Pediatria W

„OSTRE ZAPALENIE OPON MÓZGOWO - RDZENIOWYCH”

Zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych = meningitis, obejmuje:

• oponę miękką pokrywającą mózgowie

• jamę podpajęczynówkową ( zawierającą płyn m - rdz)

• oponę pajęczą

Klasyfikacja i etiologia:

Dzieli się na:

1. wirusowe

2. bakteryjne, tj. nieropne i ropne

3. grzybicze

4. pasożytnicze

Cechy kliniczne

Wczesne objawy choroby są mniej typowe u niemowląt niż u dzieci starszych. Przebieg kliniczny bakteryjnego zapalenia opon mózgowo - rdzeniowych jest cięższy niż wirusowego

• zajęcie OUN manifestuje się:

• silnymi bólami głowy

• zaburzeniami świadomości

• drażliwością

• napadami drgawek

• wymiotami

• uwypuklonym ciemiączkiem

• zajęcie opon objawia się bólami w okolicy karku, pleców, wystąpieniem objawów oponowych

• objawy nieswoiste: gorączka, utrata łaknienia, wybroczyny

ZAPALENIE WIRUSOWE OPON MÓZGOWO - RDZENIOWYCH

• samoograniczający się przebieg

• lżejsze, jeżeli nie dołączy się zapalenie mózgu

• płyn mózgowo - rdzeniowy:

• pleocytoza 50 - 1.500

• glukoza w normie

• nieznacznie podwyższony poziom białka

• chlorki w normie

• polinukleary - niski procent

• leczenie - objawowe

• rokowania - dobre

ZAPALENIE GRUŹLICZE OPON MÓZGOWO - RDZENIOWYCH

• rzadko występujące ( nadal jednak aktualne)

• stopniowo narastające w ciągu około tygodnia objawy oponowe

• w II tygodniu występuje porażenie nerwów czaszkowych

• narastające porażenia spastyczne obwodowe

• przebieg ciężki i przewlekły

• bez leczenia prowadzi do: ślepoty, wodogłowia, porażeń

• płyn mózgowo - rdzeniowy:

• pleocytoza kilkaset

• znacznie podwyższone stężenie białka

• znacznie obniżone chlorki

Leczenie - skojarzone lekami p/ prątkowymi przez ~ 12 miesięcy oraz kortykosterydami

ROPNE ZAPALENIE OPON MÓZGOWO - RDZENIOWYCH

- zachorowania częste, zwłaszcza do 4 r. ż.

W okresie perinatalnym :

najczęściej wywołane przez bakterie G-ujemne :

E.coli, Salmonella, Proteus, Flavobakterium oraz Listeria, Enterococcus i Streptococcus gr. B

W patogenezie ważną rolę odgrywa:

1. obniżona sprawność immunologiczna ( niedobór IgM, opsonin, czynników dopełniacza )

2. silnie wyrażona toksemia

3. rozwija się wielonarządowa posocznica

4. objawy oponowe nie mają więc pierwszoplanowego znaczenia

5. często powstają ropnie mózgu (np. Proteus)

6. czujność lekarza i wykonanie punkcji lędźwiowej u dziecka z objawami ciężkiej choroby ogólnoustrojowej, czasem bezgorączkowej - daje rozpoznanie

U niemowląt i dzieci najczęściej : Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae oraz Neisseria menigitidis

Objawy:

• rozpoczyna się nagle : gorączką, wymiotami, niepokojem

• mogą wystąpić wybroczyny na skórze (zwłaszcza przy współistniejącej posocznicy menigokokowej)

• u niemowląt często pierwszym objawem są drgawki kloniczno - toniczne

• tętnienie i napięcie mięśniowe

• w badaniu fizykalnym u dzieci starszych obecne są objawy oponowe : sztywność karku, objaw Brudzińskiego, karkowy i łonowy, objaw Kerniga

Rozpoznanie:

1. nakłucie lędźwiowe

2. badanie płynu m - rdz

3. rozmaz bezpośredni odwirowanego płynu w celu wykrycia bakterii (barwienie metodą Grama)

4. posiew płynu m - rdz

5. kontrolne nakłucie lędźwiowe po 24 - 48 godzinach

Płyn ropny:

• mętny, pod wzmożonym ciśnieniem

• pleocytoza kilka tysięcy,

• polinukleary powyżej 50% ( komórki wielojądrzaste )

• glukoza obniżona

• białko podwyższone

• chlorki obniżone

Przeciwwskazania do punkcji lędźwiowej :

• wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego

• wstrząs

• niewydolność oddechowa

• skaza krwotoczna

Powikłania bakteryjnego zapalenia opon m - rdz:

1. Wodniak podtwardówkowy (hygroma subdurale)

Powstaje w wyniku gromadzenia się między oponą twardą a pajęczynówką płynu zawierającego dużo białka.

Powiększając się uciska na półkulę mózgu a w konsekwencji hamuje rozwój mózgu

2. Zapalenie wyściółki komór

Powoduje rozrastanie się ziarniny i gleju podwyściółkowego → zarastanie oraz zamykanie wodociągu mózgu → zaburzenia w odpływie płynu m- rdz → wodogłowie lub ropogłowie

3. Zarostowe zapalenie pajęczynówki

W wyniku procesu zarostowo - wytwórczego powstają zrosty oraz torbiele, w których gromadzi się płyn m- rdz.

Mogą stać się ogniskami zakażenia i ponownego zapalenia opon m - rdz

4. Ropień mózgu

Daje objawy wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, objawy ogniskowe, objawy guza mózgu

NIEROPNE ZAPALENIE OPON MÓZGOWO - RDZENIOWYCH

• wywołane przez krętki np. Leptospiry, Borrelia, Treponema, również Mikoplasma

• obraz płynu mózgowo - rdzeniowego niecharakterystyczny ( podobny do zejściowych zmian po leczeniu ropnego zapalenia opon )

MENINGOKOKOWE ZAPALENIE OPON MÓZGOWO - RDZENIOWYCH

Etiologia:

• G-ujemna dwoinka zwana miengokokiem

• zasiedla górne drogi oddechowe lub ukł. moczowo - płciowy

Zakażenie:

• przenosi się drogą kropelkową

• występuje tylko u ludzi

• najczęściej powoduje bezobjawowe nosicielstwo

Okres wylęgania: 1 - 10 dni

Objawy:

• choroba zaczyna się ostro, gorączką i bólem gardła - może ustąpić samoistnie

• lub pogarsza się stan chorego - występują wymioty, ból głowy, zamroczenie oraz zatory bakteryjne i wybroczyny na skórze

Wybroczyny mogą być niewielkie lub mają postać wylewów krwawych z martwicą pośrodku.

Szczególna postać zespołu Waterhouse'a - Friderichsena - występują liczne wylewy na skórze, tzw. kwiaty śmierci oraz do kory nadnerczy, mózgu, co powoduje zapaść naczyniowo - krążeniową, ciężkie zaburzenia metaboliczne: hipoksemię, kwasicę, hipoglikemię, hipokaliemię i zgon w ciągu kilku godzin

Leczenie:

1. przeciwbakteryjne : skojarzenie dwóch antybiotyków

2. leczenie objawowe :

• ograniczenie podaży płynów w celu zmniejszenia obrzęku mózgu ( 2/3 zapotrzebowania )

• leki p-drgawkowe

• wspomaganie oddechu

• utrzymanie prawidłowej objętości krwi krążącej

• wykonanie nakłucia podtwardówkowego w celu usunięcia wysięku podtwardówkowego

• leczenie przeciw obrzękowi mózgu

3. czasem pomocna glikokortykoterapia

4. opieka po przebytym zapaleniu opon mózgowo - rdzeniowych : okulista, neurolog, laryngolog

1

---