Majątek firmy i źródła jego finansowania
Do prowadzenia działalności gospodarczej firma wykorzystuje majątek czyli aktywa.
Podstawowym kryterium podziału majątku jest okres jego funkcjonowania w tej samej postaci.
Majątek trwały to część majątku, która w danej postaci trwa dłużej niż rok.
Majątek obrotowy to te środki, które zużywają się w ciągu roku lub zmieniają swoją postać.
Do majątku trwałego zalicza się:
wartości niematerialne i prawne - wartość firmy, nabyte prawa autorskie, licencje, patenty, znaki towarowe itp.
rzeczowy majątek trwały obejmuje środki trwałe i inwestycje rozpoczęte: nieruchomości, maszyny, urządzenia, środki transportu, inwentarz żywy.
finansowy majątek trwały - udziały, akcje w obcych spółkach, papiery
wartościowe długoterminowe, udzielone pożyczki itd.
Majątek trwały przedsiębiorstwa, uczestnicząc w procesie gospodarczym zużywa się czyli traci sukcesywnie swoją wartość (wyj. grunty i tereny oraz finansowy majątek trwały). Zużycie środków trwałych może być:
fizyczne, zależy od intensywności eksploatacji, konserwacji, właściwej obsługi, przechowywania itd.,
ekonomiczno-techniczne (moralne), z powodu ciągłego postępu technicznego, można powiedzieć, że maszyna się „zestarzała”.
Zmniejszenie wartości składników majątkowych zaliczanych w koszty działalności gospodarczej to amortyzacja.
Umorzenie środków trwałych to sukcesywne, coroczne zmniejszanie o wyliczoną kwotę wartości środków trwałych, ustalenie ich wartości bieżącej.
Do majątku obrotowego zaliczamy:
zapasy czyli materiały podstawowe, pomocnicze, półprodukty i produkty w toku, produkty gotowe, towary
należności i roszczenia np. z tytułu dostaw i usług, z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń,
papiery wartościowe przeznaczone do obrotu,
środki pieniężne (na rachunku bankowym, w kasie).
Pasywa czyli kapitały firmy są źródłem finansowania działalności gospodarczej.
Składają się z: kapitałów własnych i kapitałów obcych.
Kapitał własny to wkład finansowy właściciela (właścicieli, jeżeli jest to spółka), wnoszony bezterminowo do firmy. Może on ulec:
zwiększeniu (np. rozszerzenie udziałowców w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, wyemitowanie nowych akcji w spółce akcyjnej) lub zmniejszeniu (np. poniesienie straty, którą pokrywa się z kapitału własnego, umorzenie akcji).
W kapitałach własnych wyróżnia się: kapitał podstawowy, zapasowy i rezerwowy.
Kapitał podstawowy - w spółkach akcyjnych nosi nazwę kapitału akcyjnego, w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością kapitału udziałowego.
Kapitał zapasowy - musi być tworzony w spółkach kapitałowych, na pokrycie przyszłych ewentualnych strat, w wysokości 8% rocznego zysku, dopóki nie osiągnie on 1/3 kapitału podstawowego.
Kapitał rezerwowy - przeznacza się np. na inwestycje, reorganizacje.
W firmach jednoosobowych i w spółkach osobowych nie występuje prawne oddzielenie podmiotu gospodarczego od właściciela. Kapitał własny jest równoważny z majątkiem osobistym wspólników.
Kapitał obcy - to środki tymczasowo wykorzystywane przez firmę, są własnością wierzycieli, oddane firmie na określony czas w zamian za odsetki. Występują w formie pożyczek, kredytów bankowych i innych zobowiązań.
Do kapitałów obcych zalicza się:
zobowiązania krótkoterminowe np. z tytułu dostaw i usług (odroczony termin płatności),
zobowiązania długoterminowe np. zaciągnięty kredyt na okres dłuższy niż rok, wieloletnie obligacje wyemitowane przez firmę,
fundusze specjalne - są tworzone, obciążając koszty działalności oraz/lub z części wygospodarowanego zysku na określone cele pracowników - fundusz mieszkaniowy, Fundusz Świadczeń Socjalnych.
inne źródła finansowania.
Do ważnych źródeł finansowania można zaliczyć: kredyty bankowe krótko-, średnio- i długoterminowe, emisje obligacji, emisje i publiczną sprzedaż akcji.
Kredyt spłaca się wraz z odsetkami, odsetki są również przy wykupie obligacji.
Odsetki stanowią koszt korzystania z kapitału obcego.
Kiedy przedsiębiorstwo nie posiada wystarczającej bazy materialnej, może prowadzić działalność gospodarczą z wykorzystaniem cudzych środków produkcji.
Wypożyczenie cudzych środków produkcji odbywa się na podstawie:
umowy najmu - wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do użytkowania, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz (dotyczy rzeczy ruchomych i nieruchomych),
umowa dzierżawy - wydzierżawiający oddaje rzecz do użytkowania i pobierania pożytków, w zamian za co dostaje od dzierżawcy czynsz (dzierżawę),
umowa leasingu - szczególna forma dzierżawy, forma odpłatnego korzystania z cudzych rzeczy, z możliwością zakupu przedmiotów umowy po wygaśnięciu terminu jej obowiązywania, ale bez konieczności ich nabycia.