Egz. Z antropologii kultury
WYKŁADY - ZAGADNIENIE NR 4
„Pojęcie kultury”
1. Podstawowe rozumienie kultury
*** Etapy / perspektywy ujęcia kultury:
badania ewolucyjne
badania holistyczne
badania ideacyjne
[ Ad. 1 ] rozwój przez zmiany
Perspektywa badań ewolucyjnych. Kultura towarzyszy człowiekowi od zawsze.
[ Ad. 2 ] badacze terenowi, kultura rozumiana w liczbie mnogiej
Mnogość kultur, koncentracja na różnicach między kulturami różnych społeczeństw. Badanie kultury to wydobywanie tego, co swoiste
RELATYWIZM KULTUROWY
[ Ad. 3 ] za każdym dorobkiem kulturowym stoją jakieś reguły, zasady etc
- dziś odchodzi się od perspektywy holistycznej na rzecz przestrzeni znakowej
- analogia pomiędzy kulturą a językiem (kod, określone reguły ukryte za konkretnymi zachowaniami - artefaktami)
KULTURA JEST Z IDEI, A NIE Z ZACHOWAŃ
*** Cycero:
CULTURA AGRI CULTURA ANIMA
(związana z uprawą ziemi) (uprawa duszy, kształtowanie i pielęgnowanie osobowości)
Grecy nie używali jeszcze określenia „kultura” - używali określenia „paideia”
społeczeństwo jest bardzo ważnym elementem dla wytwarzania kultury
*** Definicja F. Tylor'a:
„(…) takie pojęcie wiedzy, wierzeń, nauki, sztuki, moralności, prawa, zwyczajów, obyczajów, które w wyniku działalności człowiek sobie przyswaja”
*** Definicja A. Bastien'a:
„(…) nauka o człowieku w odniesieniu do jego socjalnego sposobu zachowania”
*** Definicja inna:
„(…) kultura, czyli cywilizacja (…)” (obejmująca sfery życia człowieka tj. wierzenia, moralność, sztukę, prawa, obyczaje)
***
człowiek jest ogniwem socjalności
kultura to uczenie się
przechodzenie od form prostych do złożonych
*** Tekst Klobera i Kluckhohna:
przebadali ok. 150 definicji kultury
usystematyzowali
podział na rodzaje definicji kultury
*** RODZAJE DEFINICJI KULTURY (wg Klobera i Kluckhohna):
1. Numeryczne (zbliżone do perspektywy ewolucyjnej)
wyliczanie, tak jak w definicji Tylor'a. Kultura traktowana w sposób nominalny
2. Historyczne
dziedzictwo kulturowe
obiektywizacja
tradycja
Stefan Czerniowski (głęboko związany ze szkołą Durkheima):
Jego definicja historyczna kładzie duży nacisk na długie trwanie kultur
M. Mead . Transmisja kultury poprzez kulturę:
postfiguratywna (rodzice dzieci)
konfiguratywna (zmieniony ład. Ingerencja zewnętrzna)
postfiguratywna (dzieci rodzice)
3. Normatywne
kultura to nie zachowania
kultura to zasady, reguły, projekty, plany, w zgodzie z którymi się zachowujemy
W. Goodenough:
kultura nie jest materiałem. Jest organizacją formami przedmiotów. Formy ludzie mają w głowie.
kultura jest organizacją podstawowych idei, które wyznaczają sposób myślenia, działania i odczuwania (za każdym działaniem kryją się pewne „efekty uboczne”)
system znaków nie zawsze uświadamiany
kultura jest zjawiskiem mentalnym
Clifford Geertz:
„(…) kulturę ujmować można rozumieć najogólniej jako system mechanizmów kontrolnych, planów, reguł, instrukcji, które kierują ludzkim zachowaniem”
- badacz jako „deszyfrant”
Jakaś wiedza…(poznać !!!)
Jakiś obrzęd… (poznać !!!)
4. Psychologiczne
kultura jest przyswajana w etapie socjalizacji
„kultura to zespół zachowań wyuczonych i ich rezultatów” (R. Linton)
5. Strukturalne
kultura jest swoiście zorganizowaną całością
kultura to uporządkowany zbiór (instytucji)
przedstawiciele : Filtr, Malinowski, Radcliff-Brown
kultura jest jedyna w swoim rodzaju - nie ma dwóch identycznych kultur (nie można zatem porównywać kultur)
ważne są relacje, powiązania
zależności pomiędzy elementami kultury mają charakter funkcjonalny (czemuś służą)
kultura ma zaspokajać potrzeby i integrować (aparat adaptacyjny)
6. Genetyczne
kultura jako cecha gatunkowa człowieka
definicje materialistyczne (kultura jako „sztuczne środowisko”)
definicje ideacyjne:
kultura dotyczy pewnych idei
przedstawiciele: J. Huzinga, Lawrence, U. Kull
*** Badania a użycie definicji:
badania ewolucyjne:
def. numeryczne
def. genetyczne
def. historyczne
badania holistyczne
def. strukturalne
def. psychologiczne
badania ideacyjne
def. normatywne
2. Rozróżnienie
*** atrybutywne = dystrybutywne
atrybutywne:
„kultura” rozumiana w liczbie pojedynczej
kultura jest uniwersalna
odnosi się do cechy gatunkowej człowieka
dystrybutywne:
„kultura” rozumiana w liczbie mnogiej np. kultura chłopska, łowiecka etc
*** szerokie = wąskie /zakres słowa „kultura”/
szerokie:
kultura obejmuje przedmioty, idee i zachowania
badania holistyczne
wąskie:
zawęża się pojęcie tylko do rzeczywistości znakowej (ideacyjna perspektywa).
Łatwiej interpretować kultury, nawet odległe w czasie (+ porównanie)
przy badaniach ideacyjnych
*** etik = emik
instytucje rzeczy namacalne, obserwowalne
zjawiska mentalne symboliczne wyposażenie naszego umysłu
Wyróżniamy 2 rodzaje badań (wg Goodenough i Pike)
ETIK (etic):
obserwowalne
pozaznakowe
EMIK (emic):
odwoływanie się do świadomości badanych
wg antropologii emicznej jeden człowiek to już jest kultura
Punktem wyjścia powinien być EMIK, punktem dojścia powinien być ETIK
1