„O rodzinnym wprowadzaniu w świat kultury”
Celem mojego referatu było zwrócenie uwagi na czynniki, jakie mają wpływ na wychowanie dziecka.
Wychowanie szkolne to kolejny etap na drodze młodego człowieka ku dorosłemu życiu. Nauczyciel- wychowawca powinien pamiętać o tym, że to rodzina jest pierwszym ogniwem w procesie wychowania. O kierunku rozwoju człowieka decydują cechy dziedziczne i środowisko wychowawcze. To, w jakiej rodzinie wychowuje się młody człowiek ma wpływ na to, jaki wzorzec życiowy przyjmie w swoim dorosłym życiu. Jeśli w rodzinie jest miejsce na dobrą książkę: literaturę piękną, która z szacunkiem traktuje materialne i duchowe dobra narodowe, jest czas na rozmowy, dokonywanie wspólnych decyzji, to jest szansa, że dorośnie człowiek, który będzie umiał korzystać z wolności i podejmować decyzje, które będą decyzjami człowieka sumienia o wyrazistych kryteriach dobra i zła.
Aby prawidłowo kontynuować kształtowanie młodego człowieka trzeba wiedzieć, na jakich wzorcach się wychowywał, ponieważ problemy wychowawcze mają swe źródło w rodzinie.
Uczeń nie miał wpływu na uwarunkowania z wczesnego dzieciństwa, które spowodowały jego zaburzenia osobowościowe czy charakterologiczne.
My nauczyciele- rodzice, powinniśmy zastanowić się nad tym, w jaką kulturę wprowadzamy swoje dzieci. Wtedy łatwiej nam będzie rozpoznać świat kultury naszych wychowanków i większa będzie możliwość prawidłowych reakcji.
Ponadto sami musimy się nauczyć prawidłowo korzystać z wolności, jaką przynosi nam teraźniejszość, aby móc wskazać wartość życia i jego sens własnym dzieciom i dzieciom, które nam się powierza.
Jeśli my jesteśmy wprowadzeni w prawdziwy świat kultury, to nasi wychowankowie będą wiedzieli co to znaczy być podmiotem własnej egzystencji i nie będą żyć od jednej pseudoprzyjemności do kolejnej.
To czy młodzież będzie miłować swoją ojczyznę i szanować polskie dziedzictwo kulturowe, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata, zależy również od nas rodziców i nauczycieli- wychowawców.
Taki był cel i przesłanie mojego referatu.
RODZINNE WPROWADZANIE W ŚWIAT KULTURY
Kultura- całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości gromadzony, utrwalany i wzbogacany w ciągu jej dziejów, przekazywany z pokolenia na pokolenie.
Rola kultury przejawia się w życiu całego społeczeństwa i tworzących je jednostek. Kultura umacnia organizację życia społecznego, nadając jej wewnętrzną spójność. Dzięki kulturze jednostka potrafi przyswoić sobie myśli innych członków grupy społecznej, wypracować wspólnotę intelektualną z ludźmi, wśród których żyje.
Kultura, która znajduje odbicie przede wszystkim w prawie, nauce, sztuce, filozofii i religii, nadaje znaczenie światu, broni jednostkę przed poczuciem pustki, zagubienia. Treści, jakich nosicielem jest kultura pogłębiają samoświadomość człowieka, wpływają na jego świat wewnętrzny, zachęcają do wysiłku na rzecz rozwoju własnej osobowości.
Zjawisko kultury zawiera trzy podstawowe elementy: wartości, symbole i przekaz dziedzictwa społecznego.
Kultura systemu wartości:
Wartości materialne poznaje się bezpośrednio zmysłami. Natomiast wartości duchowych, takich jak sprawiedliwość, piękno, dobro, poczucie własnej godności nie możemy doświadczyć bezpośrednio zmysłami. Umiejętności „widzenia” i przeżywania tych wartości musi dostarczyć wychowanie. Najpierw wychowanie w rodzinie, później poza nią.
Symboliczny charakter kultury- przede wszystkim symbole umowne, które przybierają formę symboli- przedmiotów (sztuka), albo symboli-zachowań (gest, ceremonia).
Kultura dziedzictwem społecznym- wspólne dziedzictwo społeczne przekazywane z pokolenia na pokolenie, stanowi pomost między przeszłością a teraźniejszością. We wzorach kultury odbija się duch epoki. Kultura współczesna jest przekształceniem przeszłości. Pewne jej treści są przekazywane w formie prawie niezmienionej w ciągu życia wielu kolejnych pokoleń, inne ulegają poważnym modyfikacjom.
Najtrwalsza jest kultura duchowa, która obejmuje wartości najwyższe, nadające ostateczne znaczenie światu i życiu ludzkiemu.
Podstawą działalności duchowej człowieka są dwie jego władze: inteligencja i wolna wola. Dzięki swej inteligencji poznaje on lepiej siebie i środowisko, w którym żyje. Potrafi wyznaczyć sobie cele, obmyślać środki do ich realizowania.
W przezwyciężaniu różnego typu trudności ujawnia się druga władza duchowa człowieka- wolna wola. Na wymiar duchowy człowieka wskazuje cała jego działalność kulturotwórcza. Sfera duchowa w człowieku podlega większemu lub mniejszemu rozwojowi.
O kierunku rozwoju człowieka w początkowym okresie jego życia decydują: cechy dziedziczne i środowisko wychowawcze. Proces wychowania rozpoczyna się w domu rodzinnym.
Rodzinie przypada szczególna rola w przekazie obyczajowości ojczystej, która w tym miejscu otrzymuje postać obyczajowości rodzinnej, w której mieszczą się treści religijne, moralne, narodowe i kulturowe. Obyczaj jest przerzuceniem pomostu z przeszłości do teraźniejszości, w której w sposób uroczysty na nowo przeżywa się ważne sprawy po to, aby ich nie utracić, by zachowały nadal moc jednoczenia, podpowiadały sposoby postępowania i rozwiązywania różnych spraw życia .
Wychowanie patriotyczne łączy się z procesem wdrażania w kulturę. Idąc za myślą papieża Jana Pawła II- należy stwierdzić, że kultura jest wyrazem człowieka i potwierdzeniem jego człowieczeństwa. „Człowiek staje się poprzez kulturę. Człowiek tworzy przez nią siebie wewnętrznym wysiłkiem myśli, woli, serca, oraz tworzy kulturę we wspólnocie z innymi. Kultura zatem jest wyrazem międzyludzkiej komunikacji, współmyślenia i współdziałania ludzi, a przede wszystkim jest dobrem wspólnym narodu. Ona wyodrębnia nas jako naród i stanowi o nas przez cały ciąg dziejów.”
Młodzi poszukują wzorców, które byłyby dla nich punktem odniesienia. Oczekują odpowiedzi na wiele zasadniczych pytań, jakie nurtują ich umysły i serca, domagają się przykładu życia.
„Wychowanie młodego pokolenia w duchu miłości Ojczyzny ma wielkie znaczenie dla przyszłości narodu. Nie można, bowiem służyć dobrze narodowi, nie znając jego dziejów, bogatej tradycji i kultury. Polska potrzebuje ludzi otwartych na świat, ale kochających swój rodzinny kraj.”
14 VI Łowicz
Ważnym elementem wychowania patriotycznego są wycieczki krajoznawcze, rajdy, plenery, które oprócz wartości poznawczych, dostarczają licznych przeżyć estetycznych. Gdy zaś uzupełnione zostaną interesującym komentarzem, opowiadaniami, legendami, wspomnieniami- staja się wydarzeniem niezwykle ważnym.
Z kolei zbiory biblioteki domowej są zaproszeniem do głębszego wejścia w ducha ojczystego przez spotkanie z literaturą piękną czy historią.
Literatura piękna jest szczególną skarbnicą mądrości, wielką mistrzynią i nauczycielką, która z wielkim szacunkiem traktuje materialne i duchowe dobra narodowe jak język, kultura ojczysta, zabytki, przyroda, historia i ludzie ją tworzący, godła i symbole narodowe.
To samo można powiedzieć o gromadzeniu różnych pamiątek po przodkach. Przez poznanie ich losów wiedzie droga do odkrycia swego miejsca w świecie.
Historia uczy, że w okolicznościach ekstremalnych to właśnie kultura pomaga narodowi przetrwać utratę politycznej i gospodarczej niezależności.
Jak wspomniałam szczególne miejsce w kulturze zajmuje książka. Dostarczenie dziecku dobrej książki jest jednym ze środków wychowania, gdyż jest ona taką formą kultury materialnej, która wyraża się w ojczystym języku, a ten w każdym kraju stanowi największy skarb kultury narodowej.
Dzisiejszy świat dostrzega, jak wiele zawinił wobec dziecka i ma świadomość tego iż jakie dzieci, taki będzie świat dorosłych. Stąd nauczyciele, rodzice, wychowawcy, pisarze, wydawcy, krytycy, plastycy, powinni być zainteresowani kształtem dziecięcej i młodzieżowej literatury.
Dobra książka powinna mieć pierwszeństwo w kształtowaniu osobowości dziecka przed współczesnymi środkami medialnymi.
Dydaktyzm oraz atrakcyjna fabuła i cele wychowawcze zawarte w tekście, czyli językowy przekaz wartości, mają podstawowy wpływ na odbiór literatury. Natomiast czynnikiem motywującym rodziców do kupna książki dziecku jest jej treść poznawcza wzbogacająca wiedzę o świecie. Zapomina się o takich walorach książki jak możliwość kształtowania uczuć i spontaniczności dziecka. Konkurencyjne środki multimedialne mają swoje miejsce obok książki, nie są jednak w stanie jej zastąpić.
Niektórzy uznają, że zadaniem mediów, wydawnictw jest po prostu zarabiać. Są i tacy, którzy uważają, że wartości rodzinne nie maja znaczenia poza tą najmniejszą wspólnotą i są bez pożytku dla społeczeństwa. Dla jednych i drugich nie ma zasadniczego związku między mediami a wartościami rodzinnymi. Jeżeli jednak istnieje odpowiedzialność dziennikarza, wydawcy wobec społeczeństwa, a zadaniem rodziny jest ukształtowanie autentycznego i pełnego człowieka- który będzie również pełnowymiarowym obywatelem- to wówczas więź między mediami a wartościami rodzinnymi staje się oczywista.
Francuski dziennikarz Bernard Marguerit powiedział:
„Z jednej strony właściciele pism czy telewizja myślą przede wszystkim o zysku i zarobkach. Z drugiej strony jednak ich cel jest szerszy. Propagują cywilizację, dzięki której istnieją i prosperują, cywilizację, czy też pseudocywilizację materializmu praktycznego, konsumpcjonizmu i hedonizmu, faworyzowaną przez wielkie korporacje międzynarodowe. Musimy nazywać rzeczy po imieniu: gazety propagujące sensacje i pornografie, telewizja polująca na gwałt i przemoc istnieją nie tylko z chęci zysku, lecz także ze świadomej woli deprawowania społeczeństwa, aby stało się ono przedmiotem cywilizacji konsumpcji, a nie podmiotem własnej egzystencji. W tym szaleństwie jest metoda. Wielkie siły biznesu międzynarodowego nie potrzebują obywateli światłych, świadomych swoich praw i dążących do dawania sensu swojemu życiu. Wolą mieć do czynienia z ogłupionymi konsumentami, żyjącymi od jednej pseudoprzyjemności do kolejnej.”
I tu jest rola rodziców, wychowawców, aby tak pokierować dziećmi, młodzieżą, żeby umieli skorzystać z wolności. Bo wolność wymaga wyboru w podejmowaniu decyzji, a tego nie da się zrobić bez wychowania i bez edukacji, edukacji zorientowanej na wartości, w miejsce obecnej orientacji na cele pozbawione na ogół ducha. Respektowanie systemu wartości służących rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata.
Respektowanie tych wartości zapewni wychowanie i wykształcenie człowieka sumienia, o wyrazistych zrozumiałych dla ogromnej większości narodu kryteriach dobra i zła.
Przygotowała H. Gierut