cc 3:

CD-D'

IM n 3 O l l

Stanisława Hejwowska

Gabriela Pajor

Justyna Staluszka

Alina Zielińska

K S l Ą 7 K A / P A P l \

CHEMIA ORGANICZNA

CHEMIA 2

ZAKRESY PODSTAWOWY l ROZSZERZONY

Zbiór zadań dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum

C^IOPERON

Gdynia 2007

jekt okładki: KrzysztofGodlewski laktor prowadzący: Sebastian Przybyszewski lakcja graficzna: Katarzyna Micun rekta techniczna: Anna Wierzchowska

ekujemy za cenne uwagi merytoryczne i dydaktyczne pani Dagmarze Gosiewskiej.

Copyright by Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON Sp. z o.o. & Stanisława Hejwowska, Gabriela

jor, Justyna Staluszka, Alina Zielińska

Iynia2005

izelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione.

'/II

/dawca:

fdawnictwo Pedagogiczne OPERON Sp. z o.o.

•212 Gdynia, ul. Hutnicza 3

. centrali 058 679 00 00

nail: [e-mail]

p://www.operon.pl

Spis treści

Wstęp 4

1. Właściwości związków 5

2. Węglowodory 5

Alkany i cykloalkany 18

Alkeny i cykloalkeny 24

Alkiny 30

Węglowodory aromatyczne 34

Ropa naftowa i gaz ziemny 38

Zadania testowe 39

3. Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów 44

Alkohole jednowodorotlenowe i wielowodorotlenowe 50

Fenole 54

Zadania testowe 57

Aldehydy i ketony 61

Zadania testowe 65

Kwasy karboksylowe 70

Zadania testowe 73

Estry i tłuszcze 77

Zadania testowe 81

Aminy i amidy 84

Zadania testowe 87

4. Izomeria optyczna 88

5. Związki wielofunkcyjne 94

Węglowodany 100

Zadania testowe 103

Aminokwasy, peptydy i białka 107

Zadania testowe 109

6. Zadania testowe podsumowujące 112

Odpowiedzi i wskazówki 117

Tablice 188

IBN 978-83-7461-476-4

Węglowodory

Wstęp

Niniejszy zbiór jest drugim z trzech tomów zawierających zadania z chemii dla zakre­su podstawowego i rozszerzonego liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Zbiór stanowi uzupełnienie opublikowanych przez Wydawnictwo Pedago­giczne OPERON podręczników Chemia 2. Chemia organiczna dla zakresu podstawowego i dla zakresu rozszerzonego autorstwa Stanisławy Hejwowskiej, Ryszarda Marcinkow-skiego i Justyny Staluszki. Uniwersalny charakter zbioru pozwala jednak korzystać z nie­go niezależnie od programu nauczania wybranego przez nauczyciela.

Książka jest częścią pakietu edukacyjnego, w którego skład wchodzą ponadto: program nauczania, podręcznik, zeszyt ćwiczeń, przewodnik metodyczny dla nauczyciela, testy sprawdzające, scenariusze lekcji, stereogramy, foliogramy oraz filmy edukacyjne. Wszystkie elementy tego zestawu są ze sobą zintegrowane i pozwalają na pełne wykorzystanie nowo­czesnych metod dydaktycznych w nauczaniu chemii w liceum ogólnokształcącym, liceum profilowanym i technikum. Pakiet został uzupełniony o publikacje przygotowujące do nowej matury.

Zawarte w zbiorze zadania obejmują wszystkie realizowane w szkole ponadgimnazjal-nej zagadnienia z chemii organicznej. Materiał nauczania został podzielony na działy, których kolejność odpowiada układowi podręcznika. Każdy z działów zaczyna się wstę­pem teoretycznym, w którym znajdują się: przegląd najważniejszych reakcji, sposoby roz­wiązywania nowych typów zadań oraz ogólne, skondensowane informacje, przydatne podczas samodzielnej pracy ucznia. Na końcu każdego rozdziału proponuje się uczniom rozwiązanie testu, pozwalającego na sprawdzenie stopnia opanowania materiału.

Zadania w zbiorze mają różny stopień trudności. Zadania oznaczone •& są średnio trudne bądź zawierają materiał z zakresu rozszerzonego. Może je jednak rozwiązać uczeń kształcący się w zakresie podstawowym - po uzupełnieniu niektórych wiadomości. Do wszystkich zadań zostały zamieszczone odpowiedzi, dzięki czemu uczniowie mogą ko­rzystać ze zbioru samodzielnie. Na końcu książki znajdują się tablice, pomocne w usystema­tyzowaniu wiedzy, a także zawierające dane potrzebne do rozwiązania niektórych zadań.

Będziemy wdzięczni za nadsyłanie uwag na temat zbioru, jak również propozycji za­dań, które moglibyśmy zamieścić w kolejnych wydaniach.

Autorzy

1. Właściwości związków

1. Określ, które z podanych związków są dobrze rozpuszczalne w wodzie: amoniak,
   chlorowodór, tlenek węgla(IV), siarkowodór. Odpowiedź uzasadnij.

2. Określ, które z podanych związków są dobrze rozpuszczalne w wodzie: CH₄, CH₂C1,,
   CHC1₃, CC1₄. Odpowiedź uzasadnij.

3. Określ, które z podanych związków są dobrze rozpuszczalne w wodzie: CH₃OH,
   CH₃NH₂, CH₃C1. Odpowiedź uzasadnij.

4. Uszereguj wymienione związki zgodnie z rosnącą lotnością: CH₄, CH₂C1₂, CHC1₃,
   CC1₄. Odpowiedź uzasadnij.

5. Uszereguj wymienione związki zgodnie z rosnącą lotnością: CH₃F, CH₃C1, CH₃Br.
   Odpowiedź uzasadnij.

6. Uszereguj poniższe związki zgodnie z rosnącą lotnością: CH₄, CH₃OH, CH₃—CH₃.
   Odpowiedź uzasadnij.

7. Uszereguj podane związki zgodnie z rosnącą temperaturą wrzenia: CH₄, CH₃OH,
   CH₃—CH₃. Odpowiedź uzasadnij.

8. Określ, w których z wymienionych związków w stanie ciekłym występują wiązania wo­
   dorowe: amoniak, woda, CH₃OH, siarkowodór, fluorowodór, CH₄. Odpowiedź uza­
   sadnij.

9. Na jakie własności fizyczne związku wpływa możliwość tworzenia przez jego cząstecz­
   ki wiązań wodorowych? Odpowiedz, analizując odpowiednie właściwości fizyczne
   amoniaku i metanu.

1.10. Wyjaśnij, dlaczego reakcja spalania metanu w powietrzu przebiega tak gwałtownie,
że prowadzi do wybuchu, natomiast związki stosowane do wyrobu świec, zawierają­
ce kilkanaście atomów węgla w cząsteczce, spalają się w sposób kontrolowany.

2. Węglowodory
Wydajność reakcji

Wydajność reakcji jest to stosunek ilości produktu otrzymanej w danym procesie do ocze­kiwanej, maksymalnie możliwej do uzyskania ilości tego produktu:

,, , „ otrzymana ilość produktu

wydajność (w) = ^}— —-^-—

oczekiwana ilość produktu

Ilości produktu - zarówno oczekiwana, jak i uzyskana - mogą być podawane w jednost­kach masy, objętości lub w molach. Należy jednak zachować taką samą jednostkę w licz­niku i w mianowniku powyższego wyrażenia. Wydajność reakcji najczęściej wyraża się w procentach:

m

w =

ra„

oczekiwana

v.

₌ ^zyskana

oczekiwana

w =

uzyskana

100%

gdzie w to wydajność reakcji, m - masa, V'- objętość, n - liczba moli.

-5

-

XXI

W ramach serii „Szkoła XXI" Wydawnictwo Pedagogiczne OPEROM proponuje zintegrowany zestaw dydaktyczny do nauki chemii dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum.

Pozycje z zestawu do tomu 2:

GWARANCJA SUKCESU

Program nauczania zakresy podstawowy i rozszerzony

Podręcznik

zakres podstawowy

Podręcznik zakres rozszerzony

Zeszyt ćwiczeń dla ucznia zakresy podstawowy i rozszerzony

Zbiór zadań zakresy podstawowy i rozszerzony

Przewodnik dla nauczyciela zakresy podstawowy i rozszerzony

Wybrane scenariusze lekcji zakresy podstawowy i rozszerzony

Testy sprawdzające zakresy podstawowy i rozszerzony

Filmy edukacyjne zakresy podstawowy i rozszerzony

Foliogramy i stereogramy zakresy podstawowy i rozszerzony

Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON www.operon.pl e-mail: [e-mail] łel. centrali 058 679 00 00

9"788374"614764">