REFERAT NA TEMAT: RYS HISTORYCZNY PIŁKI

RĘCZNEJ.

opracowała mgr Krystyna Kulczyk

nauczyciel wychowania fizycznego

1. Z KARTY DZIEJÓW ODKRYCIA PIŁKI

Pierwsze wzmianki na temat odkrycia piłki pochodzą z dawnego Egiptu, gdzie panowała religia dualistyczna, wg której toczyła się wałka między Ozyrysem - bogiem światła i dobra, a Setem - reprezentującym ciemność i zło. Gdy nadchodziła zima Set zwyciężał Ozyrysą, ale na wiosnę Ozyrys - bóstwo wegetacji i rolnictwa stawał znowu do walki. Kapłani obu bogów pozorowali między sobą bójkę.

Pewnego razu w czasie szamotaniny głowa kukły Ozyrysa oderwała się od tułowia i posłużyła walczącym za piłkę. Od tego czasu podczas corocznych uroczystości wrodzy kapłani toczyli między sobą imitującą walkę dwóch bogów -mecze w piłkę.

Ta rytualna gra rozpowszechniła się w całej północnej Afryce na parę tysięcy lat p.n.e. - o czym wzmianki znajdują się u wczesnych pisarzy greckich. Z Egiptu za pośrednictwem Krety dotarła do Grecji, a później legioniści rzymscy roznieśli ją po całej Europie. We wcześniejszych jeszcze czasach z kraju faraonów przeszła do Azji Mniejszej, potem do Indii i Chin, a następnie poprzez Malaje, Malanezję i Polinezję dotarła do Wyspy Wielkanocnej i wreszcie do Ameryki. Tak bowiem twierdzą socjologowie, reprezentujący w etnologii teorię tzw. Dyfuzjonizmu, wg której wszelkie instytucje kulturowe powstały pierwotnie w jednym określonym miejscu, skąd w drodze przenikania i zapożyczeń rozpowszechniły się po całym świecie.

Szczególnymi miłośnikami tej gry - sportu byli Indianie obu Ameryk. Sportowe formy ich gry obejmowały różne rodzaje piłki ręcznej i nożnej oraz ich kombinacje, odmiany hokeja, palanta, liczne gry rakietowe, a także rzadko gdzie indziej spotykaną grę w piłkę, którą można podbijać tylko głową lub tylko ramieniem, specjalność dość prymitywnych szczepów z Grań Chaco i Amazonii.

Gry w piłkę były ulubioną rozrywką w Grecji i Rzymie, które znały wiele ich odmian, uprawianych zarówno przez młodzież, jak i dorosłych. Piłki rozmaitej wielkości robiono zazwyczaj ze skóry lub z gałganów wypchanych włosiem, pieprzem, także ziarnami fig, największe zaś nadmuchiwano powietrzem.

Mimo nieprzychylnego stanowiska duchowieństwa wobec zabaw i sportu, gry w piłkę nie zaginęły w średniowieczu, a nawet pośrednio dzięki Kościołowi zyskały jeszcze na popularności. Oto w Afryce północnej długo przetrwały starożytne ryty agrarne, w których ważna rola przypadała - grze w piłkę. Zwycięski islam w VII - VII wieku wprowadził te obyczaje w Hiszpanii i Francji. Księża schrystianizowali je, przenieśli na okres świąt wielkanocnych i z piłki uczynili symbol Zmartwychwstania. W XII wieku np. w Auxerre (Francja) ustalił się zwyczaj, że w Wielkanoc biskup w otoczeniu duchownych uroczyście kroczył do ołtarza wśród liturgicznej muzyki i śpiewów, przerzucając z ręki do ręki piłkę, którą po nabożeństwie ciskał w tłum zażarcie walczący ojej posiadanie.

II. ROZWÓJ PIŁKI RĘCZNEJ NA ŚWIECIE

Ustalenie faktycznej daty rozpoczęcia gry w piłkę ręczną nie jest problemem łatwym ze względu na bardzo skąpe źródła historyczne. Gra ta, nosząca międzynarodową nazwę Handball, została zapoczątkowana na przełomie IX i XX wieku. Analiza istniejących źródeł wskazuje na to, iż piłka ręczna w swej obecnej formie jest pochodzenia duńskiego, mimo że do wprowadzenia tej dyscypliny sportu przyznają się jeszcze dwa kraje - Niemcy i była Czechosłowacja.

Duńska encyklopedia Allhenrs Sport Lexikon podaje, że na przełomie ostat­nich dwóch stuleci piłka ręczna była bardzo silnie propagowana przez szkołę gimnastyczną w Ordrup. W 1898 roku nauczyciel Holger Nielsen wprowadził na boisku z dwoma bramkami grę biegową, w której udział brało 14 graczy podzielonych na dwie drużyny. Gra ta, znana pod nazwą Handbold, była prowadzona z zastosowaniem podań i rzutów wykonywanych rękami. W 1904 roku piłka ręczna rozpowszechniała się w całej Danii: była rozgrywana wg znanych w tym czasie przepisów. Rok ten został uznany przez Duński Związek Piłki Ręcznej za oficjalną datę powstania Związku. Pierwsze przepisy wydała szkoła z Ordrup w 1906 roku w pracy zatytułowanej Wejdlending Halldball. W łatach dwudziestych piłkę ręczną uprawiały w Danii szczególnie drużyny kobiece. W dalszej swej działalności Duńczycy nastawili się specjalnie na gry zespołów 7-osobowych, co znalazło swe odbicie w wynikach spotkań międzypaństwowych i międzynarodowych.

Wśród wszystkich krajów, w których uprawia się piłkę ręczną, najwięcej sukcesów odnosiły Niemcy, które przypisują sobie stworzenie tej gry. Kaudina -autor książki Das Handballspiel wydanej w 1941 roku w Lipsku twierdzi, że piłka ręczna wywodzi się z gry o nazwie "Konigsbergbali", która następnie przyjęła nazwę "Torball" (piłka bramkowa). O ile pierwsze lata nie są ściśle ujęte, o tyle od roku 1915 podane fakty dotyczące rozwoju piłki ręcznej w Niemczech są historycznie pewne.

W 1917 roku nauczyciel berliński Max Heisner rozpoczął propagowanie piłki ręcznej jako sportu dla kobiet. Zawody były rozgrywane na boisku o wymiarach 40 x 20 m. Pole bramkowe znajdowało się w odległości 4 m od bramki, która miała 2,5 m szerokości oraz 2 m wysokości. Jednocześnie z rozwojem techniki i taktyki uległy zmianie przepisy, niemniej charakter gry został zachowany.

Rok 1919 przyniósł istotny przełom. Znany teoretyk i propagator piłki ręcznej Karl Schelenz nauczyciel wf. w Niemieckiej Akademii Ćwiczeń Cielesnych, doprowadził w wyniku swej działalności do dalszego rozprzestrzeniania się tej gry, która zachowując nadal nazwę "Torball" zaczęła być uprawiana przez młodzież i mężczyzn. Wpływ na to miała zmiana przepisów, zgodnie z którymi pole gry zostało powiększone do wymiarów 80x40 m. W celu zachowania proporcji linię pola bramkowego przesunięto na odległość 8 m, a dla bramki przyjęto szerokość 5 m i wysokość 2,10 m. Nowe przepisy, określające również grę piłką i ciałem, miały duży wpływ na rozwój techniki. Mimo usilnych starań nie udało się Schelenzowi doprowadzić do tego, aby piłka ręczna została uznana za samodzielną dyscyplinę, dla której można by powołać związek i przeprowadzić mistrzostwa.

Zamierzenia te zostały urzeczywistnione dopiero w latach trzydziestych. Chwilowo, po usunięciu wielu trudności udało się Schelenzowi przeprowadzić rozgrywki przy poparciu Brandenburskiego Związku Lekkoatletyki, który w celu zwiększenia wytrzymałości a lekkoatletów wprowadził piłkę bramkową jako sport uzupełniający. Zmiana nazwy z piłki bramkowej na piłkę ręczną (Handball) została dokonana w 1920 roku. Rok ten należy również odnotować jako datę wciągnięcia piłki ręcznej do programów szkolnych. Objęcie patronatu przez Związek Sportu i Związek Gimnastyki miało dobre i złe strony. Początkowo przyczyniło się do pod­niesienia poziomu i umasowienia piłki ręcznej, lecz następnie - wskutek sporów i niesnasek wśród gimnastyków - doprowadziło do chwilowego jej upadku.

Stan ten trwał do 1934 roku, to jest do chwili powołania do życia tzw. Fachowego Urzędu dla Piłki Ręcznej (Fachamt fur Handball), dzięki któremu działalności piłka ręczna obiela swym zasięgiem cały kraj. Na efekty tej rozsądnej decyzji nie trzeba było długo czekać, gdyż na Olimpiadzie w Berlinie w 1936 roku Niemcy zdobyty złoty medal pokonując w decydującym spotkaniu Austrię 10 : 6. Dalsze miejsca zajęty w kolejności: Szwajcaria, Węgry, Rumunia, USA. Były to jedyne Igrzyska Olimpijskie, podczas których włączono do programu piłkę ręczną 44-osobową.

Na podstawie materiałów źródłowych pochodzących z byłej Czechosłowacji (Metody Zajeć-Dejiny Hazeny 1948) można wywnioskować, że kraj ten uważa się za założyciela i propagatora piłki ręcznej, która rozwinęła się z hazeny (hazeti - rzucać). Do rozpowszechnienia hazeny zapoczątkowanej w byłej Czechosłowacji w 1892 roku przyczynił się W. Karaś ze Smichowa, który w 1905 roku opracował przepisy gry.

Pierwszy oficjalny mecz rozegrano w 1907 roku. Na zlocie wszechsokolskim w Pradze w 1917 roku przeprowadzono w obecności 70 tysięcy widzów turniej hazeny. Miało to olbrzymi wpływ na rozwój tej dyscypliny sportu. W 1919 roku powstał Czechosłowacki Związek Hazeny. Z Czechosłowacji hazena przeniosła się do Jugosławii, a następnie do Polski w 1925 roku. Jedyne Mistrzostwa Świata Kobiet rozegrane zostały w 1934 roku. Udział w nich wzięły: Czechosłowacja, Jugosławia i Polska. Finałowy mecz został rozegrany dla celów propagandowych w Londynie zakończył się zwycięstwem Czechosłowacji. Drugie miejsce zajęła Jugosławia, trzecie Polska.

W Szwecji marynarze rozegrali w 1907 roku pierwszy mecz. W 1912 roku ukazały się przepisy opracowane przez szwedzkiego nauczyciela L. M. Walldena pl. Fńlotthehar na pas. Kraj ten stosunkowo późno rozpoczął

rozgrywanie oficjalnych mistrzostw. W piłce ręcznej /-osobowej rozgrywki zostały zainaugurowane w 1931 roku, a w osobowej w roku 1940

W latach trzydziestych piłka ręczna zdobyła sobie popularność i rozprze­strzeniła się na inne kraje: Szwecję, Norwegię, Finlandię, Szwajcarię, Austrię, Belgię, Holandię i Japonii. W 1928 roku powołano Międzynarodową Federację Piłki Ręcznej (Internationale Handball Federation, w skrócie IHF) z siedzibą w Amsterdamie, przeniesioną w latach sześćdziesiątych do Bazylei. W czas 70 lat działalności IHF zwołano 38 kongresów, których wytyczne i uchwały decydowały o organizacji i rozwoju tej dyscypliny na świecie.

Mistrzostwa Śwista Piłka ręczna 11 -osobowa mężczyzn

Kolejność	Rok	Organizator	Medaliści	Miejsce Polski
I	1938	Niemcy	1. Niemcy 2. Szwajcaria 3. Węgry	7
II	1948	Francja	1. Szwecja 2. Dania 3. Szwajcaria	Odpadła w eliminacjach
III	1952	Szwajcaria	1. Szwecja 2. JRF 3. Szwajcaria	Nie została zgłoszona
IV	1955	NRF	1.NRF 2. Szwajcaria 3. Czechosłowacja	Nie została zgłoszona
V	1955	Austria	1. NRD i RFN wspólna reprezentacja) 2. Rumunia 3. Szwecja	Odpadła w eliminacjach
VI	1963	Szwajcaria	1.NRD 2. NRF 3. Szwajcaria	4
VII	1966	Austria	1.NRF 2. NRD 3. Austria	4

3. ROZWÓJ PIŁKI RĘCZNEJ W POLSCE

Rozwój piłki ręcznej w Polsce można podzielić na dwa zasadnicze okresy i kilka podokresów: .

A. Okres międzywojenny

1. Lata 1918-1928.' "

2. Lata 1928-1939 (od powstania Związku Gier Sportowych do wybuchu 11 wojny światowej). .

B. Okres powojenny

1. 18 XI 1945-1951 (do chwili likwidacji Związku Gier Sportowych i powstania Sekcji GKKF)

2. Lata 1951-1953 (do powstania Samodzielnej Sekcji Piłki Ręcznej GKKF).

3. Lata 1953-1957 (działalność Sekcji Piłki Ręcznej GKKF).

4. Po roku 1957 (działalność Związku Piłki Ręcznej w Polsce).

Okres międzywojenny

W Polsce, w porównaniu z innymi państwami europejskimi piłka ręczna rozwinęła się dość wcześnie. Na rozpowszechnienie się tej gry w Polsce duży wpływ miał obóz jeniecki legionistów w Szczypiomie k. Kalisza, gdzie w 1918 r. jeńcy polscy zapoznali się z piłką ręczną od niemieckich strażników. Rok 1918 uważany jest za okres powstania piłki ręcznej w Polsce, a od nazwy miejscowości -Szczypiomo - przyjęła się polska nazwa piłki ręcznej - "szczypiomiak".

W pierwszych łatach istnienia piłki ręcznej opiekował się nią - założony w 1922 r. i działający na Śląsku - Polski Związek Palanta i Gier Ruchowych, z siedzibą w Katowicach. W tym okresie piłka ręczna rozwijała się głównie na Śląsku.

Jednakże wśród kobiet dużą popularność zdobywała sobie hazena, która zaczynała wypierać piłkę ręczną. W roku 1928 wydane zostały pierwsze przepisy hazeny, a od 1929 r. rozgrywane były systematycznie Mistrzostwa Polski w hazenie kobiet oraz spotkania międzyklubowe, międzyokręgowe i międzynarodowe.

W dniu 19 lutego 1928 r. odbyło się Walne Zgromadzenie Polskiego Związku Gier Ruchowych. Podczas tego zgromadzenia delegaci postanowili, aby przenieść siedzibę Związku do Warszawy i nadać mu nazwę Polskiego Związku Gier Sportowych oraz utworzyć przy Związku sekcje poszczególnych gier.

Rok 1928 był okresem usilnej pracy nad rozwojem gier sportowych. Oprócz trzech istniejących okręgów: Warszawy, Łodzi i Katowic, powstały trzy nowe -Poznań, Lwów i Kraków. Postanowiono ujednolicić przepisy piłki ręcznej i powołano kolegiom sędziów. W roku 1928 Polska przystąpiła do Międzynarodowej Federacji Piłki Ręcznej. Okres rozwoju piłki ręcznej i hazeny trwał do roku 1939.

W roku 1934 reprezentacja Polski kobiet uczestniczyła w Mistrzostwach Świata w hazenie, zajmując trzecie miejsce,

W roku 1936 drużyna męska rozegrała pierwsze spotkanie międzypaństwowe w „jedenastce". W tym też roku nastąpiła zmiana nazwy Związku na Polski Związek Piłki Ręcznej,

W roku 1937 rozegrane zostały ostatnie Mistrzostwa Polski w hazenie. Na Walnym Zgromadzeniu skasowano hazenę i wprowadzono dla kobiet piłkę ręczną 7 -osobową. Początek II wojny światowej zamknął ponad dwudziestoletni okres rozwoju piłki

Okres powojenny

Wojna poczyniła olbrzymie spustoszenie w szeregach sportowców i działaczy. Bezpośrednio po zakończeniu działań wojennych działacze piłki ręcznej przystąpili do odbudowy tej dyscypliny. Pierwsi reaktywowali działalność Związku po wojnie działacze krakowscy. Dnia 18 listopada 1945 r. w Krakowie odbyło się pierwsze po wojnie Walne Zebranie Polskiego Związku Piłki Ręcznej. W zebraniu tym uczestniczyli przedstawiciele Krakowa, Łodzi, Poznania, Pomorza i Warszawy. Postanowiono, że siedzibą Związku, do czasu przeniesienia do Warszawy, będzie Kraków. Lata 1945-1946 były bogate pod względem organizacyjnym, lecz ubogie w wydaniu sportowym. W roku 1948 zapoczątkowano powojenne kontakty międzynarodowe. W tym roku przeniesiono siedzibę Związku do Warszawy. W roku 1948 utworzono I ligę 11-osobowych drużyn męskich.

Po przeniesieniu Związku do Warszawy, zmieniono jego nazwę w 1949 r. na Polski Związek Koszykówki, Siatkówki i Szczypiorniaka.

W roku 1951 zaszły zasadnicze zmiany w strukturze organizacyjne; polskiego sportu. W ramach ogólnych zmian uległy likwidacji wszystkie polskie i okręgowe związki sportowe, a w ich miejsce powołano przy Głównym Komitecie Kultury Fizycznej społeczne sekcje sportowe.

Rok 1951 zakończył pięcioletni powojenny okres działalności Polskiego Związku Piłki Ręcznej. Aż do 1957 roku kierowniczą rolę w piłce ręcznej spełniała sekcja przy GKKF, która od 1953 r. działała jak samodzielna Sekcja Piłki Ręcznej.

Rok 1957 był przełomowym w powojennej historii polskiej piłki ręcznej. Została zlikwidowana sekcja Piłki Ręcznej GKKF i powstał Związek Piłki Ręcznej

W roku 1962 rozegrane zostały ostatnie spotkania ligowe w piłce ręcznej 11-osobowej kobiet. Lata sześćdziesiąte cechują się brakiem sukcesów zespołów narodowych. Dopiero w latach 70-tych możemy odnotować znaczące sukcesy. Kobiety w 1973 r. zajmują V miejsce na Mistrzostwach Świata. Mężczyźni w roku 1972 kwalifikują się do Turnieju Olimpijskiego w Monachium, zajmując X miejsce. Sukcesem natomiast zakończył się start zespołu męskiego w następnym Turnieju Olimpijskim w Montrealu w 1976 r. Zespół Polski zdobył tam brązowy medal.

W roku 1982 zespół męski zdobył także medal brązowy na Mistrzostwach Świata w RFN,

Obecnie notujemy znaczne obniżenie się poziomu gry zespołów narodowych.

Zestaw pozycji wykorzystanych przy pisaniu pracy:

1. Lipoński Wojciech - Humanistyczna Encyklopedia Sportu wyd. Sport i Turystyka

2. Osterloff Konrad - Historia Sportu wyd. Nasza Księgarnia

3. Paterka Stanisław - Rys Historyczny AWF Poznań

4. Stawiarski Stanisław - Rys Historyczny AWF Kraków

---