Monety Krezusa

- Krezus, król lidyjski zaprzestaje bicia monety elektronowej. Prawdopodobne powody: duże znaczenie procentowego udziału złota i srebra w elektronie => różne wartości monet elektronowych. Łatwiej było kontrolować wartość czystych złotych lub srebrnych monet. VI BC - umiejętność oddzielenia złota i srebra w elektronie.

- złote monety Krezusa - Krezejki. Nadal nieregularne krążki z bryłek kruszcu (dość archaiczne), waga złotego lekkiego statera bez zmian

- Na awersie zwrócone ku sobie protomy lwa („światło”) i byka („ciemność”) /lew atrybutem Apollina/.

- rewers - pojedyncze kwadratowe lub prostokątne wgłębienia (lub więcej)

- siklosy (sikle) - srebrne monety Krezusa, wyglądały tak jak złote

Cyrus Wielki

- ok 546 BC królestwo Lidii padło łupem Cyrusa Wielkiego. Krezus zginął (lub stał się doradcą Cyrusa). Cyrus zachował monety (wraz z ikonografią i całą resztą, bił identyczne monety jak Krezus). Tak samo Kambyzes

Dariusz Wielki

- twórca prawnych i administracyjnych podwalin państwa Achemenidów. Reorganizacja mennictwa - nadal ta sama waga, ale zmiana ikonografii:

- rewers taki sam (w 99 % nieregularny) ale są wyjątki

- niewielka głowa (znane 3 egz. - podróbki?)

- 1 przykład złotej Darejki z dziobem okrętu i literą ...

- awers: postać w długiej szacie + łuk + wysoka zębata korona + długa broda i włosy => król? Heros? („royal heros” lol) personifikacja króla perskiego? (Bodzek skłania się ku tej hipotezie). Możliwy także awers z postacią z łukiem + sztyletem, królem strzelającym z łuku. Na wczesnych półpostać.

- prawdopodobnie najpierw wybijano srebrne, a później złote monety

- nowożytne rozróżnienie: Darejki - monety złote (od imienia Dariusza lub od perskiego słowa oznaczającego „złoto”), siklosy - srebrne

- monety były bite w Sardes i jeszcze może jakiś 2 mennicach w Azji Mniejszej. Przeznaczone były na rynek związany ze światem greckim (a nie np z Persepolis). Zarówno Krezus jak i królowie perscy mogli systematycznie bić monety (w razie potrzeby), ponieważ kruszcu było pod dostatkiem.

=> na Darejkach Alexandra pojawiają się litery oznaczające serie

=> anegdotka o Agesilaosie: Sparta wspierana przez Persję w wojnie z Atenami, więc następnie Cyrus wsparty przez najemników spartańskich => 10 000 wojowników wraca => spór o ściąganie daniny - Sparta staje w obronie miast greckich, które znajdowały się pod jej wpływem => wojna => Agesilaos w Persji => król Persji daje ateńskim miastom 30 000 złotych darejek, aby odwróciły się od Sparty => „pokonało mnie 30 000 perskich łuczników” (łucznik = darejka)

Klasyfikacja typów monet greckich

(=> pamiętać, że jedna mennica mogła wypuszczać kilka typów monet)

I. wiążące się z religią

- Ateny - ateńskie sówki (glaux)

Awers: głowa Ateny w hełmie attyckim

Rewers: sowa

- Elida

Awers: głowa Zeusa w wieńcu laurowym

Rewers: wąż & smok (?!)

- Efez - Artemida => pszczoła, jeleń (kapłanki Artemidy => „pszczółki”)

- Kolofon - Apollin

II. wiążące się z bogactwem, na którym opierał się dobrobyt miasta

- Sybaris (S Italia) - byk z odwróconą głową + inskrypcja SYM /bogactwo oparte na rolnictwie i bydle

- Eretria na Eubei - krowa /hodowla bydła

- Tenedos - siekierka

- Kroton - trójnóg (związany z Apollinem)

- Kyzikos - tuńczyk (trzymany np. przez Syrenę)

- Metapont - kłos zboża

- Cyrenaika

awers: lokalne bóstwo - w czasach Alexandra Zeus-Amon.

Rewers: roślina sylfium /była bogactwem, z którego słynęła Cyrenaika, dziś niezydentyfikowana lub wyginęła

III. Godła mówiące

- Rodos (Stolica Rodos 408 BC)

Awers: głowa Apollona, później Heliosa

Rewers: RODON & róża

- Selinunt - liść dzikiego selera (selinos)

- Fokaja - głowa foki (lub gryfa)

- Milet - głowa lwa

- Chios - siedzący sfinks, przed nim amfora

- Kladzomenaj - uskrzydlona protoma dzika

- Kyzikos - zachowana tradycja do ok 330 bicia monet elektronowych (regularnie). Każda seria z innym awersem. Na rewersie zawsze kwadrat wgłębiony, podzielony na 3 części. Na awersie zawsze tuńczyk + coś jeszcze (np syrena, locha, portret => pierwszy portret na pieniądzu, ost ćw. V BC (?)) Także monety srebrne (głównie IV BC). Monety elektronowe służyły wielkim transakcjom

W Grecji za przykładem Krezusa większość ośrodków zrezygnowała z elektronu, bito głównie monety srebrne. Raczej brak złotych monet - nieopłacalne, bo za duża wartość złota i małe zastosowanie w handlu. Wybijanie złotej monety mogło być postrzegane jako rywalizacja z królem perskim. Złota moneta w Atenach w k. V BC (dopiero wojna Peloponeska wymusza sięgnięcie do rezerw), na Sycylii to samo (zagrożenie ze strony kartagińczyków - skończyło się srebro)

Grecja właściwa

- pierwsza osoba bijąca w Grecji monety - król Feilon (Feidon?) z Argos, bił monety na Eginie. Monety Eginy ok 550 BC, srebrna, system eginecki.

Awers: żółw morski (z grzebieniem na pancerzu - wcześniejsze z pionowym, późniejsze z takim na kształt litery T)

Rewers: quadratum incusum, podzielony na części

Takie monety do V BC, w latach '50 V BC Egina ponosi klęskę w wojnie z Atenami i od tej pory brak żółwia morskiego (symbolizującego morską potęgę) => żółw lądowy

- Korynt po 550. Krążek płaski i szeroki (potem się zmniejszy)

Awers: pegaz (pił wodę w Koryncie ;) + archaiczna litera kappa (wygląda jak lupa)

Z biegiem czasu:

- pegaz bardziej żywy (+ kappa)

- awers: brak kappy, zamiast niej lambda (od kolonii Koryntu) + pegaz. Na rewersie wgłowa Ateny w hełmie korynckim

- znów pegaz z kappą

- Ateny - wg źródeł txt reforma Solona zmieniająca system eginecki na attycko - eubejski, ale tak naprawdę jest to mit. Występowały tylko attycko-eubejskie appünmitze (?)

Awers: bardzo różne, np astragal, głowa byka, gorgoneja

Rewers: kwadrat

Na najpóźniejszych seriach

Awers: gorgonejon

Rewers: głowa lwa

Głównie didrachmy. Ostatnie serie tetradrachmy

=> teoria o appünmitze (obalona): VI wieczne wazy czarnofigurowe mają takie same obrazki - malarze wazowi malowali herby rodu w mitycznej scenie (np. na tarczy herb rodu) a urzędnicy wybijali takie monety. Teraz wiadomo, że symbole mają znaczenie generalne a nie rodowe

- Nie wiadomo, dlaczego zmieniano wyobrażenia w kolejnych emisjach

- k. VI BC - zmiana:

Awers: głowa Ateny z hełmem (na początku niezdobionym)

Rewers: sowa + inskrypcja AΘE

- dlaczego wyobrażenia nie zmieniały się zbytnio? Marka monety - zachowanie archaicznego wyrazu

- wykorzystywano srebro z Laurion (bardzo dobre) oraz Związek Delijski

- rozprzestrzenienie się systemu attycko-eubejskiego: dekret monetarny => zabronienie członkom związku morskiego używania własnej monety, narzucenie własnej monety i system att-eub

- naśladownictwa sówek na E (od Azji Mn po Egipt)

- najpopularniejsze tetradrachmy, drachmy i jej frakcje. Generalnie bardzo podobna ikonografia

- 466/7 BC dekadrachmy => sowa z frontalnie rozłożonymi skrzydłami

- po klęsce peloponeskiej w k. V koniec bicia srebrnych monet => bicie złotych (ze złota z posągów) oraz brązowych. Odejście od archaicznego wizerunku Ateny

---