ROZDZIAŁ 9

INTELIGENCJA I POMIAR INTELIGENCJI

1. Czym jest pomiar?

Pomiar psychologiczny (psychological assesment) oznacza wykorzystywanie określonych procedur testowania dla dokonania oceny, zachowań i indywidualnych cech ludzi. Często określany jako miara różnic indywidualnych, gdyż większość pomiarów ocenia, na ile dana jednostka jest odmienna lub podobna do innych ludzi pod jakimś względem.

1. Historia pomiaru

4 tys. lat temu-> Chiny- > program testowania służb cywilnych- testy ustne

2 tys. lat temu-> dynastia Han-> testy pisemne

Dynastia Ming (1368-1644)-> 3 etapowa procedura selekcyjna

Testowanie inteligencji na Zachodzie- Anglik Francis Galton- Hereditary Genius- 1869- próbował zastosować teorię ewolucji do badania ludzkich zdolności-> jak daleko i dlaczego ludzie różnią się pod tym względem.

Sformułował 4 ważne zasady dotyczące pomiaru inteligencji:

1. Różnice w zakresie inteligencji są mierzalne (kwantyfikowalne) w kategoriach poziomów inteligencji-> możliwe jest przypisanie wartości liczbowych dla odróżnienia poziomów inteligencji.

2. Różnice występujące między ludźmi obrazuje tzw. krzywa dzwonowa- mają charakter rozkładu normalnego (na krańcach geniusze i upośledzeni umysłowo)

3. Inteligencja czy zdolności umysłowe mogą być mierzone za pomocą obiektywnych testów, w których na każde pytanie jest tylko jedna poprawna odp.

4. Stopień, w jakim dwa zestawy wyników testów są ze sobą

powiązane, może być określony dzięki procedurze statystycznej-> korelacji

Sądził, że geniusz podlega dziedziczeniu, wychowanie ma minimalny wpływ na inteligencję. Inteligencja jest przystosowaniem gatunku (w rozumieniu Darwina) i w jakiś sposób ostatecznie z wartością moralną jednostki.

Zainicjował ruch eugeniczny-> gatunek ludzki może zostać udoskonalony dzięki zastosowaniu teorii ewolucji do zachęcania ludzi biologicznie lepszych do rozmnażania się i do zniechęcania ludzi genetycznie gorszych od posiadania potomstwa.

1. Podstawowe cechy pomiaru formalnego

Narzędzie pomiaru powinno być rzetelne, trafne i standaryzowane-> gdy tego nie spełnia-> nie ma się pewności, ze jest wiarygodne

1. Rzetelność (reliability) określa, na ile można ufać, ze dane narzędzie pomiaru daje spójne wyniki. (ocena rzetelności-> gdy to co jest mierzone jest niezmienne, np. waga)

Stwierdzenie, czy dany test jest rzetelny

1. obliczenie rzetelności test-retest- miary korelacji pomiędzy wynikami tych samych osób, w tym samym teście, przeprowadzonym w dwóch różnych momentach czasu. Gdy identyczny układ wyników-> 1

2. podawanie alternatywnych równoległych wersji testu, zamiast stosowania dwukrotnie tego samego testu (unikanie np. uczenia się pytań na pamięć)-> rzetelność, gdy porównywalne wyniki

3. wewnętrzna spójność (internal consistency) odpowiedzi w jednym teście-> rzetelność połówkowy

rzetelna musi tez być metoda stosowania narzędzia.

2. Trafność (validity) testu to stopień w jakim mierzy on to, co miał mierzyć.

Trafny test inteligencji mierzy tę właśnie cechę i pozwala przewidywać osiągnięcia w sytuacjach, w których inteligencja jest bardzo ważna.

Rodzaje trafności:

1. Trafność fasadowa- powierzchniowa zawartość testu- poszczególne pozycje testowe wydaja się być bezpośrednio związane z cechami, które interesują badacza-> bezpośrednie pytania. Nie zapewnia dokładnych wyników-> manipulowanie (zakład psychiatryczny =)

2. Trafność kryterialna (criterion validity)= trafność prognostyczna- psychologowie porównują wynik danej osoby z jej wynikiem innym wystandaryzowanym pomiarze, czy kryterium, związanym z tym, co mierzy dany test (np. test przewidujący powodzenie na studiach, musi zostać skorelowany z ocenami)

3. Trafność teoretyczna

Rzetelność musi korelować sama ze sobą; trafność z jakimś czynnikiem zewnętrznym.

Test rzetelny może nie być trafny.

3. Normy i standaryzacja

Normy dostarczają kontekstu dla zinterpretowania różnych wyników testów; odniesienie do innych-> populacji normatywnej.

Aby normy miały sens, każdy musi wykonywać ten sam test w standartowych warunkach. Standaryzacja oznacza zastosowanie jakiegoś narzędzia testującego wobec wszystkich osób w taki sam sposób i w takich samych warunkach.

2. Pomiar inteligencji

Inteligencja- to bardzo ogólna zdolność umysłowa, która obejmuje, między innymi, zdolność rozumowania, planowania, rozwiązywania problemów, abstrakcyjnego myślenia, rozumienia złożonych myśli, szybkiego uczenia się i uczenia na podstawie doświadczenia.

1. Początki testowania inteligencji

1905- Alfred Binet (Francja)- aby kwantyfikować osiągnięcia umysłowe opracował zadania dopasowane do wieku i pozycje testowe pozwalające porównać odpowiedzi wielu dzieci. Zadania zróżnicowane, mierzyły bardziej ocenianie i rozumowanie niż pamięć; odpowiedzi obiektywnie poprawne, negatywne.

Wiek umysłowy- niezależny od wieku życia

USA- pocz. XX wieku- napływ imigrantów-> potrzebne testy do szkół

Potem wojna- szybko stwierdzić zdolność przywódcze

Lewis Terman, EdwardThorndike i Robert Yerkes- w ciągu miesiąca opracowali testy na potrzeby wojny.

2. Testy inteligencji

Iloraz inteligencji- liczbowa, standaryzowana miara inteligencji. Aktualnie stosowane 2 grupy indywidualnych testów inteligencji

1. Stanfordzka Skala Bineta

Lewis Terman z Uniwersytetu Standforda- przystosował pytania Bineta do badania amerykańskich dzieci. Publikacja 1916

Stworzył podstawy pojęcia ilorazu inteligencji (intelligence quotient, IQ) (termin- William Stern 1914). IQ określony był stosunkiem wieku umysłowego do wieku życia, pomnożonym przez 100: IQ=wiek umysł/wiek życia x100

2. Skale Inteligencji Wechslera

David Wechsler ze szpitala Bellevue w NY postanowił zweryfikować determinanty wyników w skalach werbalnych stosowanych do pomiaru inteligencji u dorosłych

1939 Skala Inteligencji Wechslera-Bellevue, zawierającą podtesty werbalne i niewerbalne, wykonaniowe. Poza ogólnym ilorazem inteligencji, można było oszacować iloraz werbalny i niewerbalny. 1955-> Skala Inteligencji Wechslera dla Dorosłych (Wechsler Adult Intelligence Scale- WAIS) - obecnie WAIS- III.

WAIS-III- 14 podtestów. Od 16 lat.

Podtesty werbalne obejmują słownictwo i rozumienie

Podtesty wykonaniowe- polegają na manipulowaniu przedmiotami i zawierają niewiele lub nie zawierają wcale treści werbalnych

WISC- III Skala Inteligencji Wechslera dla dzieci (6-16 lat)

WPPSI-III Skala Inteligencji Wechslera dla Dzieci w Wieku Przedszkolnym (2,5- 7lat3 miesięcy)

Dzięki nim można śledzić rozwój zdolności

1. Interpretacja ilorazu inteligencji

Obecnie- 100- przeciętny

90-110- normalny

Powyżej 120- ponadprzeciętny

Gdy osoby poniżej 18 lat wynik 70-75 lub mniej-> upośledzenie umysłowe (mental retardation) - musi tez wykazywać ograniczenia umiejętności adaptacyjnych radzenia sobie z codziennymi zadaniami.

IQ dostarcza ogólnej inf. na temat tego, jakie ludzie mogą mieć osiągnięcia w różnego rodzaju zadaniach werbalnych i niewerbalnych, w stosunku do norm wiekowych. Duża różnica miedzy IQ a osiągnięciami-> trudności w uczeniu się.

3. Teorie inteligencji

1. Psychometryczne teorie inteligencji

Psychometria- dziedzina psychologii specjalizująca się w testowaniu umysłu, w każdym jego aspekcie, w tym osobowości , inteligencji i zdolności

Analiza czynnikowa- procedura statystyczna, która wykrywa mniejszą liczbę wymiarów, wiązek, czy czynników, w większym zbiorze zmiennych niezależnych. Cel: zidentyfikowanie podstawowych wymiarów psychologicznych badanych zjawisk

Charles Spearman- istniej czynnik inteligencji ogólnej g, stanowiący podstawę wszystkich inteligentnych osiągnięć.

Każda dziedzina posiada także powiązane z nią specyficzne umiejętności- czynniki s.

Raymond Cattell- inteligencja ogólna- dwa komponenty: i. skrystalizowana- wiedza nabyta przez jedn. i umiejętność dostępu do niej, i. płynna- zdolność do dostrzegania złożonych relacji oraz do rozwiązywania problemów

Joy Paul Guilford- - model struktury intelektu -> 3 cechy zadań funkcjonalnych: treść (rodzaj inf.), produkt (forma), operacja (rodzaj wykonywanej akt umysłowej)

Treści: wzrokowe, słuchowe, symboliczne, semantyczne, behawioralne

Produkty: jednostki, klasy, relacje, systemy, transformacje, implikacje
Operacje: ocenianie, myślenie konwergencyjne, myślenie dywergencyjne, pamięć, poznanie

Każde zadanie- może zostać określone z uwagi na dany rodzaj treści, produktu i operacji, jakie są w nie zaangażowane

2. Triarchiczna (trzyczęściowa) teoria inteligencji Sternberga

1. Inteligencja analityczna- dostarcza podst. umiejętności przetwarzania inf., które ludzie stosują wobec licznych znanych zadań życiowych-> definiowany przez komponenty:

1. Komponenty związane z nabywaniem wiedzy, służące uczeniu się nowych faktów

2. Komponenty związane z wykonywaniem, służące strategii i technikom rozwiązywania problemów

3. Komponenty metapoznawcze, służące selekcjonowaniu strategii i monitorowaniu postępów dążeniu do celu

2. Inteligencja twórcza- obejmuje zdolność ludzi do radzenia sobie z dwoma ekstremami: nowymi oraz rutynowymi problemami

3. Inteligencja praktyczna ujawnia się w radzeniu sobie z codziennymi działaniami; przystosowanie się do nowych i odmiennych kontekstów, selekcjonowanie właściwych kontekstów, skuteczne kształtowanie otoczenia tak, by dobrze pasowało do potrzeb. Spryt życiowy.

1. Teoria wielorakich inteligencji Gardnera i inteligencja emocjonalna

Howard Gardner- różne rodzaje inteligencji, dotyczące różnych doświadczeń

8 inteligencji: logiczno-matematyczna, językowa, przyrodnicza, muzyczna, przestrzenna, cielesno-kinestetyczna, interpersonalna, intrapersonalna. Społeczeństwo zachodnie promuje 2 pierwsze.

Wymaga obserwowania jednostki i oceniania jej w różnych sytuacjach życiowych.

Inteligencja emocjonalna- 4gł skł:

- umiejętność trafnego i właściwego postrzegania, oceniania i wyrażania emocji

- umiejętność stosowania emocji do ułatwiania myślenia

- umiejętność rozumienia i analizowania emocji oraz efektywnego stosowania wiedzy emocjonalnej

- umiejętność regulowania własnych emocji dla wspierania emocjonalnego i intelektualnego.

4. Polityczne aspekty inteligencji

1. Historia porównań grupowych

Henry Goddard (pocz. XX wieku)-> testowanie umysłowe imigrantów i selektywne wykluczanie tych, którzy określeni zostali jako „mający defekt umysłowy”.

1924- akt ograniczenia imigracji-> testy w chwili przyjazdu

Rodzina Kallikak-> gałąź dobra i zła/ dziedziczność determinuje inteligencję, geniusz i wybitność po stronie pozytywnej, zaś po stronie negatywnej: przestępczość, alkoholizm, niemoralne zachowanie seksualne, upośledzenia rozwojowe, a nawet ubóstwo.

2. Dziedziczność a iloraz inteligencji

Ilorazy inteligencji w obrębie drzew rodzinnych

Bliźnięta monozygotyczne wykazują wyższe korelacje IQ niż dizygotyczne- wpływ genetyczny

U obu rodzajów bliźniąt- wyższe korelacje, gdy są wychowywane razem- wpływ środowiska.

Oszacowanie odziedziczalności-> ok. 50% wariancji w IQ jest rezultatem czynników genetycznych.

Odziedziczalność wzrasta w ciągu życia „ Jest możliwe, że predyspozycje genetyczne popychają nas ku środowiskom, które wzmacniają nasze tendencje genetyczne, prowadząc tym samym do wzrostu odziedziczalności w toku życia”

Odziedziczalność jest oparta na oszacowaniu wew. określonej grupy. Nie może być używana do interpretowania różnic między grupami

3. Środowisko a iloraz inteligencji

IQ ojców i synów są podobne, ale związane są z klasą społeczną (im wyższa tym wyższy)

• Odżywianie, edukacja, dostęp do stymulatorów umysłu

IQ może pozostawać pod wpływem środowiska, ale wzbogacone środowisko musi być utrzymywane przez cały czas (inaczej IQ spada)

1. Kultura a trafność testów inteligencji

Claude Steele- osiągnięcia w testach zdolności pozostają pod wpływem groźby stereotypu-że zostanie potwierdzony negatywny stereotyp grupy, do której przynależy jednostka. (Ci, którzy wiedzieli o badaniu stereotypu mieli niższe wyniki)

5. Twórczość

Twórczość- zdolność jednostki do generowania idei czy wytworów, które są równocześnie nowe i odpowiednie do okoliczności, w których zostały stworzone

1. Pomiar twórczości i jej związek z inteligencją

Myślenie dywergencyjne- zdolność do generowania wielu różnych rozwiązań określonego problemu

Odpowiedzi są ocenianie na wymiarze płynności- ogólna liczba odrębnych pomysłów, oryginalność- liczba pomysłów, które nie były podane przez innych w określonej grupie, niezwykłości- liczba pomysłów, które zostały podane

Korelacja miedzy dywergencyjnym myśleniem a inteligencja- do IQ ok. 120 słaba/ umiarkowana, >120 korelacja zmniejsza się. Przyczyna: „Inteligencja zdaje się do pewnego stopnia umożliwiać twórczość , ale nie promuje je.

Stworzenie twórczego wytworu- rysunek, wiersz, opowiadanie

2. Wybitna twórczość a choroby psychiczne

- wzorzec podejmowania ryzyka

- wzorzec przygotowania

- wewnętrzna motywacja

Związek twórczości z cierpieniem/ szaleństwem fałszywy

6. Pomiar a społeczeństwo

Cel pomiaru- dokonanie dokładnej oceny ludzi, wolnej od błędów

Kontrowersje pomiaru: sprawiedliwość decyzji opartych na testach, użyteczności testów dla oceny edukacji oraz implikacja stosowania wyników testów jako etykiet do kategoryzowania jednostek.

---