENIEM W SPOŁECZNOŚCI TERAPEUTYCZNEJ
ZWIĄZEK MIĘDZY TEORIAMI UZALEZNIENIA A LECZENIEM W SPOŁECZNOŚCI TERAPEUTYCZNEJ
Zw. z teoriami społecznymi-
Wyeliminowanie elementów subkultury, środowisko wolne od używek, nauka nowych zwyczajów (dbania o czystość, życia według określonego rytmu itp.) i stopniowe uniezależnianie się od społeczności, wchodzenie w nowe środowisko, ale już na bazie nowych doświadczeń.
ALKOHOLIK/NARKOMAN „do końca życia?, czy też nawrót jako naturalny element procesu zmiany?”
- abstynencja jako wartość, czy warunek normalnego życia?
- uzależnienie jako powód do wstydu, czy doświadczenie, z którego można czerpać mądrość ?