Rozdział 6. UMIEJĘTNOŚCI POMAGANIA WAŻNE DLA ROZUMIENIA

Zespoły umiejętności:

1. U. Słuchania

1. Uważanie: zauważanie zachowań werbalnych i niewerbalnych;

2. Parafrazowanie: odpowiadanie na podst. komunikat;

3. Wyjaśnianie, odsłanianie się, ogniskowanie dyskusji;

4. Sprawdzanie percepcji: określ. dokładności słyszenia;

2. U. Kierowania:

1. kierowanie pośrednie;

2. kierowanie bezpośrednie;

3. ogniskowanie;

4. pytania otwarte i zamknięte;

3. U. Odzwierciedlenia

1. odzwierciedlanie uczuć;

2. odzwierciedlanie doświadczenia;

3. odzwierciedlanie treści;

4. U. Podsumowywania

5. U. Konfrontowania

1. rozpoznawanie własnych uczuć;

2. opisywanie i dzielenie uczuć;

3. komunikaty zwrotne;

4. medytowanie;

5. kojarzenie;

6. powtarzanie;

6. U. Interpretowania

7. U. Informowania

Podstawy teoretyczne szkolenia w umiejętnościach:

Założenie: nauczywszy się komponentów umiejętności można połączyć je w złożone zachowanie.

Zespół umiejętnośći nr 1 SŁUCHANIE

• słuchanie ǂ bierny akt przyjmowania treści

• słuchanie = aktywny proces odpowiadania na całość przekazów;

• Reik /1984/ „słuchanie trzecim uchem”

• Wspomagający: milczenie przez większość czasu

• Słuchanie = odp. na pytanie „Co dzieje się z tą osobą właśnie teraz w jej/jego przestrzeni życiowej”

• Słuchanie to podstawa dla: zebrania info., prowadzenia pogłębionego wywiadu, pomagania nieformalnego;

SŁUCHANIE

• Kontekst kulturowy (np. normy dot. zachowań niewerbalnych)!

• Komponenty /Ivey i in., 1968/:

(1) kontakt wzrokowy: okazanie zainteresowania; nie powinien być nieustanny i nieruchomy, lecz naturalny; ustalenie wygodnego dystansu - obserwacja reakcji wspomaganego w celu wychwycenia oznak dyskomfortu;

(2) postawa: swobodne wychylenie w str. wspomaganego, brak swobody => napięci ;

(3) gestykulacja: trzeba zwracać uwagę na swoje przekazy niewerbalne;

(4) zachowanie słowne pomagające: związane z wypowiedzią wspomaganego np. „Rozumiem co masz na myśli”;

• Efekt nagradzający dla wspomaganych;

• Zachęcanie do swobodnego werbalizowanie myśli i uczuć;

• Wybiórcza nieuwaga może spowodować niechęć;

• Kontrolujący efekt słuchania;

• Początkowa trudność: pozwolenie na swobodną wypowiedź bez licznych pytań etc.;

• Słuchanie jako rodzaj zabezpieczenia pogłębia cele eksploracji dokonywanej przez wspomaganych, minimalizuje prawdopodobieństwo szkodliwych interwencji;

• Przewodnik:

1. ustal kontakt poprzez patrzenie na badanego, kiedy mówi;

2. utrzymaj naturalną, swobodną postawę wskazującą na twoje zainteresowanie;

3. używaj naturalnych gestów, komunikujących zamierzone przez ciebie przekazy;

4. używaj twierdzeń łączących się ze stwierdzeniami badanego, bez przerywania, pytań czy zmieniania tematu;

Parafrazowanie

• metoda przeformułowania podstawowego komunikatu wspomaganego przy użyciu podobnych, lecz zazwyczaj w mniejszej ilości słów;

• sposób na sprawdzenie rozumienia pacjenta;

• test na umiejętność słuchania;

• komunikat dla wspomaganego, że się go próbuje zrozumieć i, że się za nim nadąża, osoba czuje się słuchana i rozumiana, rozwijają wypowiedź;

• obiektywne potwierdzenie rozumienia;

• treść znaczeniowa taka sama jak u wspomaganego (nie dodaje się nic od siebie);

• kiedy? W momencie naturalnej przerwy w toku wypowiedzi wspomaganego;

• szczególnie pomocna, gdy wypowiedzi osoby mają mieszaną/ podwójną treść;

• należy śledzić oznaki czy parafraza byłą trafna ;

• uwaga na maniery (np. zaczynanie parafrazy zawsze w ten sam sposób)!

zatem cechy parafrazy:

• zawartość: taka sama, ale innymi słowami;

• język: im mniej słów tym lepiej, dopasowany do języka wspomaganego;

• głębia: mniej więcej na tym samym poziomie, co wypowiedź osoby;

• znaczenie: nie powinno się pomijać ani dodawać znaczeń;

Wskazówki:

1. wsłuchaj się w podstawowy komunikat;

2. sformułuj i przedstaw zwięzłe i proste podsumowanie podstawowego komunikatu;

3. obserwuj oznaki ze str. wspomaganego lub zażądaj odpowiedzi - czy parafraza była trafna;

Klaryfikowanie

• „wyostrzenie widzenia nieostrego materiału”;

• kiedy prowadzący nie rozumie wspomaganego;

• kiedy wspomagany: niejasne komunikaty/ mylące słowa/ pokrętne rozumowanie/ złożony styl;

• psycholog podkreśla, że to on czegoś nie rozumie, by uniknąć wrażania o krytykowaniu pacjenta;

• brak zrozumienia może wynikać z nieuwagi pomagającego;

• powinna prowadzić do jaśniejszych wypowiedzi;

Wskazówki:

1. przyznaj się do niezrozumienia komunikatu wspomaganego;

2. spróbuj ponownego sformułowania lub poproś o klaryfikację, powtórzenie lub zilustrowanie;

Sprawdzanie percepcji

• polega na poproszeniu wspomaganego, aby zweryfikował twą percepcję tego, co sam powiedział;

• metoda dawania i odbierania sprzężenia zwrotnego dot. dokładności komunikowania się;

• wspomagany czuje się rozumiany;

• funkcja: służy korygowaniu błędów percepcji, zanim urosną do rozmiaru nieporozumienia;

Wskazówki:

1. sparafrazuj to, co usłyszałeś;

2. poproś badanego o bezpośrednie potwierdzenie tego, czy twoja percepcja była dokładna;

3. pozwól wspomaganemu skorygować twoją percepcję, jeśli była niedokładna;

Zespół umiejętności nr 2. PROWADZENIE

• cel: zachęcanie wspomaganego do otwartego odpowiadania na komunikowanie się;

• szczególnie przydatna w początkowych stadiach relacji - zachęca do ekspresji werbalnej;

• metoda stymulowania rozmowy poprzez wyprzedzanie kierunku rozumowania wspomaganego;

• def.: akt antycypowania tego, dokąd zmierza badany i zachęcanie go odpowiednimi uwagami;

• cele:

- zachęcanie do eksplorowania i przepracowywania uczuć;

- pozwolenie na swobodną eksplorację w różnych kierunkach i swobodne reagowanie na tok eksploracji;

- zachęcenie wspomaganych do aktywności w toku procesu oraz zachowania podstawowej odpowiedzialności za kierunek rozmowy;

Kierowanie pośrednie

• cel: skłonienie wspomaganego do rozpoczęcia, a nast. utrzymywania odpowiedzialności za podtrzymywanie rozmowy;

• szczególnie na początku, dla wspomaganych: zachęta, ośmielenie, poczucie odpowiedzialności za relację;

• może być zagrażające, kiedy pacjent oczekuje wypytywania;

Wskazówki:

1. określ jasno cel zachęty;

2. zachęta powinna być ogólnikowa i rozmyślnie nieprecyzyjna;

3. zrób pauzę na tyle długą, by wspomagany podchwycił zachętę;

Kierowanie bezpośrednie

• metoda bardziej szczegółowego ustalenia tematu rozmowy;

• zachęca do przepracowywania, klaryfikowania lub ilustrowania tego co powiedzieli;

• czasem: silny element sugestii;

• wspomagany: zazwyczaj podporządkowanie;

• cel: rozszerzenie świadomości wspomaganego poprzez dokładniejszą eksplorację uczuć;

Wskazówki:

1. określ cel zachęty;

2. wyraź ten cel w słowach, które spowodują konkretność wypowiedzi;

3. pozwól wspomaganemu na swobodę podjęciu zachęty;

Ogniskowanie/ koncentrowanie

• skupianie się na temacie, którego eksploracja mogłaby być owocna wg psychologa;

• gdy wspomagany wypowiada się chaotycznie;

• kiedy kierowanie pośrednie powoduje błędne koło;

• sposób na nawiązanie kontaktu wspomaganego z własnymi uczuciami;

• cel: redukcja zmieszania, rozproszenia i chaotyczności badanego;

• cel końcowy: bardziej znacząca werbalizacja i większe zrozumienie;

• badany więcej mówi o swoich dośw. uczuciowych;

• sterujący wpływ na badanego;

Wskazówki:

1. wykorzystaj takie wskazówki jak własne pomieszanie, czy poczucie kierunku rozumowania wspomaganego do zadecydowania kiedy zastosować koncentrowanie;

2. bądź gotowy do odebrania komunikatu zwrotnego, dotyczącego priorytetu ważności poruszanych tematów;

3. pomagaj rozmówcy koncentrować się na uczuciach, które mogą kryć się pod treścią rozmowy;

Zadawanie pytań

• pytania otwarte nakierowują na dalszą eksplorację;

• pozostawiają swobodę wyboru kierunku eksploracji;

• mają pomoc wspomaganemu w rozumieniu;

• lepiej `co' i `jak' niż `czy';

Wskazówki:

1. zadawaj pytania otwarte, na które nie można odpowiedzieć `tak' lub `nie';

2. zadawaj pytania dotyczące raczej uczuć związanych z tym co wspomagany mówił, niż informacji;

3. zadawaj pytania, które prowadzą do klaryfikacji wspomaganego, a nie otrzymania informacji przez pomagającego;

Zespół umiejętności nr 3. ODZWIERCIEDLANIE

• wyrażenie osobie badanej, że podzielamy jej system odniesienia i jesteśmy zainteresowani jej problemem;

• główny cel: rozumienie doświadczenia wspomaganego oraz przekazanie mu, że rozumie się świat tak, jak on;

Odzwierciedlanie uczuć

• wyrażanie własnymi słowami podstawowych uczuć wspomaganego wypowiedzianych wprost lub wynikających z rozmowy;

• cel: koncentracja na uczuciach po to, by ujawnić nieświadome uczucia i sprawić by wspomagany poczuł się ich `właścicielem';

• ustalenie, jakie uczucia wyraża wspomagany, jasne opisanie tego uczucia, obserwowanie efektu, osądzenie (na podst. reakcji wspomaganego) czy miało charakter facylitatywny czy obstruktywny;

• gdy wyrażane są dwa sprzeczne uczucia, odzwierciedlenie klaryfikuje ich istnienie;

Odzwierciedlanie doświadczenia

• opisowe sprzężenie zwrotne, które obrazuje szeroki zakres obserwacji psychologa;

• bez komentarza od pomagającego;

• wykracza poza zwerbalizowane uczucie bo psycholog wnioskuje o uczuciach na podstawie zachowania (niewerbalnego przekazu cielesnego) pacjenta;

• dobrze jest najpierw opisać zachowanie;

Odzwierciedlanie treści

• podobnie jak w parafrazowaniu, powtarzanie w krótszych i nowych słowach, zasadniczych myśl wspomaganego;

• służy klaryfikowaniu idei;

* W praktyce wszystkie rodzaje odzwierciedlenia zlewają się ze sobą;

* Wspomagani czują się rozumiani, stają się zdolni do bardziej efektywnego identyfikowania

i wyrażania uczuć, a także `przyswajania' własnych uczuć;

* wspomagani są bardziej zdolni do kontynuowania wyrażania uczuć;

* pospolite błędy w odzwierciedlaniu:

° stereotypowość odpowiedzi pomagającego

° błędy o charakterze czasowym (odzwierciedlanie każdego zdania lub odzwierciedlanie po długim monologu);

° zbyt duża głębokość;

° niewłaściwy język - żargon psychologiczny/ mowa zbyt potoczna;

`wspomagani są zdumiewająco tolerancyjni wobec naszego partactwa'

Wskazówki:

1. odczytuj cały komunikat;

2. dobierz odpowiednią proporcję uczuć i treści;

3. dokonaj odzwierciedlenia;

4. poczekaj na reakcję wspomaganego i potraktuj ją jako wskazówkę;

Zespół umiejętności nr 4. PODSUMOWYWANIE

• zważanie na to, co badany mówi (treść), jak to mówi (uczucia) oraz na cel czas i efekt wypowiedzi (proces);

• polega na połączeniu w jedno stwierdzenie wielu myśli i uczuć przy końcu rozmowy lub na jej zakończenie;

• wychwyt głównych punktów i najważniejszych tematów spośród wyrażonych treści i uczuć;

• podsumowanie procesu - ustalenie dokąd zmierzał;

• cel: danie wspomaganemu poczucia postępu w eksplorowaniu idei i uczuć oraz postępu w uczeniu się i rozwiązywaniu problemu;

• pozwala w sposób naturalny zakończyć rozmowę, klaryfikować rozproszone myśli i przygotować grunt dla nowych idei;

• sprawdzian dokładności odbioru dla prowadzącego;

• zapewnia ciągłość;

• podsumowania przez wspomaganych: test dla rozumienia, utrzymywanie odpowiedzialności za relację;

Wskazówki:

1. śledź uważnie tematy i tony emocjonalne;

2. zbierz myśli i uczucia w szeroką wypowiedź n.t ich znaczenia;

3. nie dodawaj nowych koncepcji;

4. zdecyduj czy lepiej podsumować samemu, czy poprosić o to badanego, weź pod uwagę cel podsumowania:

• czy ma zebrać rozproszone myśli i uczucia;

• czy ma zamknąć dyskusję;

• czy ma sprawdzić twoje rozumienie;

• czy ma zachęcić wspomaganego do eksploracji;

• czy ma być oceną postępu;

• czy ma upewnić badanych, że rozmowy idą we właściwym kierunku;

Zespół umiejętności nr 5. KONFRONTOWANIE

• polega na szerszym stwierdzeniu oraz komunikowaniu wprost wspomaganemu tego co się dzieje w relacji (lub co ci się wydaje);

• rezultat: wyzwanie, odsłonięcie lub zagrożenie;

• czasem pojawia się niepokój a czasem poczucie przyjemności;

• ryzyko oporu;

• pożądana otwartość w komunikowaniu się ;

• metoda `prosto z mostu' może zagrozić lub przestraszyć - zależy od momentu procesu i gotowości wspomaganego;

Rozpoznawanie uczuć

• rozpoznawanie uczuć wspomaganego bazuje na rozpoznawaniu własnych uczuć

• wyrażanie uczuć vs. realizacja celów relacji

• ! przeciwprzeniesienie

Opisywanie i dzielenie się uczuciami

• bardziej intensywna forma samo-otwarcia;

• pomaga wyjaśnić jak pomagający się czuje;

• model dla wspomaganego;

• na otwartym dzieleniu się uczuciami buduje się zaufanie;

• modelowanie idei `bycia sobą' poprzez `dzielenie się doświadczeniami' /Brammer i Shosrtom 1977/;

• swobodne wyrażanie uczuć = wentylacja;

• wspomagani: ulga od napięcia, satysfakcja;

• ograniczenia:

# wspomagany może czuć się po `wentylacji' tak dobrze, że uważa to za niezbędne przy aktywnym rozwiązywaniu problemów

# mechanizmy obronne mogą ulec załamaniu, a zachowanie - zakłóceniu pod wpływem przedłużającego się catharsis - pomagający może potrzebować wówczas pomocy;

! czasami wyrażenie uczuć jest celem samym w sobie;

Bądź ostrożny ze swobodnym wyrażaniem uczuć, gdy:

1. wiadomo, że osoba wspomagana ma poważne zaburzenia emocjonalne;

2. życie wspomaganego było wypełnione kryzysami i sytuacjami o silnej presji emocjonalnej a rozmawianie o nich mobilizuje więcej uczuć, niż są oni w stanie kontrolować;

3. wiadomo, że osoba w przeszłości niepewnie radziła sobie z kryzysami emocjonalnymi;

4. silny opór wobec eksploracji uczuć;

5. wątpliwa jest twoja adekwatność jako osoby pomagającej osobom z zaburzeniami;

6. twoje własne życie emocjonalne jest nieuporządkowane;

7. nie ma dostatecznie dużo czasu na dokładne przepracowanie uczuć;

8. nie jest dostępna (lub jest ograniczona)pomoc specjalistyczna;

9. założenia programowe instytucji nie zachęcają do intensywnej eksploracji emocji;

10. nie zostały zbadane postawy i oczekiwania rodziców lub opiekunów młodych klientów;

Uwagi:

• przesadne dzielenie się uczuciami vs. nadmierna powściągliwość/ignorancja!!!

Wskazówki

1. dziel się swoimi uczuciami, traktując to jako model;

2. proś wspomaganych, aby dzielili się swoimi uczuciami;

3. bądź ostrożny co do głębokości i zakresu dzielenia się uczuciami;

Komunikaty zwrotne

• podanie osobie informacji w postaci naszych opinii i reakcji;

• osoba ma w rezultacie lepszy pogląd na to, jak funkcjonuje i może wykorzystać tą informację do zmiany zachowania;

• szczere sprzężenie zwrotne o tym, jakie osoba wywołuje wrażenie;

Wskazówki:

1. kiedy badany jest gotowy; może mieć również postać komentarza krytycznego; jeśli nie jest gotowy - opór;

2. opisz zachowanie, zanim podasz swoją reakcję na nie; reakcje opisowe a nie oceniające;

3. opinia o zachowaniu a nie o osobie;

4. podawaj informacje zwrotne o rzeczach, które badany jest w stanie zmienić;

5. powinno być podawane w małych dawkach, tak by wspomagany mógł w pełni odebrać reakcję wspomaganego;

6. sprzężenie zwrotne powinno stanowić szybką odpowiedź na bieżące konkretne zachowanie, a nie na niezałatwione sprawy emocjonalne z przeszłości;

7. pytaj wspomaganego o reakcje na twoje sprzężenie zwrotne;

Medytacja

• forma konfrontacji ze samym sobą;

• zatrzymuje aktywny przepływ myśli i działań i pozwala wspomaganemu na wejście w kontakt z samym sobą;

• otwiera możliwość świadomości własnego ja w stosunku do świata;

Wskazówki

1. zapoznaj się przez osobiste doświadczenie z jedynym lub kilkoma stylami medytacji;

2. wyjaśnij wspomaganemu wartość tej metody;

3. poproś by przyjął wygodną, odprężoną pozycję z zamkniętymi oczami;

4. poleć by był spokojny i pozwolił myślom odpłynąć;

5. poleć by skoncentrował się na oddechu, dla nawiązania kontaktu z własnymi procesami i odczuciami cielesnymi;

6. po kilku minutach poleć by otworzył oczy i opisał swoje doświadczenia, !zwroty podsuwające określenia o uczuciach;

7. poleć praktykować tę formę konfrontacji w domu, jeśli uzna ją za produktywną i satysfakcjonującą;

Powtarzanie

• forma konfrontacji z samym sobą wywodząca się z tradycji gestalt;

• wspomagany powtarza słowo, zwrot lub krótkie zdanie (które ma dla niego szczególne znaczenie) raz lub wiele razy;

• cel: wytwarzanie w miarę powtarzania coraz większej ilości uczuć kojarzących się z tymi słowami;

• dyskusja nad uczuciami/ wylanie uczuć;

• mały opór badanego;

• prosty schemat myślenia przełamany przez wyrafinowane słownictwo;

• sposób na koncentrowanie się na swoich znaczących uczuciach oraz na uniknięcie pokusy szybkiego przejścia do bezpiecznych tematów;

• ta sama technika może zostać zastosowane dla gestów - koncentruje uwagę na emocjonalnym podłożu tego gestu;

• powtarzanie doprowadza dotkliwe uczucia do punktu, w którym można je otwarcie przedyskutować;

Wskazówki

1. spostrzegaj zdania lub gesty, które implikują uczucia;

2. poproś rozmówcę, by powtórzył kluczowe słowo, frazę lub krótkie zdanie raz lub więcej razy - aż uczucie ujawni się ;

3. zachęcaj by zwrot był powtarzany w czasie teraźniejszym;

4. zostaw czas by wspomagany mógł wydzielić i odczuć emocjonalne znaczenie;

Kojarzenie

• ułatwia uwalnianie uczuć;

• bardziej precyzyjna forma metody wolnych skojarzeń;

• cel: uwolnienie od logicznych, zaplanowanych stwierdzeń, przejście w nieuporządkowany świat uczuć;

• odmiana: wychwycenie z wypowiedzi słowa o silnym zabarwieniu emocjonalnym a następnie prośba, by podał wszystkie słowa, które w związku z tamtym przychodzą mu na myśl;

• cel: uwolnienie uczuć;

Wskazówki

1. poproś wspomaganego by powiedział wszystko, co przychodzi mu na myśl;

2. wyjaśnij, że potok myśli nie musi być spójny ani logiczny;

3. wykorzystaj rezultaty tak, by pomóc wspomaganemu w dalszej eksploracji uczuć lub w dyskusji na temat rezultatów kojarzenia;

4. dla odmiany, wybierz słowo o domniemanym emocjonalnym znaczeniu i poproś wspomaganego by bez zastanowienia wypowiedział wszystkie myśli i uczucia wywoływane przez to słowo;

Zespół umiejętności nr 6. INTERPRETOWNIE

• aktywny proces wyjaśniania wspomaganemu znaczenia tak, aby mógł ujrzeć swe problemy w nowy sposób;

• cel: nauczenie wspomaganych samodzielnego interpretowania zdarzeń zachodzących w ich życiu ;

• pomagający oferuje nowy system odniesienia, dodaje do podstawowego komunikatu nowe znaczenie;

• stosowana raczej w formalnej psychoterapii - pomagający musi myśleć diagnostycznie;

• ograniczenie: przesunięci punktu ciężkości na zewnętrzny system odniesienia - pomagający musi cały czas myśleć na temat wspomaganego lub z wyprzedzeniem w stosunku do wspomaganego, a nie razem z nim;

• Wyrażane są w formie domniemań lub hipotez;

• Trafna interpretacja przyspiesza rozmowę;

• Prowadzenie wspomaganego w kierunku poszukiwania szerszego zrozumienia własnych uczuć i rozleglejszej percepcji;

• Celem jest samointerpretacja wspomaganego i zwiększenia jego zdolności skutecznego działania;

Pytania interpretacyjne

• mniejsze ryzyko;

• efekt koncentrujący;

Fantazja i metafora

• wprowadzenie interpretacji poprzez nadawanie jej formy fantazjowania (marzeń na jawie) przy zastosowaniu obrazowego języka metafor;

• trudność: pomagający przesuwa się we własny system odniesienia, zmuszając wspomaganego do zajmowania się nim/ jego fantazjami;

• czasem korzystnie podać swoją reakcję tylko w formie metafory

• Poziomy interpretowania:

# płytki (parafrazowanie)

# ogólne odzwierciedlenie uczuć

# łagodne interpretowanie - dodanie prostego pojęcia

# interpretacja - dodanie bardziej złożonych pojęć

# interpretacja głębszego poziomu - związane z potrzebami

# interpretacja stwierdzenia zgodna z założeniami teoretycznymi

• konsekwencja interpretacji dal wspomaganego: poszerzenie percepcji znaczenia jego zachowań i uświadomienie sobie istnienia różnych sposobów widzenia jego problemów i możliwych zachowań;

• Dzięki nowej perspektywie mogą oczekiwać głębszego rozumienia własnych problemów;

• Efekt intensyfikowania zaangażowania uczuciowego - wspomagani podejmują większą odpowiedzialność za własne interpretowanie;

Wskazówki

1. wyszukaj podstawowy komunikat wspomaganego;

2. sparafrazuj go;

3. dołącz twoje rozumienie znaczenia komunikatu, formułując je w kategoriach twojej teorii lub twojego ogólnego sposobu wyjaśniania motywów, mechanizmów obronnych, potrzeb, stylów;

4. staraj się, aby twój język był prosty a poziom zbliżony do poziomu komunikatu;

5. poprzedź woje poglądy zwrotami wskazującymi, że jest to twój ostrożny domysł, na temat tego, co słowa lub zachowania znaczą;

6. postaraj się uzyskać reakcję rozmówcy na twoją interpretację;

7. ucz wspomaganych sztuki samodzielnego interpretowania;

Zespół umiejętności nr 7. INFORMOWANIE

• dzielenie się z rozmówcą prostymi faktami;

Udzielanie porad

• pospolity rodzaj informowania;

• powszechne między osobami, które się znają i ufają sobie wzajemnie;

• dane Kornera na temat `lokalnego poradnictwa' zob. s 136;

• kontrowersje: udzielanie porad jest aroganckie, nieefektywne, rodzące zależność vs. pomocne w pewnych sytuacjach;

• lepsze jest dawanie sugestii;

• często właściwa w sytuacjach kryzysowych;

• jest rzeczą niewłaściwą kiedy ma dotyczyć ważnego osobistego wyboru;

• negatywne aspekty udzielania porad:

° wspomagani często się nie stosują do rad

° syt. udzielania porad wymusza na pomagającym rolę eksperta, co przesuwa na niego odpowiedzialność za wypracowanie rozwiązania

° pomagający może dokonywać projekcji własnych potrzeb, problemów i systemu wartości na treść porady, zamiast stawiać na pierwszym miejscu potrzeby wspomaganego;

° wspomagany może zastosować się do porady a potem stwierdzić, że była niewłaściwa - obciąży wówczas winą pomagającego;

Wskazówki:

1. bądź poinformowany;

2. powinieneś przejść przeszkolenie w zakresie stosowania testów i instrumentów;

3. stosuj ostrożne sugestie oparte na ekspertyzie;

16

---