Czas przeszły passato prossimo
Passato prossimo

Czas passato prossimo jest czasem przeszłym złożonym dokonanym. Składa się z dwóch części: odmienionego czasownika essere (być) lub avere (mieć) oraz imiesłowu biernego czasownika głównego, np.

Io ho mangiato una mela. (Ja zjadłem jabłko.)
Io sono andato a casa. (Ja poszedłem do domu.)

Tworzenie imiesłowu biernego czasowników regularnych:

• Imiesłów bierny czasowników zakończonych na -are:

-are
-ato

parlare
parlato (mówić)
mangiare
mangiato (jeść)
studiare
studiato (studiować)

Io ho parlato. (Ja mówiłem.)
Tu hai parlato. (Ty mówiłeś)
Lui ha parlato. (On mówił.)
Lei ha parlato. (Ona mówiła.)
Noi abbiamo parlato. (My mówiliśmy.)
Voi avete parlato. (Wy mówiliście.)
Loro hanno parlato. (Oni / one mówili / mówiły.)

• Imiesłów bierny czasowników zakończonych na -ere:

-ere
-uto

ricevere
ricevuto (otrzymać)
credere
creduto (wierzyć)
sedere
seduto (siadać)

Io ho ricevuto. (Ja otrzymałem.)
Tu hai ricevuto. (Ty otrzymałeś.)
Lui ha ricevuto. (On otrzymał.)
Lei ha ricevuto. (Ona otrzymała.)
Noi abbiamo ricevuto. (My otrzymaliśmy.)
Voi avete ricevuto. (Wy otrzymaliście.)
Loro hanno ricevuto. (Oni / one otrzymali / otrzymały.)

• Imiesłów bierny czasowników zakończonych na -ire:

-ire
-ito

dormire
dormito (spać)
finire
finito (kończyć)
mentire
mentito (kłamać)

Io ho dormito. (Ja spałem.)
Tu hai dormito. (Ty spałeś.)
Lui ha dormito. (On spał.)
Lei ha dormito. (Ona spała.)
Noi abbiamo dormito. (My spaliśmy.)
Voi avete dormito. (Wy spaliście.)
Loro hanno dormito. (Oni / one spali / spały.)

Gdy czasownikiem posiłkowym jest avere, imiesłów bierny nie zmienia swojej formy, tak jak to
widać na przykładach odmiany czasowników parlare, ricevere i dormire. W przypadku gdy
czasownikiem posiłkowym jest essere, wówczas imiesłów bierny jest uzgadniany z podmiotem co do rodzaju i liczby, np.

andare andato

io sono andato (poszedłem)
io sono andata (poszłam)

tu sei andato (poszedłeś)
tu sei andata (poszłaś)

lui è andato (poszedł)
lei è andata (poszła)

noi siamo andati (poszliśmy)
noi siamo andate (poszłyśmy)

voi siete andati (poszliście)
voi siete andate (poszłyście)

loro sono andati (poszli)
loro sono andate (poszły)

Imiesłów przyjmuje końcówkę -o dla rodzaju męskiego liczby pojedynczej, końcówkę -a
dla rodzaju żeńskiego liczby pojedynczej, końcówkę -i dla rodzaju męskiego liczby mnogiej oraz końcówkę -e dla rodzaju żeńskiego liczby mnogiej, tak jak w przypadku odmiany przymiotnika.

Czasownika posiłkowego essere używamy w następujących przypadkach:

• z czasownikami oznaczającymi ruch, np. andare (iść), partire (wyjeżdżać), venire (przyjść,
przyjechać), tornare (wracać), entrare (wejść), uscire (wyjść), giungere (dojść, dotrzeć).

• z czasownikami nieprzechodnimi, np. restare (zostać), essere (być), rimanere (zostać), stare (być, stać się), succedere (wydarzyć się), morire (umrzeć), nascere (urodzić się), piacere (lubić, podobać się), costare (kosztować), sembrare (wydawać się), diventare (stać się).

• z czasownikami zwrotnymi, np. lavarsi (myć się), pettinarsi (czesać się), stancarsi (zmęczyć się).

Czasownika posiłkowego avere używamy w następujących przypadkach:

• z czasownikami przechodnimi, np. mangiare (jeść), bere (pić), vedere (widzieć), sentire
(słyszeć, czuć).

• z niektórymi czasownikami nieprzechodnimi, np. dormire (spać), ridere (śmiać się), piangere
(płakać), lavorare (pracować), riposare (odpoczywać).

Niektóre czasowniki mogą się łączyć zarówno z czasownikiem posiłkowym essere, jak i avere.
Wybór czasownika posiłkowego zależy od tego, czy czasownik główny jest przechodni czy
nieprzechodni, np.

passare
passare a casa di qualcuno (przechodzić, wpadać do kogoś) = ruch

Sono passato a casa di Mario. (Wstąpiłem do domu Maria.)

passare il tempo (spędzać czas) = czasownik przechodni

Ho passato le vacanze a New York. (Spędziłem wakacje w Nowym Jorku.)

cambiare
cambiare (zmienić się) = czasownik nieprzechodni

Il clima è cambiato. (Klimat zmienił się.)

cambiare qc (zmienić coś) = czasownik przechodni

Giulio ha cambiato casa. (Giulio przeprowadził się. (dosłownie: zmienił dom))

W ten sam sposób zachowują się następujące czasowniki: iniziare (zaczynać), cominciare
(zaczynać), finire (kończyć), terminare (kończyć), suonare (dzwonić, grać), correre (biegać),
crescere (rosnąć), salire (wsiadać, wspinać się), scendere (wysiadać, schodzić), vivere (żyć).

Należy zawsze zwracać uwagę na to, czy jest obecne w zdaniu dopełnienie bliższe (odpowiadające na pytanie kogo? co?). Jeżeli nie ma dopełnienia bliższego, oznacza to, że czasownik jest nieprzechodni i należy użyć czasownika essere (być) jako czasownika posiłkowego.

---