Podział zagadnień związanych z bólami brzucha w zależności od mechanizmu to:

• ból trzewny,

• ból somatyczny,

• ból udzielony (promieniowanie).

Ból trzewny

Ból trzewny jest wywoływany przez zapalenie, niedokrwienie, nowotwór oraz rozciągnięcie otrzewnej trzewnej, która pokrywa większość narządów jamy brzusznej. Duża część narządów zlokalizowanych w jamie brzusznej posiada unerwienie aferentne, wychodzące z obydwu stron rdzenia kręgowego. Ból trzewny jest odbierany przez zakończenia nerwów autonomicznych znajdujących się w torebkach ota­czających narządy miąższowe, dlatego też miejsce odczuwania bólu jest słabo powiązane z jego wystę­powaniem. Jest on opisywany jako ból tępy, kolkowy, palący, gniotący; towarzyszą mu objawy związa­ne z układem autonomicznym, takie jak nudności, wymioty, nadmierna potliwość, bladość powłok. Ból lokalizuje się w trzech regionach odpowiadających rozwojowi embrionalnemu organów:

• ból w nadbrzuszu - żołądek, wątroba, pęcherzyk żółciowy, trzustka i duża część dwunastnicy;

• ból w śródbrzuszu - końcowy odcinek dwunastnicy, jelito cienkie, wyrostek robaczkowy, proksymalna część poprzecznicy oraz wstępnicy;

• ból w podbrzuszu - zstępnica, nerki, pęcherz moczowy, moczowody, narządy miednicy mniejszej.

Ból somatyczny

Ból somatyczny jest spowodowany procesem zapalnym (bakteryjnym lub chemicznym) ściennej części otrzewnej. Jest on przewodzony przez nerwy rdzeniowe związane z odpowiednimi dermatomami. Z te­go względu chory potrafi dokładnie opisać miejsce bólu. Jest to ból ostry, nasilający się przy ruchach, ka­szlu i oddychaniu.

Ból udzielony (promieniowanie bólu)

Występuje w miejscu odległym od narządu, w którym powstaje. Narząd ten oraz miejsce odczuwania bólu są ze sobą związane wspólnym rozwojem w okresie embrionalnym, i z tego względu mają wspól­ne unerwienie. Klasycznym przykładem jest ból odczuwany w barku, okolicy nadobojczykowej oraz u podstawy szyi przy podrażnieniu okolicy podprzeponowej (przez krew lub ropę), co jest związane z unerwieniem pochodzącym z regionu C4. Ból występujący w jamie brzusznej może pochodzić z klat­ki piersiowej (zawał serca, zapalenie płuc lub zator tętnicy płucnej), pleców lub zewnętrznych narządów płciowych.

---