Wątroba - jest największym gruczołem w organizmie o złożonej czynności. Zbudowana jest z komórek miąższowych, czyli hepatocytów- w 80 %, w 16% komórek siateczkowo-śródbłonkowych i 4% komórek nabłonka dróg żółciowych.

Hepatocyty są komórkami gruczołowymi zewnątrz i wewnątrz wydzielniczymi o złożonym metabolizmie. Komórki siateczkowo- śródbłonkowe gwiaździste wyścielające zatoki żylne w zrazikach wątroby są komórkami żernymi. Wychwytują z krwi fragmenty komórek i rozpadające się krwinki czerwone oraz pośredniczą w wymianie składników pomiędzy krwią przepływającą przez zatoki a hepatocytami.

Wątroba w organizmie pełni funkcję:

1. Filtru - zarówno dla związków wchłoniętych z przewodu pokarmowego do krwi, jak i dla związków uwolnionych do krwi w innych układach i narządach

2. Zewnątrzwydzielniczą - związaną z powstawaniem żółci i jej wydzielaniem do dwunastnicy

3. Wewnątrzwydzielniczą - polegającą na wydzielaniu do krwi i chłonki ich składników.

4. Magazynu - związków niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Wątroba jako FILTR:

Krew dopływająca do wątroby w 80% stanowi krew z żyły wrotnej i w 20% krew tętniczą tętnicy wątrobowej. Krew dopływająca przez żyłę wrotną zawiera składniki wchłonięte w przewodzie pokarmowym oraz wydzielone do krwi przez narządy, od których krew odpływa do żyły wrotnej. Do składników zatrzymywanych przez wątrobę należą monosacharydy, wolne kwasy tłuszczowe, aminokwasy i pozostałości chylomikronów.

- monosacharydy, przede wszystkim glukoza, zatrzymywane są przez komórki wątroby, w obrębie, których następuje polimeryzacja cząsteczek glukozy i powstawanie glikogenu wątrobowego.

- wolne kwasy tłuszczowe - dostają się do komórek wątroby, w których częściowo zamieniane SA na tłuszcze obojętne - triglicerydy, a częściowo są przekształcane na acetylo-koenzym A. Następnie cząsteczki acetylo-koenzymu A podlegają kondensacji i powstaje aceto-acetylo-koenzym A. Z kolei jest on rozkładany do zredukowanego koenzymu A i uwalnianych do krwi ciał ketonowych.

- Komórki wątroby odznaczają się zdolnością wychwytywania aminokwasów. Stężenie aminokwasów w komórkach może być do10 razy większe w porównaniu z ich stężeniem w osoczu.

- hepatocyty wychwytują z krwi dopływającej przez żyłę wrotną bilirubinę, wydzieloną z żółcią do dwunastnicy i zwrotnie wchłoniętą w jelicie cienkim.

Wątroba stanowi także filtr dla związków wytwarzanych w innych tkankach, poza przewodem pokarmowym. Stale wychwytywane są z krwi amoniak, glutamina i kwas glutaminowy, powstające we wszystkich tkankach w procesie dezaminacji białek. Z amoniaku, lub glutaminy i kwasu glutaminowego syntetyzowany jest w wątrobie mocznik, uwalniany następnie do krwi.

Bilirubina krążąca we krwi jest zatrzymywana w wątrobie, wiązana z kwasem glikuronowym lub kwasem siarkowym i wydzielana z żółcią. Część związanej z kwasami bilirubiny trafia z wątroby do krwi i krąży w niej jako bilirubina bezpośrednio reagująca z odczynnikiem dwuazowym.

- Wątroba stanowi tez filtr zatrzymujący większość krążących we krwi hormonów i w ten sposób pośrednio reguluje ich stężenie we krwi.

Związane z kwasem glikuronowym : bilirubina, estrogeny i glikokortykoidy są również wydzielane wraz z żółcią i jelitach zwrotnie wchłaniane, krążąc pomiędzy wątrobą a jelitem cienkim w obrębie tzw. Krążenia jelitowo-wątrobowego.

Czynność zewnątrzwydzielnicza;

Komórki wątroby tworzą sciany kanalików żółciowych i wydzielają do światła kanalików wszystkie składniki żółci, hormony kory nadnerczy i gruczołów płciowych. Pozostałymi składnikami żółci są: sole kwasów żółciowych, cholesterol, kwasy tłuszczowe, tłuszcze obojętne, sole nieorganiczne i woda.

Czynność wewnątrzwydzielnicza:

Białka osocza krwi, a więc albuminy, alfa i beta-globuliny oraz fibrynogen syntetyzowane są w wątrobie. Jedynie gamma globuliny są syntetyzowane nie w wątrobie, lecz w węzłach chłonnych. Komórki wątroby wydzielają również do krwi enzymy osocza oraz czynniki krzepnięcia krwi.

Magazynowanie;

- Składnikiem magazynowanym w największych ilościach jest glikogen. Powstaje on w wyniku kondensacji wchłoniętej w jelitach glukozy oraz w znacznie mniejszym stopniu glukozy resyntetyzowanej z krążącego we krwi kwasu mlekowego.

Wzrost stężenia glukozy we krwi sprzyja magazynowaniu się glikogenu w wątrobie. Przeciwnie, obniżenie się stężenia glukozy we krwi powoduje glikolizę i przechodzenie glukozy z wątroby do krwi. Na tej zasadzie wątroba utrzymuje stałe stężenie glukozy we krwi, co jest nazywane glukostatem wątrobowym.

- Duża zawartość glikogenu w wątrobie hamuje dezaminacje aminokwasów. Aminokwasy wchłonięte z przewodu pokarmowego nie podlegając dezaminacji są zużywane do syntezy białek w wątrobie.

- W wątrobie magazynowane są witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A,D,E,K

- Żelazo magazynowane w organizmie w postaci ferrytyny znajduje się w nabłonku jelita cienkiego i w wątrobie. Obniżenie stężenia żelaza krążącego w osoczu w postaci transferryny powoduje przechodzenie jonów żelaza z obu magazynów do osocza.

Regulacja czynności wątroby:

Czynność wątroby zależy od przepływu krwi oraz od związków zmieniających metabolizm komórek wątroby, które są ściśle związane ze sobą. U ludzi zdrowych EHBF (obliczony przepływ krwi przez wątrobę) wynosi około 1500 ml krwi na minutę. Unerwienie naczynioruchowe ma niewielki wpływ na objętość krwi przepływającej przez wątrobę w ciągu minuty. Nerw błędny nie ma wpływu na przepływ krwi, natomiast pod wpływem impulsów z nerwów trzewnych ulegaja zwężeniu naczynia krwionośne w wątrobie, wzrasta ciśnienie w żyle wrotnej i zmniejsza się przepływ krwi.

Zasadniczy wpływ na przepływ krwi ma pozycja ciała i praca fizyczna. W pozycji siedzącej EHBF zmniejsza się o 20%, w stojącej o 40%, a w czasie pracy fizycznej o 80-85%. Wraz ze zmniejszeniem przepływu krwi przez wątrobę zmniejsza się prężność tlenu w komórkach wątroby i zwalniają wszystkie procesy wymagające stałego dopływu tlenu.

Przepływ krwi przez wątrobę znacznie się zwiększa pod wpływem wchłoniętych w jelitach kwasów żółciowych i sekretyny w mniejszym stopniu pod wpływem adrenaliny, glukagonu, insuliny, która wtórnie wywołuje wydzielanie się adrenaliny. Przepływ krwi przez wątrobę zmniejsza wazopresyna, w nieznacznym stopniu - noradrenalina. Hormony krążące we krwi i wpływające na metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczów zmieniają odpowiednio funkcję filtracyjną, zewnątrzwydzielniczą, wewnątrzwydzielniczą wątroby.

Podsumowanie:

Wątroba pełni funkcje filtru, czyli:

- zatrzymuje wolne kwasy tłuszczowe redukując do koenzymu A i ciał ketonowych

- zatrzymuje monosacharydy - powstaje glikogen wątrobowy

- wychwytuje aminokwasy, bilirubinę, amoniak, glutaminę

- zatrzymuje bilirubinę i wydziela ją z żółcią

- Krążenie jelitowo - wątrobowe (zwrotne wchłanianie)

Funkcja zewnątrzwydzielnicza:

- żółć, hormony kory nadnerczy, gruczołów płciowych

Funkcja wewnątrzwydzielnicza: białka osocza krwi (albuminy, alfa, beta - globuliny, fibrynogen. Komórki wątroby do krwi wydzielają również enzymy osocza, czynniki krzepnięcia

Magazynowanie:

- glikogen

- witaminy rozpuszczalne w tłuszczach A,D,E,K

Przepływ krwi przez wątrobę zdrowego człowieka wynosi 1500 ml na minutę. Ma na nie wpływ unerwienie (nerwy trzewne), pozycja ciała, praca fizyczna, wchłonięte z jelit kwasy żółciowe i sekretyna

5

---