I.P.Pawłow (1849 - 1936)

1. Związki skojarzeniowe mogą powstawać nie tylko w świadomości, ale także między fizjologicznymi stanami pobudzenia zachodzącymi w organach zmysłowych jako receptorach i w organach wykonawczych jako efektorach.

2. Jeżeli przed pojawieniem się bodźca, który w naturalny sposób wywołuje reakcję, nastąpi jakikolwiek inny bodziec zmysłowy, to po pewnej liczbie powtórzeń ten nowy bodziec, dotychczas obojętny, zaczyna wywoływać podobną reakcję jak bodziec naturalny.

Mimo braku udziału świadomości nowe bodźce, wywołując tę samą reakcję co bodziec naturalny, zaczynają spełniać ważną funkcję biologiczną..

Jest to mechanizm odruchu warunkowego - proces warunkowania klasycznego (reaktywnego)

Organizm uczy się nowej korelacji pomiędzy dwoma nie związanymi uprzednio zdarzeniami bodźcowymi, bodziec warunkowy Sw sygnalizuje pojawienie się bodźca bezwarunkowego Sb.

S - S - sygnalizacyjna wartość bodźca

3. Wprowadził pojęcie wzmocnienia i wygaszenia - że reakcje odruchowe występują nie tylko w zależności od zdarzeń poprzedzających (dźwięk dzwonka), ale także w zależności od wzmocnienia, czyli od zdarzeń, które następują potem.

Inne, ważne wyniki badań eksperymentalnych Pawłowa:

1. Ogólna pobudliwość - nawet po jednym zestawieniu bodźca obojętnego
   z bezwarunkowym zwierzę będzie reagować na sytuacje warunkowania w ten sposób, że będzie bardziej pobudliwe.

2. Generalizacja bodźca - we wczesnych stadiach wytwarzania reakcji warunkowej wiele bodźców podobnych do Sw będzie wywoływać tę reakcję, szczególnie bodźców o tej samej modalności zmysłowej

3. Różnicowanie bodźca - umiejętność rozróżniania bodźców istotnych, na które należy reagować od nieistotnych, na które nie należy reagować.

4. Warunkowanie wyższego rzędu - proces, dzięki któremu szereg bodźców warunkowych może wywoływać reakcję warunkową

5. Nerwica eksperymentalna - wywołanie zachowania z objawami nerwicowymi wskutek niemożności przewidzenia, nauczenia się adekwatnego reagowania na bodziec

Typologia temperamentu. Obserwowalne różnice indywidualne dotyczące czynności odruchowo - warunkowej u psów zależą od specyfiki układu nerwowego

• siły podstawowych procesów nerwowych - pobudzenia i hamowania

• równowagi tych procesów

• ich ruchliwości

---