SEMIOTYKA - PODSTAWOWE WYKWITY CHOROBOWE

Plama - leży w poziomie skóry, niewyczuwalna przy dotykum różni się od otaczającej skóry kolorem. Wyróżnia się plamy:

• Barwnikowe - związane z odkładaniem barwnika - piegi, bielactwo, tatuaże

• Zapalne - związane z przekrwieniem - rumień

• Naczyniowe - np. wynaczynienia, teleangiektazje

• Złogowe - np. zatrucie rtęcią

Bąbel pokrzywkowy - wyniosły ponad powierzchnię skóry, ma barwę porcelanowo-białą lub różową, szybko powstaje i znika bez pozostawienia śladu; jest to podstawowy wykwit w pokrzywce.

Grudka - wystaje ponad poziom skóry, o różnych wymiarach, odgraniczona, różni się od skóry ją otaczającej spoistością, ustępuje bez pozostawienia śladu. Rozróżnia się:

• Grudki przerosłe, np. brodawki płaskie (zwykłe)

• Grudki naskórkowe, np. brodawki występujące w łuszczycy

Guzek - wyniosły ponad powierzchnię skóry, związany ze zmianami w skórze właściwej, ulega rozpadowi pozostawiając bliznę.

Guz - większe wykwity guzkowe, rozróżnia się:

• Guzy zapalne, np. czyrak

• Guzy nowotworowe

Pęcherzyk i pęcherz - wyniosłe ponad powierzchnię skóry, wypełnione są płynem, ustępują bez pozostawienia śladu. Rozróżnia się pęcherze:

• Podrogowe - płyn gromadzi się pod warstwą rogową

• Podnaskórkowe

• Śródnaskórkowe

• Dermolityczne - występujące poniżej błony podstawnej

Pęcherzyk to wykwit o średnicy mniejszej niż 0,5 cm, a pęcherz ma średnicę większą niż 0,5 cm.

Krosta - wykwit typu pęcherza/pęcherzyka, zawiera od początku treść ropną.

Łuska - złuszczająca się warstwa rogowa, powstaje jako zejście stanu zapalnego lub przy nadmiernym rogowaceniu - hiperkeratozie lub przyspieszonym, niepełnym rogowaceniu - parakeratozie.

Strup - powstaje w wyniku zasychania płynu wysiękowego lub ropnej treści.

Nadżerka - ubytek naskórka, ustępuje bez pozostawienia blizn.

Przeczos - w istocie nadżerka, powstaje w skórze uprzednio niezmienionej, najczęściej pod wpływem drapania, np. przy świerzbie i wszawicy

Pęknięcie i rozpadlina - to linijne ubytki, dotyczą najczęściej skóry właściwej, po ustąpieniu mogą powstawać blizny.

Owrzodzenie - ubytek skóry właściwej, powstaje z guzów, guzków, krost, w wyniku uszkodzeń mechanicznych, chemicznych, po ustąpieniu pozostaje blizna.

Blizna - powstaje w wyniku uszkodzenia skóry właściwej i zastąpieniu jej tkanką łączną włóknistą. Rozróżnia się blizny:

• Przerostowe - poparzenia

• Zanikowe

ZAKAŻENIA BAKTERYJNE SKÓRY

Ropne choroby skóry wywoływane są przez gronkowce, paciorkowce i zakażenia mieszane.

Zakażenia gronkowcowe:

• Zapalenie mieszków włosowych - stan zapalny ujścia mieszka, potem przechodzi na cały mieszek i otoczenie.

Objawy i przebieg: wykwitem pierwotnym jest mały pęcherzyk o żółtym zabarwieniu, wypełniony ropą, o trwałej, napiętej pokrywie, często przebity włosem, otoczony rąbkiem zapalnym; umiejscowienie: tułów, twarz, kończyny. Mogą być to zmiany pojedyncze lub zgrupowane. Przy głębszej postaci leczenie tetracykliną.

• Figówka - przewlekłe zapalenie ropne mieszków włosowych w obrębie owłosionej skóry twarzy.

Objawy i przebieg: wykwity grudkowe, krostkowe lub rozmiękające guzy ropne, włosy dają się łatwo usunąc. Okres trwania wielomiesięczny, a nawet wieloletni. Po ustąpieniu mogą wystąpić blizny, w przeciwieństwie do zapalenia mieszka.

• Czyrak i czyrak gromadny - ropne zapalenie okołomieszkowe z czopem martwiczym; czyraczność to liczne czyraki w różnym okresie rozwoju. Powstawaniu sprzyjają choroby przemiany materii i choroby nerek.

Objawy i przebieg: wykwitem pierwotnym jest naciek zapalny w otoczeniu mieszka włosowego. Początkowo jest to drobny guzek, sinoczerwony i żywobolesny, po 4-6 dniach na szczycie guzka pojawia się krosta przebita włosem, pod krostą jest martwica i następuje rozpad tkanek. Potem pokrywa pęcherza pęka, a tkanka martwicza daje się usunąć przez wyciśnięcie. Pozostaje mała blizna, duża bolesność. Umiejscowienie: warga górna, oczodoły, skroń

• Ropnie mnogie pach i niemowląt

• Liszajec pęcherzowy noworodków

• Zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry

Zakażenie paciorkowcowe:

• Róża - ostry stan zapalny skóry i tkanki podskórnej, charakteryzuje się wysoką temperaturą i szybkim przebiegiem.

Objawy i przebieg: obrzęk, ostry stan zapalny skóry, wyraźnie odgraniczony, kształt nieregularny. Skóra jest wygładzona, napięta i lśniąca. W warstwie brodawkowej gromadzi się płyn, dochodzi do oddzielenia naskórka, skóra staje się luźna. Mogą być objawy krwotoczne. Umiejscowienie: twarz, kończyny dolne.

Róża ustępuje bez pozostawienia blizny.

Zakażenia mieszane:

• Liszajec zakaźny - powierzchowne wykwity pęcherzowo-ropne, zasychające; krótki przebieg.

Objawy i przebieg: miękkie strupy barwy miodu, wykwitem pierwotnym jest pęcherz o wiotkiej pokrywie. Ustępuje bez pozostawienia blizny.

• Gram-ujemne zapalenie mieszka włosowego

• Niesztowica

• Piodermia przewlekła

Inne choroby bakteryjne:

• Różyca

• Łupież pstry

• Promienica

CHOROBY WIRUSOWE SKÓRY

1. Grupa opryszczek

• Opryszczka zwykła - zmiany drobnopęcherzykowe, umiejscowione na granicy błon śluzowych i skóry; czynnikiem etiologicznym jest wirus Herpes Simlex, którego są dwa typy:

• HSV1 - powoduje zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej, wargach, twarzy, tułowiu i kończynach

• HSV2 - zmiany w obrębie narządów płciowych i pośladków

Objawy i przebieg: swędzenie, pieczenie; wykwitem pierwotnym są drobne pęcherzyki wypełnione początkowo treścią surowiczą, potem ropną, a na końcu strupami. Przebieg krótkotrwały, 6-10 dni; skłonność do nawrotów, występuje przy osłabieniu organizmu.

• Półpasiec - zmiany pęcherzowe i pęcherzykowe o jednostronnym układzie z nasilonymi objawami bólowymi

Objawy i przebieg: wykwitem pierwotnym jest surowiczy pęcherz lub pęcherzyk o trwałej pokrywie, zmiany skórne są poprzedzone nerwobólami; umiejscowienie: górna część twarzy i tułow; pozostawia trwałą odporność

• Ospa wietrzna - ostra choroba zakaźna, wykwity pęcherzykowo-krostkowe w obrębie skóry i błon śluzowych

Objawy i przebieg: zmiany początkowo mają charakter grudkowo-rumieniowy i w ich obrębie powstają pęcherzyki i krostki, po kilku dniach tworzy się strup. Okres wylęgania to 14 dni, a choroba trwa 2-4 tygodni.

• Mięczak zakaźny

2. Grupa brodawek

• Brodawki zwykłe - grudki o hiperkeratotycznej nierównej powierzchni, brodawki wywołuje HPV2

Objawy i przebieg: wykwitem pierwotnym jest grudka usadowiona w skórze niezmienionej, barwy szarobrunatnej lub koloru skóry, powierzchnia wyniosła i szorstka. Umiejscowienie: palce rąk, wały paznokciowe, pod płytką paznokciową

• Brodawki stóp - są głębokie, bolesne; wnikają głęboko do skóry, wywołują odczyn zapalny i bolesność, mogą być powierzchowne, pojedyncze lub zlewne; wszystkie robią się równocześnie czarne, a podłoże zaczerwienione

• Brodawki płaskie - liczne, płaskie, gładkie grudki, są błyszczące, nieznacznie wyniosłe ponad powierzchnię skóry, niewiele różnią się barwą od otaczającej skóry; układają się linijnie w miejscu zadrapania - objaw Koebnera. Przebieg długi, zmiany ustępują samoistnie.

• Brodawki płciowe, czyli kłykciny kończyste

CHOROBY GRUCZOŁÓW ŁOJOWYCH

• Łojotok - wzmożone wydzielanie łoju, najwyraźniejsze w okolicy obfitującej w gruczoły łojowe; skóra lśniąca, tłusta; rozszerzone ujścia gruczołów łojowych wypełnione masami łojowo-rogowymi; czynnikiem etiologicznym jest zakażenie drożdżakami lub czynniki usposabiające, skłonności, np. nadmierne rogowacenie mieszków

Objawy i przebieg: wydzielanie łoju w tzw. okolicach łojowych: owłosiona skóra głowy, czoło, nos, fałdy nosowo-wargowe, okolica zauszna, okolica mostka i okolica międzyłopatkowa. Wydzielanie zależne jest od wieku - wysokie u noworodków i młodzieży. U mężczyzn wydzielanie łoju jest większe.

• Trądzik pospolity - schorzenie związane z nadczynnościa gruczołów łojowych, cechuje się obecnością zaskórników, wykwitów grudkowo-krostkowych i torbieli ropnych

Objawy i przebieg: wykwitem pierwotnym jest zaskórnik, przy wyciśnięciu wydobywają się nitkowate biało-szare masy, są ciemno zabarwione na szczycie - to utlenianie się czopu keratynowego; wtórnie w wyniku ucisku powstają wykwity grudkowo-krostkowe czy torbiele, objawem są też stany zapalne; przebieg jest przewlekły

Odmiany kliniczne:

• Trądzik młodzieńczy - zmiany słabo nasilone, występują zaskórniki, wykwity grudkowe; nasilenie w okresie pokwitania

• Trądzik ropowiczy - tworzą się torbiele ropne; bliznowacenie - blizny wciągnięte, nierówne

• Trądzik skupiony - głębokie nacieki, torbiele, duże zaskórniki; tworzą się przerosłe blizny

• Trądzik bliznowcowy - tworzą się bliznowce

• Trądzik z objawami ogólnymi o ciężkim przebiegu - gorączka, podwyższone OB, bóle stawowe

• Trądzik różowaty - wykwity rumieniowe, grudkowe i krostkowe, występują na podłożu łojotoku i zaburzeń naczyniowo-ruchowych, występuje częściej u kobiet

Objawy i przebieg: pierwszy jest okres rumieniowy - zaczerwienienie skóry, które stopniowo zanika, potem następuje okres grudkowo-krostkowy, teleangiektazje, zmiany przerostowe nosa - wyłącznie u mężczyzn; choroba jest przewlekła, zmiany mogą się nasilać w okresie przekwitania i miesiączki

CHOROBY GRUCZOŁÓW POTOWYCH

• Nadmierne pocenie - wzmożone wydzielanie potu, które może być uogólnione lub ograniczone do niektórych okolic - stopy, palce, pachy, dłonie; mogą występować pęcherzyki

• Potówki - występują w dwóch odmianach:

• zwykłe - rozsiane, drobne, przezroczyste, wykwity pęcherzykowe związane z ujściem gruczołów potowych, nie wykazują objawów zapalnych

• czerwone - rozsiane grudki zapalne

GRZYBICA

Podział grzybów:

• Geofile - przebywają w ziemi

• Zoofile - zwierzęce

• Antropofile - ludzkie

W medycynie:

• Dermatofity (grzybice właściwe) - dotyczą naskórka, włosów i paznokci

• Drożdżaki i grzyby drożdżopodobne - drożdżyca błon śluzowych, skóry i paznokci

• Pleśniowce - zakażenia błon śluzowych i skóry

Czynniki usposabiające:

• Warunki miejscowe skóry - wilgotność i skład lipidów powierzchniowych

• Czynniki ogólne - immunologiczne, np. cukrzyca, AIDS, nowotwory

1. Grzybica właściwa - dermatofitoza - zakażenia wywołane przez dermatofity wykazujące powinowactwo do keratyny. Dermatofity składają się z:

• Grzybni, która wrasta w głąb podłoża i pobiera substancje odżywcze

• Zarodników

Grzybice skóry owłosionej

• Powierzchowna - wywoływana przez grzyb strzygący wewnątrzwłosowy - zarodniki znajdują się wewnątrz włosa; może być też wywoływana przez grzyb drobnozarodnikowy pochodzenia ludzkiego - zarodniki w tym przypadku znajdują się wewnątrz i na zewnątrz włosa

• Strzygąca - cechuje się występowaniem ognisk złuszczających, włosy się łamią, są „przystrzyżone”, pojawia się stan zapalny; nie wywołuje trwałego wyłysienia

Objawy i przebieg: ogniska o powierzchni złuszczającej się obrębiasto, są drobne i liczne, włosy łamliwe i szare

• Drobnozarodnikowa - ogniska złuszczające, włosy równo ułamane; słaby stan zapalny

Objawy i przebieg: włosy otoczone biało-szarą pochewką, wyraźnie zielonkawa fluorescencja w świetle lampy Wooda; przebieg przewlekły, zmiany ustępują samoistnie

• Woszczynowa - ogniska charakteryzują się obecnością tarczek woszczynowych i bliznowaceniami

Objawy i przebieg: tarczki, zagłębione żółte strupy, po usunięciu pozostają blizny; trwałe wyłysienie, włosy są matowe, szorstkie, suche; matowo-zielona fluorescencja w świetle lampy Wooda

• Odmiana z odczynem zapalnym wywołana przez grzyby zoofilne - głębokie zapalne nacieki guzowate z ropnymi zmianami w ujściach mieszków włosowych

Objawy i przebieg: guzy ostro zapalne o nierównej powierzchni odgraniczone od otoczenia, mogą się skupiać i zlewać; z mieszków włosowych wydobywa się ropa, która zasycha tworząc strupy, włosy dają się łatwo usunąć; objawy ustępują bez bliznowacenia i trwałego wyłysienia

Grzybice skóry gładkiej

Są to zmiany rumieniowo-złuszczające, obecne są wykwity pęcherzykowe i krostkowe.

Objawy i przebieg: ogniska odgraniczone od otoczenia, na obwodzie wykwity grudkowe, pęcherzykowe i krostkowe, występuje świąd; ma przebieg ostry lub podostry

• Grzybica przewlekła - zmiany rumieniowo-złuszczające, głównie u kobiet

Objawy i przebieg: sinoczerwone ogniska, niezbyt wyraźnie odznaczone; umiejscowione na kończynach dolnych i pośladkach; występują zmiany naczyniowe; okres trwania wieloletni bez blizn - często współtowarzyszy jej grzybica paznokci

• Grzybica pachwin

Objawy i przebieg: nieco wyniosłe plamy, nieregularne o wielokolistym kształcie, zmiany szerzą się obwodowo, mają zabarwienie czerwonawe, na obwodzie zmian występują grudki lub pęcherzyki; przebieg nawrotowy, występuje częściej u mężczyzn; odczuwany jest świąd

Grzybica stóp

Są to ogniska rumieniowo-złuszczające z pęcherzykami, z objawami wysiękowymi; zakażenie poprzez: skarpety, buty, basen itp.

Często występuje u sportowców - „stopa atlety” oraz u osób pracujących w wilgotnych pomieszczeniach

Objawy i przebieg:

- międzypalcowa - ogniska mają charakter wyprzeniowy, pojawia się maceracja naskórka; występuje najczęściej w przestrzeni między 3. a 4. I 4. a 5. palcem, zmiany mogą przejść na całe stopy

- potnicowa - występują liczne pęcherzyki, mogą tworzyć się zlewne ogniska wysiękowe

- złuszczająca - przewaga ognisk hiperkeratotycznych z licznymi popękaniami

Przebieg przewlekły, wieloletni, mogą występować objawy potnicy w obrębie rąk, poranne pęcherzyki na dłoniach i złuszczanie naskórka.

Grzybica paznokci

Zmiany polegają na złuszczaniu, zgrubieniu, przebarwieniu, łamliwości, nadmiernym rogowaceniu, pobruzdowaniu płytek.

Objawy i przebieg: pierwsze pojawiają się zmiany na wolnym lub od strony bocznej wałów; płytki mają charakter żółto-brunatny lub zielonkawy, paznokcie są łamliwe, stopniowo ulegają zgrubieniu, rozwarstwieniu i wykruszeniu

2. Zakażenia drożdżakowe

To zmiany zapalne błon śluzowych, skóry i paznokci, mogą mieć różny obraz kliniczny. Do zmian chodobowych dochodzi pod wpływem czynników wewnątrzustrojowych: otyłość, cukrzyca, AIDS, ciąża, awitaminozy; lub pod wpływem czynników zewnątrzpochodnych: maceracja naskórka, mikrourazy.

Mogą mieć charakter zawodowy - u osób mających styczność z wodą.

Typy:

• Kandydoza błon śluzowych

Objawy i przebieg: białawe plamy, wyglądające jak ścięte mleko, mogą się zlewać; błony wykazują ostry stan zapalny, towarzyszy ból i pieczenie; umiejscowienie: jama ustna, język, srom i pochwa

• Kandydoza kątów ust (zajady) - wywołana przez niedobór witamin z grupy B (głównie B2)

Objawy i przebieg: popękanie z nadżerkami w kątach ust, zwykle dwustronne, mogą długo się utrzymywać

• Wyprzenie drożdżakowe

Objawy i przebieg: ogniska rumieniowo-wysiękowe i złuszczające, ograniczone do miejsca przylegania fałdów: między piersiami, w pachwinach; pojawia się maceracja naskórka, popękania w głębi fałdów, mogą wystąpić wykwity pęcherzykowe

• Kandydoza wałów i płytek paznokciowych

Objawy i przebieg: w okresie wczesnym zmiany dotyczą wałów paznokciowych, występuje obrzęk wałów, bolesność, zaczerwienienie, przy ucisku wydobywa się treść ropna; w zmianach długotrwałych płytki są szaro-żółtawo-brunatne, bez połysku, rozwarstwiają się i ulegają przerostowi

• Łupież pstry - to powierzchowne zakażenie naskórka z żółto-brunatnymi plamami, które są liczne, lekko złuszczające się, o nieregularnych zarysach; złuszczanie ma charakter obrębiasty; z lampie Wooda plamy są barwy żółtej lub ceglastej; pod wpływem słonca powstają odbarwienia, co przypomina bielactwo nabyte; nawrotom sprzyja nadmierne pocenie.

CHOROBY PASOŻYTNICZE SKÓRY

1. Wszawica - zmiany skórne wywołane przez stawonogi. Rozróżnia się wszawicę:

• Głowową - wesz głowowa wielkości 2-3,5 mm; najpierw pojawiają się gnidy, a następnie wesz

Objawy i przebieg: umiejscowienie najczęściej w okolicy potylicznej i skroniowej; świąd, w wyniku zadrapań powstają strupy, dochodzi do wtórnych zakażeń; może dojść do powiększenia węzłów chłonnych

• Łonową - swędząca grudka obrzękowa, w wyniku zadrapania pojawiają się przeczosy, drobne nadżerki i strupy, czasami drobne odbarwione blizny i brunatne przebarwienia skóry

• Odzieżową - wesz przyczepiona jest do włosa tuż przy skórze; umiejscowienie w okolicy łonowej, brwiach i rzęsach; występuje świąd, na skórze brzucha pojawiają się plamy błękitne lub o sino-fiołkowym zabarwieniu

2. Świerzb - choroba zakaźna wywoływana przez roztocza, cechuje się świądem i norami świerzbowcowymi.

Objawy i przebieg: świąd nasilający się nocą, pod wpływem ciepła świerzbowce uczynniają się; umiejscowienie: dłonie, boczna powierzchnia palców, podeszwy, fałdy skórne i pośladki, nie zajmuje twarzy i pleców; w wyniku drapania powstają przeczosy i wtórne zakażenia, pojawiają się zmiany grudkowo-pęcherzykowe.

CHOROBY WŁOSÓW

1. Łysienie - może być wynikiem przejściowego lub trwałego wypadania włosów na ograniczonej lub całej powierzchni owłosionej skóry głowy. Charakter trwały ma łysienie typu męskiego oraz w chorobach skóry, które prowadzą do bliznowacenia.

Przyczyny wypadania włosów:

• Mechaniczne, np. u małych dzieci przez wycieranie w poduszkę, zbyt mocne ściskanie gumką, wyrywanie

• Toksyczne - zatrucia talem i rtęcią

• Choroby zakaźne - ostre choroby gorączkowe, kiła

• Choroby układowe

• Choroby włosów

Rodzaje łysienia:

• Męskie androgenowe - jest to trwała utrata włosów, rozpoczyna się od kątów czołowych i na szczycie głowy; w młodym wieku często jest poprzedzone łojotokiem lub łupieżem tłustym; w patogenezie znaczenie mają czynniki genetyczne.

Dihydrotestosteron - powoduje stymulację mieszków na twarzy i w okolicach płciowych, a hamuje wzrost włosów na głowie

• Łysienie androgenowe kobiet - utrata włosów zbliżona do łysienia męskiego, może być też rozlana, pojawia się na ogół powyżej 30. roku życia. Może być związana z zaburzeniami wewnątrzustrojowymi lub z podawaniem androgenów, np. środki antykoncepcyjne

• Łysienie plackowate - przejściowe lub trwałe ogniska łysienia, rozmaitej wielkości i kształtu, w ich obrębie skóra jest niezmieniona; może dotyczyć skóry owłosionej, lecz także narządów płciowych, pach, brwi i rzęs.

Przyczyna jest nieznana. Ma charakter zapalny, wokół włosa pojawia się otoczka, włos jest przeciążony.

Objawy występuja nagle, najdłużej trwa łysienie na obwodzie skóry owłosionej; odrost włosów niekiedy następuje samoistnie; pojawia się objaw zapadnięcia skóry.

Przyczyną może być stres.

Płytki paznokciowe wykazują takie zmiany jak: punktowe wgłębienia, scieńczenie płytek, rozwarstwienie.

Brak zmian skórnych i bliznowacenia.

2. Nadmierny porost włosów

• Hypertrichosis - nadmierne owłosienie wrodzone lub nabyte, częstsze u mężczyzn, może dotyczyć całej skóry lub być ograniczone.

Rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie lub okresie pokwitania.

Nabyte -może być związane z nowotworami.

• Hirsutyzm - nadmierne owłosienie skóry twarzy, tułowia i kończyn u kobiet. Włosy przybierają charakter owłosienia męskiego.

Występuje w wyniku nadmiernej produkcji androgenów lub wrażliwością mieszków włosowych na nie.

Może być następstwem chorób nadnerczy, jajników, przysadki, jak również wywołane przez leki hormonalne z dużą ilością androgenów.

---