go co najmniej 70%. (Jest to realizacja wymagania ujętego w Aneksie I do Dyrektywy Europejskiej 94/63/EC).

— art. 4 § 40 — dopuszcza się zbiorniki podziemne o osi głównej
poziomej: .,.,,.,,..; —————.— ,- ,_,.,,—__.._

— dwupłaszczowe; .._----...-. .___._.

— jednopłaszczowe, posadowione w szczelnej wannie lub obu­dowie;

— jednopłaszczowe, zabezpieczone od wewnątrz warstwą z
—___ tworzywa sztucznego; ____„.._.

—;--...-—jednopłaszczowe z tworzyw sztucznych.

W odniesieniu do stacji paliw płynnych powtórzone jest wyma­ganie art. 4 § 40 dotyczące zbiorników podziemnych (§ 115), a po­nadto:

— art. l § 121 — zbiorniki i rurociągi stacji paliw powinny być zabezpieczone przed działaniem korozji poprzez zastosowanie odpowiednich pokryć antykorozyjnych lub ochrony elektro­chemicznej, uziemione oraz poddane próbie szczelności w miejscu ich umieszczenia. Ciśnienie próbne zbiornika powin­no wynosić 0,1 MPa, a rurociągów paliwowych — 0,4 MPa.

— art. 2 § 121 — zastosowana izolacja przeciwkorozyjna powin­na wykazywać odporność na przebicie co najmniej 14 kV, ale nie więcej niż 25 kV;

§ 123 — zbiorniki, wykładziny zbiorników oraz rurociągi pali­wowe mogą być wykonane z tworzyw sztucznych lub innych materiałów jeżeli zapewnione zostanie skuteczne odprowa­dzenie ładunków elektryczności statycznej.

W przepisach przejściowych i końcowych podaje się, że w ter­minie ośmiu lat od dnia wejścia w życie Rozporządzenia (a więc do 2004 r.) istniejące bazy paliw płynnych muszą być wyposażone w urządzenia i instalacje zabezpieczające przed przenikaniem produktów naftowych do gruntu oraz do wód powierzchniowych i gruntowych, a stacje paliw płynnych w urządzenia kontrolno—po­miarowe sygnalizujące wycieki silnikowych paliw płynnych do gruntu i wód gruntowych.

Dokumentem normalizacyjnym, w którym podano zasady pro­jektowania i wykonania zbiorników walcowych pionowych pod­ziemnych i naziemnych jest PN-B-03210 : 1997 [6]. Punkt 5.7. poświęcony zabezpieczeniu przed korozją brzmi następująco :

„Zabezpieczenie przed korozją atmosferyczną elementów zbior­nika należy wykonać wg PN-H-97051 : 1970; PN-H-97052 : 1970; PN-H-97053 : 1971; PN-H-97050 : 1970; PN-H-97070 : 1979. Naddatek na korozję przy określaniu grubości blach w pa­sach płaszcza przyjmuje się w zależności od stopnia agresywności cieczy magazynowanej w zbiorniku. Wartość naddatku podaje się w zamówieniach uwzględniając 50-letnią eksploatację zbiornika. Przy braku szczegółowych danych przyjmuje się dla paliw płyn­nych naddatek na korozję od 0,04 mm do 0,06 mm na rok. W zbiornikach na paliwa płynne należy zabezpieczyć antykoro­zyjnie od strony wnętrza zbiornika dno i pierwszy pas płaszcza do wysokości 0,5 m ponad dnem. Stosować należy farby przewodzące ładunek elektrostatyczny.

(Akapit dotyczący zbiorników wody pitnej - pomijam). : Zbiorniki izolowane termicznie powinny mieć izolację płaszcza zakończoną do wysokości ok. 150 mm ponad dnem. Zaleca się sto­sowanie katodowej ochrony dna od strony fundamentu."

Jak wynika z cytowanych (w całości!) fragmentów z obu doku­mentów temat ochrony przed korozją potraktowany jest lakonicz­nie i niespójnie. W PN-B-03210 : 1997 powołane są normy z lat 70. nieadekwatne do nowoczesnych technologii, a ponadto niektó­re z nich zostały wycofane w 1996 r. i zastąpione PN-ISO. Norma [6] zaleca stosowanie farb antystatycznych w odniesieniu do wszystkich zbiorników walcowych na produkty naftowe, nato­miast Rozporządzenie [1] sugeruje tego typu pokrycia wyłącznie do urządzeń (zbiorniki i rurociągi) stacji paliw; nie ma takiego wymagania w odniesieniu do zbiorników usytuowanych w bazach paliwowych. Żaden z cytowanych dokumentów nie podaje wyma­gań ilościowych dotyczących rezystencji powłoki. Norma (do­tycząca zbiorników naziemnych i podziemnych) zaleca aby pokry­cie przeciwkorozyjne, od strony wnętrza zbiornika, nakładać je­dynie na dno i pierwszy pas płaszcza do wysokości 50 cm ponad dnem; Rozporządzenie w odniesieniu do jednopłaszczowych zbior­ników podziemnych wymaga pełnej ochrony wewnętrznych po-

27fi

wierzchni zbiornika bliżej nieokreśloną „powłoką tworzywowa*' W zakresie ochrony gruntów i wód gruntowych przed wyciekami Rozporządzenie wyraźnie różnicuje zbiorniki baz magazynowych (gdzie wymagane są „urządzenia i instalacje zabezpieczające przed przenikaniem wycieków...") i zbiorniki stacji paliw (które „muszą mieć urządzenia kontrolne—pomiarowe sygnalizujące wy. cieki"). Wydaje się, że w Polsce, gdzie wiedza i świadomość ochro­ny przed korozją wśród projektantów i inwestorów w przemyśle i handlu produktami naftowymi są mniej niż mierne, parametry pokryć ochronnych, szczególnie do wewnętrznych rejonów zbior­ników, powinny być sformułowane jednoznacznie, w miarę mcżli-wości liczbowo, z podaniem metody badania. To nie jest kwestia tylko określonego stanu technicznego obiektu i jego trwałości, ale przede wszystkim — ochrona gruntu i wód gruntowych przed za­nieczyszczeniem. Jeden litr paliwa skaża milion litrów wody pit­nej [7]. Państwowy Instytut Geologiczny skontrolował w 1998 r. ponad 18 tysięcy obiektów. Zanieczyszczenie gleby powodowało aż 54% kontrolowanych obiektów, z czego 2,5% skażało również wody produktami ropopochodnymi [8].

W Stanach Zjednoczonych norma SSPC [9] podaje szczegółowe wymagania dotyczące zabezpieczenia urządzeń przemysłu nafto­wego, łącznie z zalecanymi typami farb, grubością pokrycia i wy­maganiami dotyczącymi prowadzenia procesu technologicznego. Agencja Ochrony Środowiska (EPA) wydała w 1988r. odpowied­nie regulacje prawne i szczegółowe zalecenia techniczne odnośnie ochrony podziemnych zbiorników i rurociągów z 10-letnim okre­sem dostosowywania się do nich [10]. Generalnie zalecany jest monitoring wycieków. W Republice Federalnej zabezpieczenie powłokowe zbiorników jest wymogiem prawnym. Powołano Nie­miecką Komisję Cieczy Palnych (DabF), której zadaniem jest do­radztwo techniczne przy tworzeniu zarządzeń federalnego mini­stra pracy i spraw socjalnych oraz dostosowywanie powstających przepisów do stanu techniki i wiedzy w tej dziedzinie. Takim try­bem opracowano i aktualizuje się przepisy dotyczące ochrony przed korozją zbiorników na ciecze palne - TRbF 401 i TRbF 402 [11, 12], wydane przez Stowarzyszenie Nadzoru Technicznego. Również duże koncerny naftowe np. Statoil, posiadają szczegółowo opracowane zalecenia i wymagania w zakresie pokryć ochronnych konstrukcji i obiektów przez siebie eksploatowanych [13].

Od l stycznia 2000 r. zbiorniki magazynowe przechodzą w ge­stię Urzędu Dozoru Technicznego. Wydaje się, że jest to odpo­wiedni moment aby powołać zespół specjalistów, który opraco­wałby jednoznaczne wymagania dotyczące ochrony przed korozją tych obiektów.

W przypadku jednopłaszczowych, podziemnych zbiorników
znajdujących się w eksploatacji, jedynym rozwiązaniem umożli­
wiającym spełnienie wymagań Rozporządzenia (§ 40 art. 4 i
§ 115) jest zabezpieczenie wewnętrznych powierzchni powłoką z
tworzywa sztucznego. Pojęcie „powłoka z tworzywa sztucznego"
jest tak szerokie i niejednoznaczne, że bez określenia parame­
trów technicznych powłoki oraz wytypowania instytucji, która
zatwierdzałaby proponowane technologie nie sposób przebrnąć
przez „zasieki" biurokracji. Autorka tego artykułu przeprowa­
dziła dziesiątki rozmów telefonicznych ze służbami ochrony śro­
dowiska różnych szczebli, do departamentów ministerstwa
włącznie, i nikt z indagowanych nie czuł się kompetentnym aby
podać tryb wprowadzenia określonej farby czy technologii do sto­
sowania w zbiornikach magazynowych na produkty przerobu
ropy naftowej. Z Departamentu Polityki Przemysłowej Minister­
stwa Gospodarki (tego, który przejął zobowiązania Ministerstwa
Przemysłu i Handlu — autora rzeczonego Rozporządzenia) otrzy­
małam pisemną odpowiedź, treści następującej:
„... z uwagi na fakt, że wyżej wymienione rozporządzenie, jak tez
inne przepisy z tego zakresu, nie uprawniają ministerstwa do ak-
ceptacji określonych technologii zabezpieczeń tworzywami,
sztucznymi jedno—płaszczowych zbiorników — odstępujemy od do-,
konania tej czynności. Jednocześnie nadmieniamy, że użyte "J.
rozporządzeniu sformułowanie „tworzywa sztuczne" należy rozU"
mieć jako odniesienie do postanowień zawartych w PN—75/0-89*.
103-02 Terminologia tworzyw sztucznych. Nazwy ogólne
riałów i produktów". --^,~-~~—t"

A oto definicja z wymienionej normy:

„(25) tworzywo sztuczne — tworzywo, którego istotnym skłac kiem jest polimer syntetyczny lub naturalny modyfikowi

---