1.Kto wprowadził termin socjologii - Comte'a
2. Czym zajmuje się socjologia - Socjologia to nauka o:
-społeczeństwie,
-procesach i zjawiskach zachodzących w zbiorowościach,
-wszelkich przejawach i formach życia społecznego,
-strukturach społecznych,
-układach i interakcjach społecznych.
Zapamiętajmy, że nauka socjologicznego spojrzenia i myślenia, to myślenie w szerszych kategoriach i polega na ćwiczeniu wyobraźni.
3. Trzy sformułowania Comte'a
Comte-stworzył socjologię na bazie nauk przyrodniczych i świata fizycznego. Zgodnie z pozytywistycznym stanowiskiem w socjologii wiedza o społeczeństwie powinna opierać się na danych empirycznych uzyskanych z: a) obserwacji b) porównań c)eksperymentów
Sformułowane przez Comte'a prawo trzech etapów mówi o trzech stadiach ludzkiego pojmowania świata:
- teologicznym- wiara, że społeczeństwo jest wyrazem woli Boga
- metafizycznym- który ukształtował się w okresie renesansu
- pozytywnym- który zapoczątkowały odkrycia Kopernika, Galileusza i Nevtona i jest fazą poznawania społeczeństwa przy użyciu technik naukowych
4. Co podkreślał Durkheim - Pierwsza słynna zasada socjologii jaką sformułował brzmi: ,,Fakty społeczne należy traktować jak rzeczy". Miał przez to na myśli, że analiza życia społecznego może być prowadzona również rygorystycznie jak badanie naturalnych obiektów i zjawisk. Durkheim podkreślał konieczność odrzucenia przy badaniu faktów uprzedzeń i ideologii. Wezwał socjologów do badania rzeczy jakimi są i konstruowania nowych koncepcji odzwierciedlających prawdziwą naturę świata społecznego. Był zafascynowany zmianami, jakie za jego życia dokonywały się w społeczeństwie. Opracował wielkie dzieło ,,O podziale pracy społecznej", w którym przedstawił analizę zmiany.
5 .Co według MAXA WEBERA decyduje o zmianie społecznej : idee i wartości
6 . Pierwsza kobieta w socjologii - Mariet Martineau(1802-1876) Autorka ponad 50 książek ,
twierdziła, że analiza społeczna powinna obejmować wszystkie aspekty społeczeństwa,
wskazywała na konieczność uwzględnienia w badaniach roli kobiet,
3)jako pierwsza zwróciła uwagę na tak ważne kwestie z punktu widzenia socjologicznego jak: małżeństwo, dzieci, życie rodzinne i religijne, stosunki rasowe. Jak kiedyś napisała ,,pokój dziecinny, buduar i kuchnia to miejsce, gdzie najlepiej można poznać morale i zwyczaje ludzi. Uważała, że obserwacja i czynny udział w życiu społecznym to naczelne zadanie socjologów. Była orędowniczką praw kobiet i wyzwolenia niewolników
7 . Kto był twórcą I myśli socjologicznej w Polsce -
Józef Supiński (1804- 1893), z wykształcenia prawnik, w roku 1890 opublikował rozprawę Myśl ogólna filozofii wszechświata, która- zdaniem L. Gumplowicza- jest pierwszą w polskiej nauce próbą opracowania systemu socjologicznego; Historycy polskich nauk społecznych uważają że pierwszy polski tekst socjologiczny to ,,Myśl ogólna fizjologii powszechnej", opublikowana przez Józefa Supińskiego w roku 1860.
7a. Pierwsi twórcy socjologii w Polsce:
W Polsce ,,Za pierwszych twórców myśli socjologicznej można uznać Hugo Kołłątaja (1750-1812) i Stanisława Staszica (1755-1826), którzy będąc głównymi przedstawicielami polskiego Oświecenia, twórczością naukową i działalnością reformatorską poważnie wzbogacili polską myśl społeczną.
8 . Czym różni się socjologia w Polsce od innych państw w XIX i XX w .
Polska socjologia zajmowała się , problemem najważniejszym którym było odzyskanie niepodległości politycznej. Dlatego sprawa niepodległości politycznej była stałym przedmiotem rozważań myśli społecznej w Polsce. W XIX wieku myśl społeczna w Polsce zajęta była stale analizą sił społecznych, które doprowadziły do upadku państwa, oraz poszukiwała takich sił, które mogły by doprowadzić do odzyskania niepodległości politycznej.
W świecie:
rewolucja francuska 1789 - wolność i równość
rewolucja przemysłowa - napęd parowy, mechanizacja
9 . I socjolog w Polsce -Florian Znaniecki (1882-1958), wybitny socjolog polsko- amerykański
10 . Cztery układy Znanieckiego
-Czyny społeczne- najprostsze układy społeczne, takie jak prośba czy powitanie. W każdym czynie można wyodrębnić następujące elementy: osoba, narzędzie, przedmiot, metoda, wynik.
-Stosunki społeczne- aby zaistniały, potrzebne są przynajmniej dwie osoby i platforma stosunku. Platforma to np. obowiązki bądź przywileje.
-Grupy społeczne- czyli każde mieszanie ludzi, które w świadomości tych ludzi stanowi odrębną całość, czyli pewien układ odosobnionych.
-Osobowości społeczne- kształtujące się pod wpływem kręgu społecznego.
11 . F. Znaniecki określił też następujące typy osobowości:
Człowiek zabawny- kształtuje się pod wpływem kręgu ludzi, którzy mają dużo czasu. Praca dla nich to zabawa. Najważniejsze jest przestrzeganie zasad gry.
Człowiek pracy- kształtował się wśród ludzi zajmujących się pracą fizyczną. Traktowali oni pracę jako źródło pieniędzy, środków do życia.
Człowiek dobrze wychowany- kształtował się wśród inteligencji.
Człowiek zboczeniec (dewiant)- czyli taki, który wyróżnia się od innych, niekoniecznie na minus, może to być także geniusz czy artysta.
12. Gumplowicz i jego trzy grupy zjawisk - Dzielił on zjawiska występujące w rzeczywistości na:
zjawiska fizyczne (chemiczne, fizyczne, itp.)
zjawiska psychiczne (duchowe, dotyczące wyłącznie jednostki)
zjawiska społeczne (dotyczą grupy osób)
13. Różnica między grupą pierwotną a wtórną
- Jednostka (człowiek )rodzi się w rodzinie (grupa pierwotna )i uczęszcza do określonej szkoły , klasy (grupa wtórna) czasem sam wybiera też określoną grupę (rówieśnicza) znajomi.
- gr.pierwotne, w których występują więzi oparte na stycznościach osobistych i postawach emocjonalnych. Przykładem takiej grupy jest rodzina - głębokie więzy
- gr.wtórne, w których więzi wynikają ze styczności rzeczowych i opartych na interesach. Przykładem takiej grupy jest grupa sportowców, klasa - więzi formalne
14. Co ma wpływ na powstanie grupy:
STYCZNOŚĆ - Nie można przeceniać wpływu jaki wywiera styczność, albo bliskość geograficzna na związek z inną jednostką, bądź grupą. Na ogół tworzymy grupy rówieśnicze z tymi, którzy są wokół nas. Zatem można założyć, że fizyczna styczność zwiększa prawdopodobieństwo integracji i wspólnych działań, których rezultatem jest powstanie grupy społecznej i nawiązanie przyjacielskich więzi, przyjaźnie
PODOBIEŃSTWO - Innym ważnym czynnikiem w procesie formowania grupy jest podobieństwo między jednostkami. Z reguły ludzie wolą wiązać się z osobami podobnymi do siebie.
Czynnikami ułatwiającymi wzajemne interakcje są: wspólne zainteresowania, podobne preferencje zachowań i wyznawanych wartości , zbliżony wiek.
15.Jakie czynniki maja wpływ na zachowanie grupy: status społeczny, hierarchia tych statusów , rola społeczna ,
16. Na czym polega przywództwo instrumentalne: polega na mobilizowaniu członków grupy do zrealizowania zadań i spraw bieżących
17. Na czym polega przywództwo ekspresywne: kładzie nacisk na poziom moralny grupy
18. Na czym polega symboliczny charakter interakcji :
Teoria ta zakłada, że rzeczywistość społeczna wyłania się z interakcji - oddziaływań wzajemnych między jednostkami i zbiorowościami , kształtowanych przez znaczenie komunikatywne za pośrednictwem symboli (gestów ). Ludzie wchodzą ze sobą w interakcje w szczególny i jedyny w swoim rodzaju sposób. Znaki, które człowiek wysyła, odczytuje, odbiera i na które reaguje, mają charakter symboliczny, ponieważ znaczą to samo zarówno dla wysyłającego jak i dla odbierającego. ( np. powitanie , podanie ręki , ukłon )
Można powiedzieć, że są to znaki kulturowe
- jeden organizm wysyła znaki , wykazując aktywność w swoim środowisku
- inny organizm widzi te znaki i reagując na nie, zmienia swój sposób postępowania, wysyłając zarazem swoje sygnały
- pierwszy organizm rozpoznaje owe sygnały i zmienia pod ich wpływem swoje działanie.
19. Na czym polega komunikacja niewerbalna (mowa ciała): To pierwotna forma komunikacji jest jedynym środkiem porozumiewania się zwierząt, które za pomocą mimiki, postaw, gestów, pomrukiwań, warknięć itd. dobierają partnerów, ustalają hierarchię dominacji współpracują grupach .Podobne sygnały używane są przez ludzi i również w ich świecie spełniają one ogromną rolę , język ciała jest zdeterminowany kulturowo, stąd też niektóre sygnały niewerbalne mogą wyrażać różne uczucia i postawy w zależności od grupy, regionu, kraju, bądź kontynentu. Konieczna jest zatem ostrożność w interpretacji komunikatów bezsłownych. Znaczenie komunikatów zależy od tego kto gdzie i jak je przekazuje
- ruch ręki -zakrywanie ust ,dotykanie nosa, pocieranie oka , pociąganie kołnierzyka/pocieranie karku
- sygnały wzrokowe - czas spoglądania na innych, kierunek spojrzenia, zmiany wielkości źrenic, zmiany koloru tęczówki, wskaźnik mrugania, a także otwarcie oczu obejmujące zakres od szeroko otwartych- do przymkniętych powiek.
- uśmiech - szczery , za zaciśniętych ust , półgębkiem .
20. Na czym polegają interakcje z grupami odniesienia : Interakcje z grupami odniesienia i z nieobecnymi. H. D. Thoreau , Kelly, Każdy z nas nawiązuje interakcję z jakimiś ważnymi dla siebie osobami, które są nieobecne- z małżonkami, kochankami, rodzicem. Osoby nieobecne personifikują wartości kulturowe i przekonania, toteż wchodzenie w ich rolę włącza nas w kulturę ogólną lub w jakąś subkulturę .Przyjmowanie punktu widzenia jakiejś większej grupy ludzi, nie wyróżniając z niej a nawet nie znając żadnej konkretnej osoby. G. H. Mead nazwał ten proces przyjmowania roli ,,uogólnionego innego” ( porównanie z kimś )
21. Co składa się na strukturę grupy : pewna ilość osób nie mniej niż 3,powiązana wartościami i celami, stosunki są uregulowane przez instytucje i osoby maja poczucie odrębności od innych. Elementami jej są członkowie. Maja wspólny cel i zadania do zrealizowania. Dzielą między sobą zadania, każdy ma swoją funkcję.
- idee, przekonania, poglądy, wizje
22. Rodzaje struktur społecznych-struktura klasowa (klasy społeczne),-strukturę warstwową (stratyfikacja społeczna),-strukturę zawodową (kategorie zawodowe),-strukturę demograficzną (podział wg płci, wieku, miejsca zamieszkania).Otwarte , formalne - nieformalne ,morficzne , amorficzne, pierwotne - wtórne , mikro i makro struktury, lokalne .
23. Specyficzne cechy rodziny - wspólnota zamieszkania, - wspólnota majątkowa, - wspólne nazwisko, - wspólne tradycje. FUNKCJE RODZINY: zewnętrzna - 1.zachowanie ciągłości biologicznej /prokreacyjna, seksualna/, 2. zachowanie ciągłości kulturowej, wewnętrzna - opiekuńczo zabezpieczające, socjalizacyjno kontrolna, ekonomiczna /zarobkowa, produkcyjna, konsumpcyjna, emocjonalna, rekreacyjno towarzyska
24. Przykład neostruktury społecznej- NEO - coś co się odrodziło , było, zanikło i powstało na nowo . -neofaszyzm, - neokomunizm
25. Rodzaje państw ; ( narodowe , nie narodowe )
Państwo: jest to wielka zasadniczo suwerenna instytucja polityczna. Kontrolująca obszar danego kraju, obejmująca swoim działaniem wszystkich członków społ. lub społeczeństw, którzy zamieszkują jego terytorium, wyposażona w prawo stosowania przymusu wobec jednostek i grup społ. nie przestrzegających obowiązującego prawa..
Rodzaje ustrojów państwowych
Monarchia- absolutna (nieograniczona władza monarchii),
Monarchia- konstytucyjna (ograniczona władza monarchii)
Dyktatura - władze sprawuje 1 osoba
Junta ( czyta się hunta) -władza wojskowa
Totalitaryzm - nie uznaje sprzeciwu
Demokracja - ustrój w którym władza państwa jest wybierana przez wyborców
26. Teorie socjologiczne.
Główne orientacje socjologii
Funkcjonalistyczna - K. Davis, W. Moor, T. Parsons, R. Merton. Spencer, Durkheim, współ. N.Luhmann ,) oraz antropolog polski Bronisła Malinowski. Społeczeństwo to system wydzielony z całości przyrody, posiadający podsystemy jak: podsystem kulturowy, polityczny, ekonomiczny, które utrzymują całość w równowadze, zaspokajając potrzeby systemu. W centrum zainteresowania funkcjonalizmu leży zagadnienie porządku społecznego, a celem badań jest wyjaśnienie, w jaki sposób wewnętrzne powiązania różnych elementów społecznych przyczyniają się do utrzymania takiego porządku
2. Teoria konfliktu społecznego - Marks, Simml, Weber. współ. Ralf Dahrendorf i Lewis - renesans w latach 60 krytyka funkcjonalizmu. Zmiana społeczna nie jest niczym patologicznym, lecz normalnym stanem każdego społeczeństwa , pełni pozytywne funkcje, prowadząc do przekształceń społeczeństwa w kierunku postępowym. Społeczeństwo to podporządkowani i podporządkowujący.
3. Teoria wymiany społecznej - George C. Homans, Peter M. współ. Ralph W. Emerson - nawiązuje do tradycji behawioryzmu ,przyjmuje założenia indywidualistyczne. Społeczeństwo to nie system, lecz sieć międzyludzkich wzajemnych oddziaływań - interakcji. Inspiracją dla tej teorii były badania nad psychologią zwierząt (doświadczenia Burrhusa F. Skinnera i Watsona).
a)Wzmocnienia pierwotne (niezależne od epoki).
b)Wzmocnienia wtórne (zrelatywizowane kulturowo i historycznie).
c)Wzmocnienia uogólnione podstawowe np. pieniądze prestiż, sława).
4. Symboliczny interakcjonizm - Charles H. Cooley, G. Mead. współ. H. Blumer, A. Strauss - obraz człowieka jako biernego organizmu reagującego tylko na bodźce płynące z otoczenia zewnętrznego. Człowiek to jednostka aktywna, posiadająca refleksyjny stosunek do siebie i swoich czynów, ma duże pole dowolności i spontaniczności. Społeczeństwo to wytworzona w procesie wzajemnego działania siatka ludzkich interakcji która jest wiecznie zmiennym procesem.
5. Teoria działania społecznego - Parsons, MacIver, Bales, Shils - bliska symbolicznemu interakcjonizmowi, lecz głębiej wnika w anatomie działań ludzkich, traktując działanie jako podstawowy, ostateczny składnik życia społecznego. Na działanie składają się z jednej strony motywacje, intencje, interpretacje adresatów działania. Z drugiej strony sens kulturowy, a więc uznane wzory społeczne . Inne typy działań, rozróżniane już przez Webera, to działania kierujące dązeniem do celu bez względu na koszty (na przykład działania bohaterów, męczenników gotowych do największych poświęceń.
6. Teoria fenomenologiczna - Schultz, Berger, Luckmann - najbardziej skrajne stanowisko subiektywistyczne. Świat społeczny składa się jedynie z sumy stanów świadomości członków społeczeństwa. Nie ma pozaświadomościowej rzeczywistości.
7. Teoria etnometodologiczna - jednostki w każdym społeczeństwie mają poczucie istnienia jakieś rzeczywistości ponadjednostkowej (faktów społecznych, norm, wartości reguł, wzorów zachowania), która ogranicza ich swobodę, narzuca im ramy działania.
8. „Trzeci pozytywizm”-Wilsona,Wallace,Turner,Lopreato - ludzie to organizmy biologiczne, społeczeństwo to forma przystosowania się wyższych gatunków zwierzęcych do warunków środowiskowych,a dzieje ludzkości (historia) to odmiana ewolucji biologicznej prowadzącej do doskonalszego przystosowania gatunkowego.
27. Rodzaje metod badawczych w socjologii.
1.metoda badań dokumentów - metoda badań dokumentów osobistych , analiza treści .
obserwacja - obserwacja uczestnicząca , obserwacja ukryta , obserwacja jawna , obserwacja niejawna , eksperyment , socjometria , wywiad , wywiad kwestionariuszowy .
3.ankieta, 4.wywiad swobodny, 5.wywiad biograficzny, 6.pomiar socjometryczny
7.testy, 8.metody mieszane i pośrednie
25. POMIAR SOCJOMETRYCZNY-Jest metodą pozwalającą na stosunkowo szybkie poznanie wzajemnych oddziaływań zachodzących między poszczególnymi członkami grupy.
Pozwala określić:1)zachowania i upodobania członków grupy ,2)zdolność grupy do realizacji zadań ,3)strukturę społeczną grupy ,4)zmiany ilościowe w niej zachodzące ,5)rysujące się w grupie podziały ,6)indywidualne pozycje poszczególnych członków grupy ,7)ułatwia wskazanie przywódców oraz członków grupy nieakceptowanych