ROLA NAUCZYCIELA W ŻYCIU PRZEDSZKOLA
Dziecko w wieku przedszkolnym jest szczególnie wrażliwe i podatne na bodźce i wpływy otoczenia. Jest to okres, w którym rozwija się ono najintensywniej pod względem fizycznym, psychicznym i społecznym. Dlatego też oddziaływanie nauczyciela na dziecko ma decydujący wpływ na kształtowanie jego postaw i charakteru. Być może właśnie dlatego - zawód nauczycielki przedszkola wymaga nie tylko wysokich kwalifikacji, ale również określonych specjalnych predyspozycji psychicznych.
Podstawowym zadaniem nauczycieli przedszkola jest organizowanie warunków zapew - niających dziecku wszechstronny, harmonijny rozwój w poczuciu bezpieczeństwa i ładu, w atmosferze życzliwości i aprobaty, sprzyjających twórczej aktywności zabawowej, ruchowej, słownej, muzycznej i plastycznej. Są to bowiem istotne czynniki, niezbędne dla indywidualnego rozwoju każdego dziecka w zorganizowanym, zespołowym wychowaniu, świadomie i umiejętnie kierowanym przez nauczyciela.
Pogodna atmosfera w placówce przedszkolnej, życzliwość nauczyciela, jego pomoc w trudnościach, jego wiedza o przeżyciach dziecka, umiejętność roztaczania rzeczowej opieki nad zdolniejszymi i mniej zdolnymi, wykazującymi opóźnienia, nad chętnymi i niechętnymi do pracy - to niezbędne atrybuty zabiegów pedagogicznych.
Dlatego też wielokierunkowa praca nauczyciela i jego rola w procesie wychowania wymagają ciągłego przyswajania umiejętności pedagogicznych w praktycznym działaniu, opartym na studiowaniu literatury psychologicznej i metodycznej. Wiadomości z zakresu psychologii, pozwolą uświadomić sobie, jakie właściwości rozwojowe charakteryzują dziecko w określonym wieku, pozwolą zrozumieć indywidualne różnice w rozwoju dzieci i ich uwarunkowania a przede wszystkim ukierunkują pracę nad usprawnieniem funkcji poznawczych dziecka w okresie przedszkolnym. Literatura metodyczna pozwoli przyswoić sobie te dziedziny wiedzy, które są nauczycielowi w określonym czasie niezbędne do osiągnięcia oczekiwanych rezultatów wychowawczo - dydaktycznych. Podstawowym ogniwem tego procesu, decydującym o jego skuteczności,jest sytuacja wychowawcza. Dla wychowanka sytuacje te są źródłem doświadczeń, gdyż aktywnie w nich uczestnicząc i przeżywając - zdobywa nową wiedzę o świecie, uczy się nowych zachowań, modyfikuje dotychczasowe, weryfikuje lub zmienia sądy i postawy. Stąd też podstawową umiejętnością zawodową każdego nauczyciela - wychowawcy jest umiejętność organizowania, odpowiednio do celów wychowania przedszkolnego, sytuacji wychowawczych.
Podstawową zasadą realizowania treści programu jest tworzenie klimatu pozytywnej motywacji dzieci, a co za tym idzie, ich własnej aktywności w działaniu, mówieniu, myśleniu, przeżywaniu, poszukiwaniu i utrwalaniu tego, co już zdążyły opanować i przyswoić. Niezmiernie ważną pozycję stanowi również codzienne, stałe oddziaływanie wzoru postępowa- nia samego nauczyciela. Jego sposób ruchów, mówienia, ton zwracania się do dzieci, do innych dorosłych, rodzaje reakcji, wygląd zewnętrzny, usposobienie - mają niezwykły wpływ na kształtowanie się postaw dziecięcych. Jest on z reguły autorytetem dla dzieci - to też nieraz zupełnie nieświadomie będą naśladować jego charakterystyczny sposób bycia i traktowania innych. Ta żywa tendencja do naśladownictwa i identyfikacji stwarza także duże możliwości oddziaływania na postawy dzieci za pośrednictwem bohaterów literackich czy aktualnych wydarzeń. Opowiadanie, wspólnie z dziećmi charakteryzowanie postępowania poszczególnych osób, wyciąganie wniosków, ilustrowanie wybranych postaci - pomaga w kształtowaniu dziecięcych ocen i ich stosunku do takich cech jak : odwaga, uczciwość, pracowitość, dobroć, opiekuńczość itp. Nauczyciel świadomy braku wyrobienia społecznego swych wychowanków powinien od początku reagować na występowanie konfliktów i aspołecznych zachowań, apodyktyczność i uległość. Podobnie w zabawie, nauczyciel dąży do tego, aby dzieci same ustalały przepisy i przestrzegały ochrony i bezpieczeństwa zabawy każdego z kolegów a także porządku. Nauczyciel organizując życie w grupie nowoprzybyłych dzieci od początku wprowadza dobre zwyczaje obowiązujące we wzajemnym odnoszeniu się dzieci do siebie.
Czynna postawa wychowawcy, jego uwaga skierowana na poznanie dziecka, organizację grupy, zasady koleżeńskiego współżycia , sposób odnoszenia się do wychowanków, bezpoś - redniości kontaktów a nade wszystko umiejętność stymulowania dowolnej działalności dzieci - oto podstawowe warunki rozwijania ich aktywności.
Wyposażenie w sprzęt, zabawki, pomoce dydaktyczne, przybory i materiały, zależy z kolei nie tylko od finansowych możliwości ale i także od racjonalnego nimi gospodarowania, a więc od urządzenia i rozplanowania sali przedszkolnej i od umiejętnego zbierania wszystkiego - co dzieciom może być w zabawie potrzebne, oraz przyzwyczajenie dzieci do właściwego ich wykorzystania. W pracy metodą zadaniową nauczyciel stwarza dzieciom szeroki możliwości czynnego działania i myślenia - można stosować ją w pracy zarówno z całą grupą jak i w indywidualnym toku. Nauczyciel rozumiejący wagę ćwiczeń stosuje tę metodę aby uatrakcyjnić zajęcia, utrwalić czynności wcześniej poznane i doświadczone.
Inną formą organizacyjną są zabawy z udziałem nauczyciela, która wzbogaca ich tematykę, ożywia i rozszerza w ten sposób zakres doświadczeń dziecka. Czynności samoob - sługowe dają nauczycielowi wielkie pole do oddziaływania poprzez dawanie przykładu właściwego postępowania. Sprawność ruchowa i przyzwyczajenia związane z samoobsługą zapewniają dziecku uniezależnienie od pomocy dorosłych, zwiększają stopień usamodzielnienia i dają mu wiele satysfakcji.
Praca użyteczna codzienna jak i okazjonalna wymaga kierunku i opieki nauczyciela, a często jego osobistego wkładu w trudniejszym działaniu. Bardzo istotną sprawą jest jednak właściwe wyważenie proporcji udziału nauczyciela i dzieci, aby nie stwarzać fikcyjnych efektów, w których rzeczywistą zasługę ma jedynie nauczyciel. Musi też bacznie przyglądać się i przysłuchiwać swoim wychowankom a w razie potrzeby zapobiec niepożądanym zdarzeniom, rozstrzygnąć spór lub pomóc w rozwiązaniu konfliktów. Zadaniem wychowawcy jest zdobycie zaufania wychowanków, poprawienie ich samopoczucia i stopniowe włączanie się do dziecięcej społeczności.
Istotną sprawą jest autorytet nauczyciela przedszkola, ale rozpatrywać go należy wyłącznie w wymiarze : konkretna osoba i konkretne środowisko danego przedszkola. Szczególnie ważnym elementem tego środowiska, w aspekcie autorytetu nauczyciela, są rodzice dzieci. Przez autorytet nauczyciela należy rozumieć zdolność do wywierania pozytywnego wpływu wychowawczego na dzieci. Miarą autorytetu są postawy dzieci i ich rodziców wobec nauczyciela. Czynniki kształtujące autorytet nauczyciela należy widzieć w trzech wymiarach :
w cechach osobowościowych,
w kontaktach z dziećmi,
w efektach wychowawczo - dydaktycznych.
Zajmowane pozycje w tych wymiarach stanowią strukturalną całość i wyznaczają jakość oraz stopień autorytetu konkretnego nauczyciela przedszkola.
Aby sprostać tym wszystkim wymaganiom należy postawić nauczycielom przedszkola pewne wymagania, a przede wszystkim :
nauczyciel powinien pomóc dziecku w procesie opanowania takich specyficznych umiejętności jak : język, obserwacje otaczającego świata, rozróżnianie zachodzących w nim zmian, kontrola swoich ruchów, rozwój postaw społecznych i moralnych, uczenie się i koncentracja uwagi.
Nauczyciel powinien dostrzegać związek tych umiejętności z programem nauczania w następnych szczeblach edukacji;
nauczyciel winien opanować wiedzę nie tylko o dziecku, lecz także posiąść kompetencje umożliwiające rozróżnianie korzystnych i niekorzystnych dla rozwoju dziecka idei, koncepcji pedagogicznych, nowoczesnych metod i form kształcenia, i to tych zwłaszcza, które rozpowszechniane są w procesie wdrażania innowacji pedagogicznych;
nauczyciel powinien rozwijać więzy przedszkola z domem rodzinnym dziecka, w związku z koniecznością współpracy przedszkola z rodzicami jako warunkiem realizacji programu przedszkolnego;
nauczyciel winien również opanować techniki edukacji dorosłych na równi z wiedzą o roli rodziny w społeczeństwie i organizacji opieki socjalnej nad rodziną.
Opracowała :
Elżbieta KĘDZIOR
Nauczyciel Szkoły Podstawowej Nr 2
W Nowym Sączu
2