1
INTERWENCJA HUMANITARNA
Problem legalności interwencji humanitarnej w prawie międzynarodowym
Na podstawie: A Mężykowska, Interwencja humanitarna w świetle prawa międzynarodowego, Warszawa 2008.
2
ŹRÓDŁA UZASADNIENIA LEGALNOŚĆ INTERWENCJI HUMANITARNEJ
ETYCZNO-MORALNE (1)
PRAWNE (2)
POLITYCZNE (3)
3
KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ INTERWENCJI HUMANITARNEJ (1)
Zwolennicy teorii „wojny sprawiedliwej” - kryterium moralne
św. Tomasz z Akwinu
Hugo Grocjusz
koncepcje z przełomu XVIII/XIX w.
4
Współczesne koncepcje „wojny sprawiedliwej”
Poszukiwanie legalności i legitymizacji interwencji humanitarnej w czynnikach pozaprawnych - nierozerwalny związek między filozofią, moralnością i prawem
Źródłem praw państw na arenie międzynarodowej jest poszanowanie przez nie prawa do życia i innych wartości moralnych
Prymat (ochrony) praw człowieka nad suwerennością państw
Gdy prawa człowieka są zagrożone istnieje moralny obowiązek interwencji ze strony innych państw
5
KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ INTERWENCJI HUMANITARNEJ (2)
Zwolennicy odzwierciedlenia w teorii prawa zmian zachodzących w stosunkach międzynarodowych - kryterium prawne
KN powinna być interpretowana tak, by uwzględnić zmiany, jakie zaszły w stosunkach międzynarodowych od momentu jej podpisania:
6
KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ INTERWENCJI HUMANITARNEJ (2) - cd.
Art. 2 (4) KN zakazuje użycia siły, które miałoby charakter agresji czy podboju terytorialnego.
Nie dopuszcza ani nie zakazuje interwencji humanitarnej - stąd domniemanie jej legalności.
Art. 1 (3) KN Cele ONZ są następujące: (…) zachęcać do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności (…)
Użycie siły może być traktowane jako realizacja powyższego zapisu.
7 KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ INTERWENCJI HUMANITARNEJ (2) - cd.
Art. 2 (7) KN Żadne postanowienie niniejszej Karty nie upoważnia ONZ do interwencji w sprawach, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa (…)
Prawa człowieka nie należą do wyłącznej kompetencji państwa.
Art. 24 KN obarcza odpowiedzialnością za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie Radę Bezpieczeństwa.
Jednak jeśli RB nie wywiązuje się ze swoich zadań, wówczas państwa powinny przejąć odpowiedzialność za utrzymanie, bądź przywrócenie pokoju (tzw. link-theory)
8 KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ INTERWENCJI HUMANITARNEJ (2)
Zwolennicy uwzględnienia zachowań państw - oparcie interwencji humanitarnej o prawo zwyczajowe
Koncepcja stanu konieczności - w wyjątkowych okolicznościach może istnieć konieczność przeprowadzenia działań, które w normalnych warunkach stanowiłyby naruszenie prawa, lecz w tych przypadkach mogą być usprawiedliwione.
9 KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ INTERWENCJI HUMANITARNEJ (2)
Komisja Prawa Międzynarodowego ustaliła katalog sytuacji, kiedy odpowiedzialność państw za naruszenie prawa może być wyłączona. Dzieje się tak, gdy akt:
- stanowi jedyną możliwość dla państwa zabezpieczenia podstawowych interesów przeciwko nagłemu i poważnemu niebezpieczeństwu;
- nie narusza poważnie interesów państw/a (…) lub społeczności międzynarodowej;
- państwo nie przyczyniło się do powstania stanu konieczności.
10 KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ INTERWENCJI HUMANITARNEJ (2)
Najpowszechniejsze stanowisko z tego nurtu głosi, że interwencje można przeprowadzać, bo istnieje norma prawa zwyczajowego, która na to zezwala.
- możliwość taka istnieje od początku XX wieku.
możliwość taką uzasadnia działalność ONZ
11
KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE NIELEGALNOŚĆ INTERWENCJI HUMANITARNEJ
Zwolennicy tego nurtu określani są mianem legalistów.
Użycie siły jest możliwe tylko w przypadkach expressis verbis określonych w KN.
II protokół dodatkowy do Konwencji Genewskich z 1977 r. zakazuje interwencji w sprawy wewnętrzne państw z jakichkolwiek powodów.
Stanowisko MTS - w świetle prawa międzynarodowego niedopuszczalna jest interwencja zbrojna, niezależnie od powodu, który motywowałby jej podjęcie.
12
KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE NIELEGALNOŚĆ INTERWENCJI HUMANITARNEJ
Interwencje humanitarne otwierają drogę do poważnych nadużyć.
Musi istnieć mechanizm kontrolny, który zapobiegałby nadużyciom. Tylko ONZ, działająca na podstawie KN, może taki mechanizm zagwarantować.
Interwencje humanitarne przekreślają dążenie do pokojowego załatwiania sporów. Eliminują system wczesnego ostrzegania i dyplomację prewencyjną.
13
KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE NIELEGALNOŚĆ INTERWENCJI HUMANITARNEJ
Przyjęcie założenia o nielegalności interwencji w świetle prawa międzynarodowego przy równoczesnym uznaniu jej za pożądaną i usprawiedliwioną ze względów moralnych jest rozwiązaniem wskazującym na szczerość intencji.
Rozumowanie legalistów opiera się na rozróżnieniu między legalnością i zasadnością interwencji. Nielegalna, z prawnego punktu widzenia, interwencja może być uzasadniona (względami moralnymi), a więc zasadna.
14
KONCEPCJE POŚREDNIE ZAKŁADAJĄCE BRAK REGULACJI PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO PUBLiCZNEGO W ODNIESIENIU DO INTERWENCJI
Brak regulacji prawnych w zakresie interwencji humanitarnych nie oznacza, że nie powinny być one w określonych przypadkach podejmowane.
Aby wyeliminować lub ograniczyć nadużycia związane z interwencjami humanitarnymi należy stworzyć normy prawa międzynarodowego, które będą te kwestie szczegółowo regulować.
3