AGRESYWNE ZACHOWANIE SIĘ
wg Zbigniewa Skornego „Proces socjalizacji dzieci i młodzieży”
NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE I JEGO RODZAJE
DZIECKO NIEDOSTOSOWANE SPOŁECZNIE to takie dziecko , które :
rozwija się w taki sposób , że odbija się to źle na nim samym lub na kolegach
nie może poprawić swoich stosunków z rodzicami , nauczycielami i innymi dorosłymi bez specjalnej pomocy z zewnątrz
nie działa zgodnie z własnym interesem, wskutek czego naraża się na frustracje oraz wynikające z nich przykre konsekwencje
motywacja jego działania jest nierealistyczna , co uniemożliwia osiągnięcie sukcesów w działaniu oraz powoduje złe samopoczucie ( jest niezadowolone ze swojej sytuacji życiowej , nieszczęśliwe )
ma trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi rówieśnikami ale również z dorosłymi
nie ma zaufania do innych , jest podejrzliwe i nieufne
zaburzenia w kontaktach społecznych są spowodowane nie prawidłowym sposobem zaspokajania swoich potrzeb powodujących różne ujemne konsekwencje dla otoczenia
TYPY ZABURZONYCH POSTAW SPOŁECZNYCH wg Karen Horney
POSTAWA „ku ludziom” czyli , „biorca” , który nie umie odwzajemnić i okazać uczuć
- kształtuje się pod wpływem zbyt silnie rozwiniętej potrzeby afiliacji
- przejawy :
stałe poszukiwanie kontaktów społecznych odczuwane jako wewnętrzny przymus
brak samodzielności oraz zdolności skutecznego działania bez uczestniczenia w nim innych
natrętne myśli o treści służącej realizacji potrzeby miłości
działania ( skargi , narzekania na doznawane trudności , niepowodzenia i trudy , demonstrowanie swojej słabości ) mające na celu wywołanie pozornych objawów życzliwości i sympatii u innych osób na skutek wzbudzania uczuć współczucia , litości
brak wzajemności w relacjach polegających na wsparciu , okazywaniu miłości , życzliwości , sympatii , szacunku
POSTAWA „przeciw ludziom” czyli , „prawdziwy twardziel” ,
- kształtuje się pod wpływem nadmiernie rozwiniętej potrzeby dominacji , uznania i podziwu ze strony otoczenia
- obserwowane działania :
pragnienie posiadania przewagi nad innymi ( „ najlepszą obrona jest atak” ) stosowanie przemocy , narzucanie swojej woli innym w celu kontrolowania sytuacji , innych osób
słaba tolerancja dla sytuacji , które wymagają podporządkowania się lub uznania czyjejś wyższości
widoczne w zachowaniu okazywanie szacunku dla osób silnych , mających władzę oraz pogarda , lekceważenie dla osób słabych - wykorzystywanie ich do uległości ( objawy sympatii i życzliwości traktuje jako objaw słabości )
w sytuacjach społecznych częste konflikty oraz zachowania agresywne na skutek :
+ nadmiernej wrażliwości na krytykę ze strony innych ( uraza do krytyków ) - broni się przed krytyką za pomocą siły , przymusu
+ rywalizacji o pierwszeństwo w grupie
POSTAWA „odsuwania się od ludzi” sam dla siebie sterem i żeglarzem
- kształtuje się na skutek niepowodzeń socjalizacji , zawierania kontaktów społecznych , urazów lęk przed niepowodzeniami powoduje :
unikanie działania oraz wycofywanie się z sytuacji mogących narazić na nowe niepowodzenia
skłonność do izolacji - nie nawiązywanie bliższych więzi uczuciowych z otoczeniem
unikanie kontaktów społecznych opierających się na współdziałaniu i współzawodnictwie
silne dążenie do samowystarczalności, uniezależnienia się od pomocy oraz rad innych osób
H.Stott wyróżnia trzy rodzaje niedostosowania społ. : wrogość , zahamowanie i aspołeczność
( zaburzenia socjalizacji w zakresie kontaktów interpersonalnych , rozwoju społeczno - moralnym)
AGRESYWNE ZACHOWANIE SIĘ I KIERUJĄCE NIM PRAWIDŁOWOŚCI
UJĘCIE SUBIEKTYWNE AGRESYWNEGO ZACHOWANIA SIĘ
Aspekt motywacji , wewnętrznych pobudek do stosowania
AGRESJI - działanie , myśl lub impuls którego celem jest wyrządzenie krzywdy fizycznej lub psychicznej , realnej lub symbolicznej określonej osobie bądź reprezentantowi.
Ujęcie subiektywne dotyczy chęci , pragnień , zamiarów , tendencji , pobudek destruktywnych.
Erich Fromm 2 rodzaje
- jako reakcja na zagrożenie własnego lub cudzego życia i integralności lub idei , z którymi dana osoba się identyfikuje
- wrogość rozumiana jako skłonność , która ujawnia się podczas pewnych sytuacji
UJĘCIE OBIEKTYWNE AGRESYWNEGO ZACHOWANIA SIĘ
Aspekt obserwowalny agresji , w którym zostały pominięte motywy , „to co widać” , społeczne konsekwencje stosowania agresji.
ZACHOWANIE AGRESYWNE - zachowanie skierowane przeciw określonym osobom lub rzeczom przyjmujące formę ataku.
Zachowania takie SA skierowane na zewnątrz : przeciwko komuś lub czemuś , i do wewnątrz.
Rodzaje badań nad agresją:
- behawiorystyczne - agresja u zwierząt wpływ czynników deprywacji ważnych potrzeb
- zależność agresji od : płci , wieku , pochodzenia społecznego , konstytucji psychicznej
- związki cech osobowości ( neurotyczność , introwersja , ekstrawersja , temperament ) z zachowaniami agresywnymi
PODZIAŁ AGRESJI ZE WZGLĘDU NA MECHANIZMY POWSTAWANIA 4 rodzaje :
psychologiczne czynniki
AGRESJA FRUSTRACYJNA
J. Dollard „hipoteza agresji frustracyjnej” każda frustracja rodzi agresję , a każda agresja jest wywołana frustracją
Zależności:
im bardziej ważna potrzeba została zablokowana ( sfrustrowane jej zaspokojenie ) tym silniejsza będzie reakcja agresywna
im więcej reakcji potrzebnych do zaspokojenia potrzeby zostanie zablokowanych tym silniejsza będzie pobudzenie do agresji
im większa ilość doznanych uprzednio frustracji tym silniejsza reakcja
weryfikacja hipotezy - N. E. Miller'a frustracja pobudza do szeregu różnych rodzajów reakcji , agresja jest tylko jednym z nich. W sytuacjach frustracyjnych kara lub nawet sama groźba kary wpływa hamująco na impulsy pobudzające do agresji powodując reakcje nieagresywne. Badania R. R. Searsa wykazały że następstwami frustracji u dzieci są :
agresja , fiksacja , substytucja, regresja.
Bandura , R. H. Walters , Z. Skorny - frustracja jest skutkiem blokady określonych potrzeb - W POWSTAWANIU AGRESYWNEGO ZACHOWANIA SIĘ DZIECI I MŁODZIEZY SZCZEGÓLNIE WAŻNA ROLĘ PEŁNI BLOKADA POTRZEB:
AFILIACJI oziębłość uczuciowa rodziców , brak objawów serdeczności i życzliwości , nadmierna surowość , stosowanie licznych kar fizycznych
UZNANIA SPOŁECZNEGO zbyt częste upominanie dziecka, wytykanie różnych wad i braków , stawianie za przykład dobrze uczących się lub wzorowo zachowujących kolegów
SAMODZIELNOŚCI zbyt liczne zakazy i nakazy pochodzące od dorosłych , nadmierne ograniczanie samodzielności dzieci , młodzieży.
AGRESJA NAŚLADOWCZA
PROCES MODELOWANIA - wykonanie przez podmiot działania podobnego symbolicznie lub konkretnie do tego , które uprzednio wykonał model. Agresywne zachowanie się może być wynikiem modelowania takich zachowań ( mimowolnego naśladownictwa ).
Modele wpływają na zachowanie jeśli są nimi osoby znaczące - warunek uruchomienia mechanizmu identyfikacji , który powoduje chęć upodobnienia się do modela w ubiorze, sposobie mówienia , zachowania.
Badanie Bandury i Hustona
Osoba dorosła pojawiła się w miejscu zabaw dzieci zachowując się agresywnie : niszczenie zabawek , rzucanie przedmiotami , uderzanie lalek , potem dzieci w zabawie z zabawkami zachowywały znacznie bardziej agresywnie , nawet te dzieci , które uprzednio nie były w ogóle agresywne. Dzieci nie tylko naśladowały zachowanie modela ale stosowały też swoje nowe i stare rodzaje zachowań agresywnych.
Bronfenbrenner : „ (…) zachowanie agresywne , a nawet okrucieństwo , można wywołać u osoby , która nie ma najmniejszych podstaw by czuć się skrzywdzoną , a po prostu miała okazję obserwować zachowanie agresywne tylko i wyłącznie w roli widza.”
AGRESJA INSTRUMENTALNA
Motywem agresji instrumentalnej są określone cele zadania.
Zachowania agresywne oparte na zasadach „przepychania się łokciami przez życie” lub „po trupach do celu” , czyli postaw ukształtowanych w procesie wychowawczym lub nieprawidłowo ukształtowanej hierarchii wartości.
W wyniku warunkowania i wzmacniania utrwalają się czynności , które przynoszą danej jednostce określone korzyści , zanikają zaś reakcje dla niej szkodliwe. Wzmocnienie ma funkcję nagrody , a to co hamuje reakcje ma funkcję kary.
Generalizacja reakcji agresywnych - termin zaczerpnięty z badań nad agresją Instrumentalną u zwierząt „uczenie się walki” - agresja wobec jednego osobnika powoduje wzrost agresji wobec wszystkich innych.
Różnicowanie reakcji agresywnych - termin jak powyżej - w miarę uczenia się agresji atak występuje głównie w stosunku do osobników słabszych.
Przykłady: terroryzm , szantaż
fizjologiczne czynniki
AGRESJA PATOLOGICZNA
Przyczyny : procesy chorobowe zachodzące w układzie nerwowym.
Osoby dotknięte problemem :
epileptycy ( poprzedzone pobudliwością emocjonalną zachowania agresywne , drażliwość ),
dzieci nadpobudliwe psychoruchowo ,
schizofrenicy ( ataki szału ),
oligofrenicy ( zwiększona pobudliwość psychomotoryczna powoduje nieświadome zachowania agresywne ),
psychopaci - niezdolność do przeżywania uczuć życzliwości i sympatii w stosunku do innych osób może powodować rozwój agresywnej psychopatii ( całkowity egoizm , nieliczenie się z potrzebami innych , brak uczuć pozytywnych względem innych , dominuje agresja instrumentalna , pozbawieni sumienia antysocjalni psychopaci , nie maja poczucia winy , amoralni)
ZAPOBIEGANIE I TERAPIA AGRESYWNEGO ZACHOWANIA SIĘ
Kara jako narzędzie wychowawcze ?
Skuteczność karania jest większa jeśli karany przejawia w stosunku do osoby karzącej pozytywny stosunek oraz wtedy , gdy karany akceptuje normę za przekroczenie , której kara została wymierzona - niemożliwe do spełnienia w wielu przypadkach .Wyniki badań mówią , że kary nie powodują zaniku agresywnych zachowań ale jedynie przemieszczenie agresji.
Przeciwdziałanie agresji frustracyjnej polega na ustaleniu , które potrzeby uległy frustracji , w profilaktyce nauczenie nieagresywnego reagowania na frustrację , umiejętność rozładowania napięcia , nawykowe działania nie mające na celu krzywdzenia innych.
Zapobieganie agresji naśladowczej - zabezpieczenie dzieci przed szkodliwym wpływem modeli agresywnego zachowania się : filmy , prasa , spotkania z dorosłymi , kompetentne osoby wychowujące. Propagowanie pozytywnych prospołecznych osób - modeli.
Agresje instrumentalna można wytłumić wskazując ma jej nieskuteczność, wygaszając reakcje pozbawiając nagród z tytułu zachowania agresywnego. Wytwarzanie właściwych postaw moralnych.
Agresja patologiczna wymaga specjalistycznej opieki lekarskiej , psychiatrycznej i psychologicznej. Badania neurologiczne.
Warto pamiętać że zachowanie agresywne powstaje często na zasadzie sprzężenia zwrotnego pomiędzy zachowaniem agresywnym a postępowaniem osób z otoczenia , które często spotyka się również z agresja.
Trening interpersonalny może być pomocną forma uczenia się konstruktywnych zachowań społecznych zarówno dla dzieci jak i dla dorosłych w szczególności tych , którzy swoim zachowaniem podtrzymują agresywne zachowania.