ORAWA - TEKSTY
Jo się urodziła tu, ino ze nie w tym doumie, bo teyn doum to my juz p|ostawili w pińdziesiątym drugiem roku. A my tu mieli taki m doumek, jedno łokieynko było, i podłogi prawie ze nie było, na pół kuchnie było, desecek trochę, a na pouł nie było, była glina. No tak, no tyz w pokoi, tam takie m|alutkie łokienecka, no tak po prostu jak downo było na wsi. Nie było nic takieygo paradnie, bele jaki chodnicek, no zeby był cysty, rozciągnął się, firanków się na łokno nie dawało, zasłoun, się nie dawało. Tak, bo jakby kcioł tak zasunąć, to tam jakoś, zawse się nasła jakoś - jak sie to u nos mówiło - smata, ni? Jak kcioł cuś, se za..., to se zatkoł łokno. A tak to nie było nic. No i potem... jo juz, jak do teyj skoły chodzieła, ni? Wysła ze skół, a my dzieciami byeli, bo i z bratym nieboscykiym, przeciez nie zyje, no to my musieli, nie tag jak tero dzieci, musieli my p|umogać, w polu, krowy paś, wygnało się krowy ranou, to sie pasło do południa. Tak, stado tak, somsiedzi tu syścy, wspólnie. Jag na chwile, my tam mieli, spokoju przez połednie, to na ryby chłopcy. Trzecio, cworto godzina, jag nie było tak bardzo gorąco, no to, juz znowu cza było, bo trowicka była tako m, były k, to, to te krowy tak chłodziły, nie tag jak teroz, majo krowy dobrze. No i w polu my syćko pomogali. Jag my paśli te krowy, no to, przisło w lecie, na Świynty Jon, to my roblili kol'iby, byłoa radość. Zrobiło się, tako, kolyba to sie nazywała, nastawiało się takie, no troche tak jak, rysztowanie, ni? I kładło się g|ałynzie poteym jedłowe, ale, bo tu, zrobiło się tako duze jako tu, do sufitu, jesce i wiynkse. To było n|a Świynty Jon. No to my to p w te wigiljo Świntego Jona, to była uciecha, wtedy tam to śpiywali, harmonijo była, syćko grali, śpiywali. Tag łokropnie było piyknie. No, to było tradycjo przepiynkno. Ale dobrze było i było bardzo we|soło. I nieroz se zbacujymy tak - z tyk roków co tu przido, tak sie poschodzymy - ze nie było to, jak pryndzy casy. Było straśnie wesoło. Przisła niedziela, kawalerowie na chwile pośli do gospedy, ale nie po to zeby sie łopić. Bo jedne ćwiorteckę to se na śtyruch kupili, zeby jeno było. I przyśli pote pomiyndzy domy. Do ktourej tam ktoury podchłodziuł, ni? Przisły Żelone Świątki, to tu u somsiadów robili, wygrowali jedlicki, te, co się to na pieyrsego moja stawio. No tak było w|esoło, ze skoda godać, prz|ełokropnie w|esoło było.
*
Jedzynie to było takie: ze kapusta była z ziymniokami, zupów tam nijakik się pryndzyj nie robiło. Młócili my na maszinie, niy, łobracali my ryncami jak się łowies młciuł, n|aschodziło się ludzi, somsiad somsiadowi. To, sie dało na jedne miskę, i z tej miski syścy jedli. Ale było tak: k była, z rzepom, bo nie z ziymniokiym, a z rzepom. No to były takie hałuśki. Hałuśki, to się wziyno mąki, i n, wyloło się wody, bo ani mlynkiym nie zarobiali. Baby nie zarobiały, ba, wody się wloło, i tak, tak się wymiysało i potym się to łyzkom, n|a łyzke się brało i do wody się rżucało. Kiedy się uwarzyły, no potym się łocedziły. I jak się łocedziło, no to wtedy n|a miskę, i maściło się masłym, i sł|odziło, i. To było bardzo dobre. Tak się wazyło, no,łomaściło się i, posłodziło. Grul, ale uwarzuł ten grul troche taki po swojymu, taki zatrzepany, zasmozka się zrobiła, i, i to był taki grul. No to duzo dawali, hej. Śliwki, gotowali na to młoucynie. Tak baby |ustroiły, zeby to było. I to było fajne i dobre.
*
Musi na to być dłorłodne [drżewo] bez [synkouw], musi sie [pł|oscypadź na] …, jakło i [|na gounty], inło [w łobłok kouńcak] rouwnło, bło tło idzie na bedniaorki. Potym tło trżeba [płorżondnie] [wysusyć], [w|yheblować], noji [składać dłołokłoła, dło łokrongła], tak jakło wyziyrao ruła, inło maśnicka jes u góry w jednym kouńcu wonziyjsao, w drugiym znowu hrubsao, syrsao. [Daownło rłobiyli łobroncki], nabijali z drewna, zakładali jednło za drugie, a płote nastało [zelazło], tak zwanao łobroncka i tło nabijali na tło. [Maśnicka sie składao z bedniaorek]. Tyk bedniaorek, zaolezy, kielao ktou kciaoł [maśnicke], cy na dziesiynć litrów śmietany, cy na piynć, cy na trżi. Ktou chowaoł kłoze, tło mu wystarcyła i litrłowao maśnicka. No tło na ty bedniaorki trża było sesnaoście bedniaorek dłołokłoła. U spłodku były [syrse], a dło goury były [wonziyjse]. Dnło trża było piyknie zawontorować i [nabidź łokronglutkie dnło], wycyrklować dłołokłoła, oberznóć. Potym dło maśnicki, cou sie wkładało z wiyrchu, to sie nazywało wiyrnicek. Tło było na [łodwrłotnao stroune] jakło maśnicka, ciynksym kouńcym dło maśnicki, a dło goury syrsym. Na tło [prżichłodziyło] [tyz] takie jakło spłodnie dnło i w tym była dziura, bło musiaoł być na spłodku kij, ze spłodku i, tło sie nazywała tłopłorka. Tak jakło daownło narciaorże mieli [tłopłorki]. Tło było łokrongłe i płowiertane dłołokłoła seś, siedym dziur, couby śmietane prżepuscało bez te tłopłorke. Na [wiyr prżichłodziyło taockło]. To było takie poułokrongłe, jak kieby przerznouł łobde na płoły. W tym była dziura i tło sie przetło nazywało taocko, bło [sie tłocyło maśnickom dłołokłoła] i masło sie schłodziyło w tyj maśnicce. A naojlepse na maśnicke tło było drewnło, cou [strżelouł pieron] [dło smyreka cy do jedle], bło gaodali, ze łokropnie [dłobrże] sie masło schłodzi na kupe z takiego drewna. Tak samło rłobiyło sie i putnie na włode, w tyn saom spłosoub, jakło i ty maśnicki. Ty putnie tło były nie łokrongłe, ba podługłowate, takie jak wanna, couby dłobrże pasowały kłoło nłogi niyś. Jedna bedniaorka była wyzsao, w ni była wywiertanao dziura, couby włozyć do nie palce i nłosić te włode. Nale na putnie tło ta juz nie musiało być takie, couby [pieron] strżelouł, ba inło couby nie było synkate, couby sie nie laoło kłoło tego.
*
Hej, babka nosieła, to to hej. Tam nig nie godoł spodnica, bo suknia, nie? To tako długo po ziym. Syćkie. Pryndzyj nie mówili panny, ino godali dziywki. No, no to syćkie n|osiły te suknie takie p|o zim. A dołym, ktoro była tako p|aradno juz, to takie, takie snurki miała, dwoma abo trzoma rządkami poprzisowane, takie, n, to tako była piykno ta suknia, ze... A, te bluzki to były takie ciasne, a tak do pasu, a tu łod pasu to były tak, rojty sły, ni, dookoła. To fajne to było, no. No na głowę to w smatkak my ch|łodziły, syciuscy. Syćkie, cy młodo, cy jako, nic nie wdzioła n, syćko smatki były. Ale jakie biydne, no, z materyjej. Kol'ory to były rózne, no na jarmakak były, łokropnie tego materiału. To, jaki se kto kcioł, to taki se kupiuł. Cy był b, cy był taki br|ązowy. Brązowe nopikniejse były takie.
A panowie?
A, tak to tu n to duzo n|osili ty, i chłodzili, jesce do dziś ka tam, jo mom te portki po tatusiowi, biołe, sukniane, biolućkie. No to, no to w tym se chłodzili. Tu były, tak tu sie rynce tu kładły, bo to nie były tak jako góralskie, to były takie proste. I tak se chłodzili. Prućników nie nosili, al'e ty portki biołe, to prawie ze co niedziela to tatuś w nik chłodziuł. Chłopi mieli takie, hej. To pote jak juz, jak były jakieś wystympy alebo cuś, to jak sie grało, cy jakieś, tam, przedstawiynia, to my, no to tam my sie ubirali. A tak to, to jo juz tyk stroi takik, tyk starsyk, to, to juz nie pamiyntom. No chyba ze ch|łodzili, cały cos tyz w takiem, no. Bo były (te) ty prucniki, tu z tymi guzickami, kłosul'e były z płótnia, nig ni mioł kłosuly innej, ani jeden chłop ni mioł. Rynkowy tu sie n|azbirało takie drobniutko, i tu tak samo, nie, na ramieniu i takie syrokie, i, i tak. I gacie, bo to my nie nazywali k|alesony, gacie chłopy. To tak samo mieli. A jak się trefiła dzie paździrz. Hej! To, to ni móg du dumu z k|ościoła przyść, bo mu tak łogryzło, co sie mu krew loła.