12.05.2011

NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE

1. Nierówności społeczne- zaobserwowane różnicie wynikające z przynależności do grup społecznych albo zajmowania różnych pozycji lub ról społecznych

Nie dotyczą sytuacji zróżnicowanych cech fizycznych i psychicznych. Są to nierówności w dostępności do społecznie cenionych limitowanych dóbr.

Nierówności społeczne dotyczą sytuacji, gdy ludzie są nierówni sobie nie z racji jakichkolwiek cech cielesnych czy psychicznych, lecz z powodu ich przynależności do różnych grup albo zajmowania różnych pozycji społecznych.

By móc mówić o nierówności, wystąpić musi coś więcej niż po prostu różnica pomiędzy jakimiś grupami społecznymi. Musi ona mianowicie mieć charakter nierównego dostępu, nierównych szans dostępu do większości społecznie cenionych dóbr; nierówny - łatwiejszy lub trudniejszy - dostęp lub przynajmniej nierówną - mniejszą lub większą - szansę dostępu do pewnych cenionych społecznie dóbr, związanych z członkostwem w pewnej grupie lub zajmowaniem pewnej w niej pozycji.

2. Związek stosunków społecznych z problemem sprawiedliwości społecznej - TEORIA SPRAWIEDLIWOŚCI SPOŁECZNEJ J. Rawlsa:

Sprawiedliwość- własność, to jedna z najważniejszych wartości i winna być równo rozdzielana (teoria dobrego państwa demokratycznego)

Ramy sprawiedliwości Rawlsa:

Cel: urzeczywistnienie idei społeczeństwa jako sprawiedliwego systemu kooperacji obywateli jako wolnych i równych osób

Instytucje muszą działać tak, by środki produkcji trafiały w ręce szerokiej rzeszy obywateli, aby w pełni uczestniczyli w społecznej kooperacji - nie tylko w rękach nielicznych.

Państwo demokratyczne zapewnia:

• wysoki poziom sprawiedliwości społecznej

• sprawiedliwość konstytucyjna

• wolność i równość obywateli

• wolność sumienia i myśli

• autentyczna wolność polityczna

• równość szans w edukacji i kulturze

• swoboda wyboru zawodu i działalności gospodarczej (władza nie dopuszcza do monopoli i barier do stanowisk, w to miejsce gwarantuje minimum socjalne).

3. Kategorii nierówności społecznych:

1. ekonomiczne:

Współczesna ekonomia bada ubóstwo (poziom dochodów i wydatków). Rozmiary ubóstwa określamy na podstawie zasięgu i głębokości.

Lokowanie w sferze ubóstwa następuje wg:

• liczby osób w gospodarstwie domowym

• wieku głowy rodziny

• poziomu wykształcenia a ryzyka ubóstwa

• charakteru wykonywanej pracy i aktywności zawodowej

• ubóstwo dotyka osoby wykluczone z rynku pracy

• ubóstwo wynika z powodu różnic poziomu życia w regionie oraz różnic urbanistycznych i ekonomicznych między miastem i wsią (38% Polaków mieszka na wsi, z czego 60% ludzi ubogich żyje na wsi).

Syndrom ubóstwa w ekonomii:

• trwałe bezrobocie

• niskie wykształcenie

• powiązanie z rolnictwem

• mieszkanie na wsi i w regionie problemowym (województwo podkarpackie, opolskie, świętokrzyskie)

• rodziny wielodzietnie i jednoosobowe gospodarstwa

• nieskuteczna polityka Państw (nie motywuje do aktywności i wyjścia z ubóstwa).

2. społeczno-polityczne:

Transformacja- okres negowania nierówności w podziałach politycznych:

• Orientacja liberalna:

Nierówności to wyraz obiektywnych prawidłowości procesu transformacji. Opór wobec nierówności to opóźnienie modernizacji społeczeństwa. Człowiek to homo sovieticus niechętny do zmian (określenie człowieka przyzwyczajonego do komunistycznej formuły państwa, oczekującego, że od państwa otrzyma pracę, opiekę socjalną, zdrowotną i inną w zamian za płacenie podatków).

• Orientacja konserwatywno-narodowa:

Odrzucała istotnościowy charakter nierówności społecznych. Naród jest jednolity, a podziały mają charakter drugorzędny. Zatrucia wspólnoty to skutek długiego komunizmu.

• Klasa robotnicza:

Klasa robotnicza to główny hamulec kraju, ich działania są irracjonalne, prowadzą do wykluczenia legitymizowanych społecznych spraw, a sprawy walki to margines „Solidarności”, która walczy o tożsamość i korzenie katolickiego ruchu.

3. Kulturowe

4. Psychospołeczne

5. edukacyjne:

Podstawowa funkcja edukacji to selekcje społeczne i alokacja siły roboczej (Parsons). Do szkół trafia dużo ludzi, brak już dziedziczenia pozycji (statusu z mocy urodzenia), należy więc rozmieścić tych ludzi w społecznej przestrzeni (zadanie edukacji i szkoły).

Cel edukacji publicznej: Wyrównywanie szans, a nie eliminowanie nierówności społecznych.

Szkoła jest instytucją zorganizowanej symbolicznej przemocy, ponieważ narzuca zróżnicowanym grupom społecznym jedną racjonalność dominującej grupy społecznej (elity).

Segregacyjna funkcja szkoły jest realizowana bez oporu społecznego:

• Dzieci z warstw dominujących kulturowo część programu edukacyjnego szkoły znają już przed progiem edukacyjnym.

• Dzieci z warstw ubogich mozolnie uczą się świata kultury wysokiej (habitusu - kulturowo wpojona natura), świata obcego, abstrakcyjnego, niespójnego z ich światem, który znają.

Większość uczniów rezygnuje samodzielnie z elitarnego wykształcanie, więc z rezygnują z dobrodziejstw edukacyjnych. Dzieci powielają profil kształceniowy i drogę życiową rodziców. Jest to proces reprodukcji istniejących różnic klasowych i społecznych (blokujący rozwój społeczny).

Ujednolicenie programu nauczania dla wszystkich grup i warstw społecznych musi być traktowane jako warunek społecznych równości szans. Bez tej idei szkoła publiczna by nie powstała.

System edukacyjny dostarcza uczniom tych samych umiejętności i oczekuje tych samych kompetencji. Lingwistyczne i kulturowe kompetencje mogą być wdrożone tylko w rodzinach, które prowadzą transmisję kulturową wysoką.

Self-exclusion - zjawisko samowykluczania z wyścigu edukacyjnego z powodu braku kompetencji.

To habitus warunkuje kto rezygnuje z pogoni za dobrymi stopniami, bowiem osoby takie nie będą uważać tej pogoni za słuszna i celową. Różnicowanie następuje już w przedszkolu i elitarnych szkołach językowych.

6. kliniczno-medyczne.

4. Nierówności edukacyjne w badaniach naukowych empirycznych - BADANIA TERENOWE PEDAGOGICZNO-SOCJOLOGICZNE w miejscowości CICHE GÓRNE k/Zakopanego:

Badania terenowe pedagogiczno-socjologiczne w miejscowości Ciche Górne dotyczyły:

1. warunków wychowawczych w rodzinach wiejskich góralskich w latach 1969-1969 - Kawula:

Charakterystyka rodzin:

• rodziny te utrzymują się z rozdrobnienia gospodarstw rolnych, hodowli rolnych, prac chałupniczych, prac sezonowych, prac w lasach, prac przy budowie dróg i mostów

• poziom wykształcenia rodziców - niepełne podstawowe (64%)

• brak możliwości udziału w życiu kulturalnym

• są to rodziny wielodzietne z tendencją spadkową urodzeń

• niski poziom odżywiania

• spanie w jednej izbie wszystkich członków rodziny

• scenariusz dnia to skracanie dzieciństwa (wszystkie dzieci pracowały)

• jest to społeczność z wysoką kontrolą społeczna

• rodzina jest źródłem moralności

Dlaczego te społeczeństwa przetrwały? (Kawula)

• wspólna praca to warunek przetrwania rodziny

• w okresie międzywojennym, gdy rodziny przymierały z głodu, część górali emigrowała do USA, by zarobić pieniądze i przysyłać je do Polski (solidarność rodzinna i społeczna)

• rozwijająca się turystyka (wyciągi narciarskie, pensjonaty)

• długoletnia, wielobarwna tradycja.

2. funkcjonowania szkoły w środowisku wiejskim (warunki i poziom funkcjonowania szkoły wsi peryferyjnej) - Kwieciński:

Sprawność dydaktyczna tej szkoły:

• odpad szkolny wynosił ¼ uczniów

• ok. 30% absolwentów nie kontynuowało nauki dalej

• wskaźnik uczniów niepromowanych - 31,28% (w całej Polsce - 12,7%)

• wskaźników uczniów kończących szkołę przed jej ukończeniem - 40%

• kontakty z rówieśnikami są prawie zerowe (brak socjalizacji w grupie rówieśniczej, język gwarowy, niewiele osób posługuje się językiem literackim).

Przyczyny opóźnień i odpadu szkolnego:

1. ekologiczne:

• położenie w regionie

• położenie gospodarstwa w rejonie wsi

• droga do szkoły (7-8 km)

• zmęczenie drogą pieszą do szkoły

• zabawy organizowane tylko w centrum wsi

1. ekonomiczno-społeczne:

• struktura społeczno-zawodowa (80% mieszkańców to chłopi)

• praca w gospodarstwie nie pozwala na naukę

• konflikt między rolą dziecka rolą ucznia.

Szkoły były bardzo nisko finansowane w porównaniu z dofinansowaniem płynącym do miasta. Ludzie żyli na granicy ubóstwa bez możliwości uczestnictwa w rozwoju. Jest to region zapomniany, wykluczony.

Wykluczająca rola gwary:

• język literacki jest traktowany jako gorszy

• brak znajomości słownictwa literackiego

• różnice na poziomie wiadomości z języka polskiego, z nauk przyrodniczych z historii czy zadań tekstowych z matematyki.

4

---