Następstwa czasów i mowa zależna
(Sequence of tenses and reported speech)

 

1. Następstwo czasów

W języku angielskim bardzo często stosowane są zdania ze spójnikiem THAT-że, w których przedstawia się czyjś osąd (TO THINK), znajomość rzeczy (TO KNOW), przypuszczenie (TO SUPPOSE), nadzieję (TO HOPE), wiarę (TO BELIVE), pewność siebie (TO BE SURE), obawę (TO BE AFRAID), wypowiedź (TO SAY, TO TELL SOMEBODY) itd. odnośnie pewnych zdarzeń.

Obowiązują tu pewne reguły: 1. Zastosowanie w zdaniu nadrzędnym czasu PRESENT SIMPLE, FUTURE SIMPLE lub PRESENT PERFECT nie ma żadnego wpływu na czas w zdaniu podrzędnym, np.: Robert sądzi, że pan Brown nie jedzie do Londynu. Robert thinks (that) Mr Brown is not going to London. PRESENT SIMPLE               PRESENT CONT. 2. Natomiast zastosowanie w zdaniu nadrzędnym czasu przeszłego, np.: PAST SIMPLE, PAST PERFECT, powoduje zmianę czasu w zdaniu podrzędnym na odpowiedni czas przeszły. Robert sądzi, że pan Brown nie jedzie do Londynu. Robert though (that) Mr Bown was not going to London. PAST SIMPLE                        PRES. CONT.->PAST CONT.

W języku polskim czas występujący w zdaniu podrzędnym nie ulega zmianie. SO THAT+MAY/WILL/CAN oraz SO THAT+MIGHT/WOULD/COULD/SHOULD Zjawisko podobne do następstwa czasów ma miejsce w zdaniach podrzędnych okolicznikowych celu: -jeżeli w zdaniu nadrzędnym występuje czas: PRESENT SIMPLE, PRESENT CONT., FUTURE SIMPLE lub PRESENT PERFECT, to w zdaniu podrzędnym, po spójniku SO THAT-aby, mogą wystąpić czasowniki: MAY, WILL lub CAN z bezokolicznikiem. -jeżeli w zdaniu nadrzędnym jest czas przeszły, to w zdaniu podrzędnym, po spójniku SO THAT, mogą wystąpić czasowniki: MIGHT, WOULD, COULD lub SHOULD z bezokolicznikiem. Zamiast spójnika SO THAT można zastosować również spójnik IN ORDER THAT (to samo znaczenie -aby), lecz nie jest on tak powszechny w użyciu jak SO THAT

2. Mowa zależna- twierdzenia i przeczenia

Opisana w części 1 reguła następstwa czasów obowiązuje również w mowie zależnej, jeżeli w zdaniu nadrzędnym występuje czas przeszły. A oto schemat zmian poszczególnych czasów w zdaniu podrzędnym, jeżeli w zdaniu nadrzędnym występuje czas przeszły:

1. Bob: I do my homework every day. - Present Simple a) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE        PRESENT SIMPLE                                PRESENT SIMPLE (bez zmian)        say(s)/tell(s) sb                                       do (es) SAY- bez dopełnienia osobowego: Bob says (that) he does his homework every day. TELL- z dopełnieniam osobowym: Bob tells me (that) he does his homework every day. b) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PAST SIMPLE                          PRESENT SIMPLE-->PAST SIMPLE     said/told sb                               do(es)-->did Bob said/told me (that) he did his homework every day.

2. Bob: I am doing my homework. -Present Continous a) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PRESENT SIMPLE                     PRESENT CONTINOUS (bez zmian)     say(s)/tell(s) sb                            am/are/is doing Bob says/tells me (that) he is doing his homework b) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PAST SIMPLE                            PRESENT CONT.-->PAST CONT.     said/told sb                                 am/are/is doing -->was/were doing Bob said/told me (that) he was doing his homework

3. Bob: I will do my homework on Monday. -Future Simple a) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PRESENT SIMPLE                     FUTURE SIMPLE (bez zmian)     say(s)/tell(s) sb                            will do Bob says/tells me (that) he will do his homework on Monday            b) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PAST SIMPLE                            FUTURE SIMPLE --> FUTURE IN THE PAST     said/told sb                                 will do --> would do Bob said/told me (that) he would do his homework

4. Bob: I will be doing my homework all day. -Future Cont. a) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PRESENT SIMPLE                     FUTURE CONTINOUS (bez zmian)     say(s)/tell(s) sb                            will be doing Bob says/tells me (that) he will be doing his homework all day  b) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PAST SIMPLE                            FUTURE CONT. --> FUTURE CONT. IN THE PAST     said/told sb                                 will be doing --> would be doing Bob said/told me (that) he would be doing his homework

5. Bob: I did my homework on Sunday. -Past Simple a) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PRESENT SIMPLE                     PAST SIMPLE (bez zmian)     say(s)/tell(s) sb                            did Bob says/tells me (that) he did his homework on Sunday  b) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PAST SIMPLE                            PAST SIMPLE --> PAST PERFECT     said/told sb                                 did --> had done Bob said/told me (that) he had done his homework on Sunday UWAGA- W języku mówionym Past Simple często nie ulega zmianie, jeżeli nie ma wątpliwości co do czasu, w jakim dana czynność miała miejsce.

6. Bob: I was doing my homework from 7 to 9. -Past Continous a) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PRESENT SIMPLE                     PAST CONT. (bez zmian)     say(s)/tell(s) sb                            was/were doing Bob says/tells me (that) he was doing his homework from 7 to 9  b) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PAST SIMPLE                            PAST CONT. --> PAST PERF. CONT.     said/told sb                                 was/were doing --> had been doing Bob said/told me (that) he has been doing  his homework from 7 to 9 UWAGA- W języku mówionym Past Simple często nie ulega zmianie, jeżeli nie ma wątpliwości co do czasu, w jakim dana czynność odbywała się.

7. Bob: I haven't done my homework . -Present Perfect a) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PRESENT SIMPLE                     PRESENT PERFECT (bez zmian)     say(s)/tell(s) sb                            have/has done Bob says/tells me (that) he hasn't done his homework on Monday            b) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PAST SIMPLE                            PRESENT PERFECT -->PAST PERFECT     said/told sb                                 have/has done --> had done Bob said/told me (that) he hadn't done his homework

8. Bob: I have been doing my homework for 2 hours. -Present Perf. Cont. a) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PRESENT SIMPLE                     PRESENT PERF. CONT. (bez zmian)     say(s)/tell(s) sb                            have/has been doing Bob says/tells me (that) he has been doing his homework for 2 hours            b) ZDANIE NADRZĘDNE (THAT) ZDANIE PODRZĘDNE     PAST SIMPLE                PRES. PERF. CONT. -->PAST PERF. CONT.     said/told sb                          have/has been doing --> had been doing  Bob said/told me (that) he had been doing his homework for 2 hours

UWAGA- W zdaniu nadrzędnym, oprócz czasowników TO SAY i TO TELL, można również stosować inne czasowniki, np.: TO EXPLAIN-wyjaśnić, TO ANSWER-odpowiadać, TO REPLY-opowiadać, TO ANNOUNCE-ogłosić, TO REPEAT-powtórzyć, TO PROMISE-obiecać, TO REMARK-zrobić uwagę.

W zależności od sytuacji można dokonać następujących zmian: NOW-->THEN, TODAY-->THAT DAY, TONIGHT-->THAT NIGHT, TOMMOROW-->THE NEXT DAY, NEXT WEEK-->THE FALLOWING WEEK, YESTERDAY-->THE DAY BEFORE, 3 DAYS AGO-->3 DAYS BEFORE, LAST MONTH-->THE MONTH BEFORE

3. Mowa zależna- polecenia, rozkazy i prośby

W mowie zależnej polecenia, rozkazy i prośby ulegają zamianie na konstrukcje bezokolicznikowe, przy czym są one poprzedzone odpowiednimi czasownikami z dopełnieniem osobowym. Tymi czasownikami są np.: TO TELL-tut. kazać, TO ASK-poprosić, TO ORDER-polecić, TO ADVISE-poradzić, TO COMMAND-rozkazać, TO WARN-ostrzegać.

Mike: Go home, Peter. Mike told Peter to go home.                              żeby poszedł He said, 'Please help me.' He asked me/him itd. to help him.                          żeby on pomógł Jeżeli wydajemy polecenie, rozkaz lub prosimy kogoś, żeby czegoś nie robił, to w mowie zależnej przed bezokolicznikiem stawiamy NOT Mr Brown said, 'Don't do it, children.' Mr Brown told the children not to do it.                                                    żeby nie robiły 'Don't drive so fast,' she warned him. She warned him not to drive so fast                               żeby nie jechał

---