Podstawowe pojęcia w psychologii rozwoju i osobowości: #Czym zajmuję się psychologia rozwojowa?
Zakres rozwoju:
- formatywny (1882-1912)
- intensywnych badań - okres środkowy intensywne badania - eksperymentalne (1913-1949)
- nowoczesny, okres ekspansji i dojrzewania teorii
Psychologia związana jest ze sztuką, kulturą. Psychologia rozwojowa ma swój podział w zależności od kryterium wieku.
Psychologia rozwojowa człowieka zajmuję się badaniem zmian zachowaniu się procesach i strukturach człowieka. Bada zachowanie i przeżycia człowieka z pkt widzenia zmian jakim podlegają one w czasie.
Człowiek rozwija się cale życie. #Pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej. Cechy zmian rozwojowych.
Encyklopedia powszechna - rozwój to wszelki długotrwały proces kierunkowanych zmian, w którym można wyróżnić prawidłowo następujące po sobie etapy przemian (fazy rozwojowe) danego obiektu albo układu wykazujące obiektywnie stwierdzalnie różnicowanie się tego obiektu pod określonym względem.
Rozwój (Newman) - to uporządkowana według jakiegoś wzoru sekwencja zmian w przeciwieństwie do zmian przypadkowych, które są nieprzewidywalne. Rozwój postępuje systematycznie w jakimś kierunku. Wcześniejsze zachowania lub ich sekwencje są elementami budowy sekwencji późniejszych. Gdy mówimy, że przyjmujemy podejście późniejsze rozwojowe oznacza to, że poszukujemy regularności w zachowań sekwencji.
Cechy zmiany rozwojowej:
- musi być to zmiana względna i długo trwała
- musi być to ciąg zmian po sobie następujących
- jest to uporządkowana w czasie sekwencja, w której przynajmniej jeden parametr zmienia się monotonicznie
- zmiana dotyczy zawsze wewnętrznej struktury obiektu, ma charakter jakościowy
- zmiany układu są bezwzględnie nie odwracalne
- przyczyny zmian tkwią w samym nie zmieniającym się układem, czyli zmiany o charakterze rozwojowym są wywołane przez przyczyny wewnętrzne. #Kierunki rozwoju psychicznego, rozwój jako proces organizacji doświadczenia.
Kierunki: -obiektywizacji poznania - człowiek coraz dokładniej dostrzega elementy rzeczywistości. Zawsze wiąże się z pojęciem samoświadomości. -Autonomizacja działania - człowiek staję się bardziej ukierunkowany na działanie, człowiek sam kieruje. #Periodyzacja rozwoju człowieka.
Okresy :
- prenatalny - od poczęcia do narodzin
- wczesnodzieciństwa (od 1-3r.ż)
* niemowlęctwo (1rok życia)
* poniemowlęcy (3 rok życia)
- wiek przedszkolny (3-6r.ż)
- młodszy okres szkolny (7-11/12r.ż)
- późnego dzieciństwa (11-12r.ż)
- dorastania adolescencji (11/12-17)
- młodzieńczy (21/22r.ż)
- wczesnadorosłość (22-35r..ż)
- średni (36-55)
- późna dorosłość (56…)
Akceleryzacja - przyspieszanie, kolejne pokolenie coraz szybciej osiąga wybrane okresy w życiu człowieka (świat się rozwija)
Między przejściami pojawiają się okresy krytyczne: a)2/3 rok życia b)W okresie dojrzewania (gimnazjum) 11-14lat - burza hormonów #Podejścia do analizy rozwoju. a)mechanistyczne (behawioralne) - u źródeł behawioralne podejście człowieka b)organizmiczne :
- zmiany mają charakter strukturalny czyli ulega zmianie cała struktura człowieka, przebudowuje się
- źródło zmiany ulokowania jest wewnątrz systemu, zmiana następuje od środka
- niezbędna jest aktywność człowieka.
* kontekstualne - kontekst rozwoju człowieka. #Obszary zmian rozwojowych
Informacje z otoczenia zewnętrznego. Naciski społeczne. 1.Poziom społeczny
Zmiany relacji osoba - otoczenie. 2.Poziom osobowościowy
Zmiana osobowości. 3.Poziom poznawczy
Zmiany struktur umysłowych 4.Poziom behawioralny
Zmiany zachowania. #Modele zmiany rozwojowej.
Kryteria wyłaniania modeli zmiany rozwojowej: a)założenia co do natury człowieka
- ujęcie behawiorystyczne, które źródłem zmian są czynniki zewnętrzne
- podejście psychodynamiczne (psychoanaliza Freuda)
- podejście humanistyczne Maslow
- podejście poznawczo-rozwojowe wewnętrzne czynniki
- istnieją relacje między czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi, ta relacja powoduje aktywność.
b) założenia co do charakteru zmiany, zmiany i jej efekt końcowy
- ujmuje zmiany jako kumulacja doświadczenia indywidualnego,
- ujmuje zmiany jako transformacje doświadczenia (ważna jakoś)
c) założenia co do przebiegu zmiany
- zmiana to charakter ciągły o charakterze ilościowym
- w rozwoju pojawiają się etapy
- w przejściach między etapami występują stany przejściowe (momenty krytyczne) organizm się przestraja
#Model liniowy:
Mamy: 1,zmianę kumulacyjna 2,proces płynny i ciągły 3,zmiany są ilościowe 4.kategorią opisu tych zmian, które się pojawią jest tempo tych zmian.
Model stawiany:
- proces rozwoju jest nie ciągły, inaczej skokowy
- oznacza, że dla każdego stadium jest początek i koniec
- w stadium zachodzi proces różnicowanie doświadczenia, który opisuje dwa pojęcia:
* faza prognez czyli przyswajanie nowego (zmiana ilościowa)
* faza plateau czyli porządkowanie doświadczenia integracji
- kategorią opisu jest rytm
Model cykliczno-fazowy:
- transformacja doświadczenia
- cykl składa się z 4 pkt istotnych
* faza progrez
* faza plateau
* faza regresu
* faza kryzysu
- nowe struktury doświadczenia powstają z elementów starego i nowego doświadczenia
- oscylacja (ruch między progresem a regresem) istnieje powiedzenie, że aby się rozwijać to należy się cofać
* progres w tym modelu znaczy nabywanie nowego doświadczenia
* plateau - porządkowanie wstępne
* regres - moment, w którym pojawia się wewnętrzny konflikt, między nowym doświadczeniem a starą informacją. Konflikt z nowym a starym integrowaniu towarzyszy postępująca dezintegracja. #Czynniki rozwoju (determinanty).
Dzielimy na 2grupy: czynniki zewnętrzne i wewnętrzne.
Czynniki zewnętrzne mają swoje źródło w środowisku.
3grupy:
- warunki środowiskowe
- wymagania
- wzorce
Wewnętrzne, które tkwią we właściwości samego człowieka, właściwości podmiotu:
- możliwości jednostki
- indywidualne preferencje
Zewnętrzne:
- miejsce zamieszkania, które stwarza odpowiednie warunki
- dostęp do określonych obiektów, podmiotów, informacji, osób
- ważne jest także z kim spędza się czas
- warunki w jakich bezpośrednio oddział, się w domu np. swój pokój, wyposażenie domu, posiadanie zabawek, komputera, książek
- rodzaj obowiązków jakie człowiek ma
- obecność czynników zakłócających - zakłócających koncentracje uwagi
- sposoby spędzania czasu wolnego
- czynniki związane z biogeograficznym środowiskiem (klimatyczne)
Wymagania środowiskowe (środowisko społeczne - funkcjonowanie wśród ludzi):
- aktywność uznana za pożądaną wiąże się ze systemem wzmocnień (zakazy, normy, racje, kary, nagrody)
- wymagania wobec człowieka naturalne, które są związane z realizacją potrzeb
- wzorce - są dla nas modelami, wiąże się z typu naśladowania i modelowania
Naśladowanie - jest odtwarzaniem zachowań innych osób, nie musi być takie same ale jest równoważne znaczeniowo.
Modele - stają się te osoby, które są dla nas ważne, znaczące (autorytet - mama, idole)
Wszystkie czynniki zewnętrzne mogą istnieć niezależnie od intencji ale mogą być tworzone intencjonalnie.
Wewnętrzne:
Możliwości i preferencji
- właściwości biologiczne, które można opisać jako stan zdrowia, kondycję psychofizyczną, sprawność, funkcjonowania poszczególnych narządów i zmysłów
- ze zaspakajania potrzeb (Maslow)
- wyznaczane przez temperament czyli zespół względnie stałych cech osobowości
- reaktywność człowieka, wielkość pobudzenia w odp na stymulację (bodziec)
- podatność na stres
- uprzednie doświadczenie (wiedza, umiejętności)
- indywidualne preferencje to są zainteresowania czyli trwała dążność jednostki do kontaktów poznawczych z określoną dziedziną wiedzy
- to są również zamiłowania, skłonność do wykonywania określonych czynności
- aspiracje - dążenie do osiągnięcia czegoś
- inteligencja
- style poznawcze, wiążą się z przyjmowaniem i przekazywaniu czynników.
Inna klasyfikacja
Podział na 4 grypy czynniki rozwojowe: 1.Zadatki biologiczne - co dziedziczymy po rodzicach 2.Środowisko 3.Wychowanie 4.Aktywność własna
OKRES PRZEDSZKOLNY (od 3 - 6/7r.ż)
Sfery poznawczej, emocjonalnej, społecznej, moralnej, motorycznej, duchowej.
Sfera somatyczno-motoryczna
Wszystkie zęby mleczne, posiada już zdolności samoobsługowe.
W wieku przedszkolnym dziecku już tempo spada.
W wieku 3lat dzieci ważą od 14-15kg , 1m wzrostu.
W wieku 6lat dziecko waży 20-22kg
Zmieniają się proporcje, wyciągają się kości długie, ogromy głód ruchu, bardziej jest ruchliwe, wykazuje dużą sprawność ruchową
U chłopców - bieganie, skakanie
U dziewczynek - równowaga, rytmiczność, precyzja ruchów
Dziecko porusza się „świat kształtów dużych”, synkretyzm spostrzeżeń (widzi tylko duże, kolorowe przedmioty). Bardzo chętnie uczy się trudnych umiejętności np. jazda rowerem, nauka pływania.
Rozwój poznawczy
Wyróżnia się:
- rozwój myślenia - wg Piaget okres myślenia przedoperacyjnego i okres operacji konkretnych porównywań, klasyfikowanie, analizowanie, dokonywanie syntezy, uogólnianie, wyciąganie wniosków, dokonywanie oceny
- rozwój mowy - nie doskonała, z rówieśnikami się dogadują, dzienny zakres słów 1000-15000
- rozwój spostrzegania - synkretyzm spostrzeżeń, nie wyodrębnia istotnych cech przedmiotu
- rozwój wyobraźni - bujna wyobraźnia
- rozwój uwagi
- rozwój pamięci
Spostrzeganie ma charakter synkretyzmu, dziecko nie widzi małych elementów, zauważa te które rzucają się w oczy, nie wyodrębnia istotnych cech przedmiotu.
Myślenie\ (okres przedoperacyjnego lub okres operacji konkretnej) ich myślenie jest związane silnie z manipulacją.
Procesy:
- porównywanie
- klasyfikowanie
- analizowanie
- dokonywanie syntezy
- uogólnianie
- wyciąganie wniosków
- łączenie przyczyn i skutków
- dokonywanie oceny
Wyobraźnia\Bujna wyobraźnia
Mowa\ Jeszcze nie doskonała, słownik składa się w wieku 3lat z ok. 1000-1500słów, w jeden dzień uczy się ok. 9słów.
Okres od urodzenia do 6r.ź to idealny czas, w którym dziecko perfekcyjnie potrafi nauczyć się języka obcego.
Od 6-40r.ż potencjał rozwoju jest dłuższy ale nie już tak intensywny.
Po 40r.ż zdecydowanie spada.
W wieku 7lat słownik dziecka powinien wynosić ok. 4000słów najpierw rzeczowniki potem przymiotniki i czasowniki. Na samym końcu słowa określające stan, emocje itp.
Okres rozwoju melodii do 1r.ż (naśladowanie)
Okres wyrazu (1-2r.ź) pojedyncze wyrazy, zdania (2-3 ) swoista mowa dziecięca (3-7)
Chłopcy później zaczynają mówić.
Genetycznie jesteśmy przystosowani do mówienia. Ale aby mówić to musimy słyszeć (mowę).
Złoty okres rozwoju mowy - okres przedszkolny. W tym okresie dzieci tworzą dużo neologizmów (nowe słowa).
WIEK PRZEDSZKOLNY I WCZESNOSZKOLNY
Formy aktywności dziecka
Zabawy: 1. zabawy tematyczne: zabawy w role, dotyczą życia codziennego, Np. zabawy w dom zabawy równoległe: zabawa „obok siebie” nie zupełnie ze sobą, grupy bawiące się ze sobą mogą liczyć więcej niż 5osób 3. zabawy konstrukcyjne: przy użyciu klocków i elementów z których można coś stworzyć, zabawa ta rozwija myślenie przestrzenne 4. zabawy ruchowe: dominują w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym 5. zabawy artystyczne: rysowanie, wykonywanie prac plastycznych, dzieci rozpoczynają swoje umiejętności od tzw. „bazgrołów” do3lat.
Od 3do5lat pojawiają się pierwsze postacie ( ręce, głowa).
5lat uproszczona postać człowieka (tułów, głowa, ręce, nogi).
6-7lat pojawiają się szczegóły
7-12lat coraz bardziej bogatszy schemat, gdzie zaczyna się kulisowy układ przestrzeni
12-13lat realizm wrażeniowy, naśladowanie kultury
13-14lat realizm intelektualny.
Rozwój poznawczy dziecka, dojrzałość szkolna, gotowość do pisania i czytania
- gotowość psychomotoryczna - prawidłowa wymowa, sprawność manualna, sprawna analiza i synteza wzrokowa i słuchowa, zdolność koncentracji
- gotowość słownikowa-pojęciowa - dzieci uczą się dokonywania uogólnień pojęciowych, ćwiczenie umiejętności uogólniania.
- gotowość emocjonalno-motywacyjna - gotowość rozwijania poprzez uczestnictwo a sytuacjach w których ktoś czyta
Emocje
Czynniki wywołujące emocje
Sfera rozwoju społecznego dziecka
Do roku dziecko słysząc płacz innego dziecka również płacze. Rozwój języka ma wpływ na rozwój społeczny. Grupa w wieku wczesnoszkolnym odgrywa bardzo ważną rolę.
Sfera rozwoju moralnego.
Stadia rozwoju moralnego wg Pażeta:
- anomia lub amoralizm dziecięcy
- heteronomia - trwa do 9 roku życia, można w nim wyróżnić kilka podstadia tzn. egocentryzm do 5 roku życia wszystko co dzieci robią to podleganie, unikanie kar. Kara powinna być proporcjonalna do grzechu. Między 5 a 9 rokiem życia pojawia się konturmizm czyli dzieci pojmują że ktoś coś zrobił nie umyślnie.
- socjonomia - w wieku 9-13 lat: moralność grupowa, konwencjonalizm.
Bardzo istotną rolę odgrywa norma zewnętrzna i podporządkowanie się tej normie
- autonomia od 13 roku życia, system moralny
- poziom konwencjonalny
- poziom przedkonwencjonalny
OKRES ADOLESCENCJI (kolejny okres rozwoju)
Czas, który dotyczy 10-12 lat - 15-16 lat. W tym wieku dokonują się w człowieku przemiany. Fizjologiczne i fizyczne mają one konsekwencję dla rozwoju psychicznego. Zmienia się wygląd dzieci: nabierają wysokości, mogą pojawić się zaburzenia ruchowe, pojawia się trądzik, u chłopców mutacja, wady wzroku.
Czynności poznawcze jest ta czas gdy formułują się operacje formalne. Zmienia się tok rozumowania i zdolności do refleksji i autorefleksji: zmienia się uwaga, dzieci są zdolne do procesu uczenia kierunkowanego wolą i pamięć staje dowolną techniką uczenia. Zmieniają się postrzeżenia dziecięce i wrażliwość zmysłowa. Zmiany w zasobie słów - więcej słów. Niezachwiana wiara w ideały.
Określone funkcje dla grup rówieśniczych:
- zastępowania rodziny
- stabilizuje się osobowość w tej grupie
- wzbudza poczucie własnej wartości
- daje poczucie bezpieczeństwa
- w grupie ćwiczone są umiejętności społeczne czyli umiejętność rozumowania, rozwiązywania konfliktów
- stwarzanie warunków do przejmowania wzorów do naśladowania
Ponadto występuje konflikt między pokoleniowy oraz dość wyraźna identyfikacja z płcią.
OKRES ADOLESCENCJI PÓŹNEJ 12-16 lat
Czas stabilizacji uczuciowej - od zależności uczuciowej do niezależności, przejście od niekontrolowanego uzewnętrznienia emocji do poddawania ich kontroli własnej. Przejście od nieopanowanego ulegania uczuciom do zdolności opanowania. Przejście od egocentryzmu do socjocentryzmu. Zaczyna kształtować się światopogląd: autentyczny katolik, typ chłodno-rywalizacyjny, typ emocjonalny indywidualizm, typ chonwstatyczno - wspólnotowy,
Pojawiają się aktywności polityczne, społeczne oraz do pracy.
Etapy rozwoju profesjonalizacji:
- etap fantazji
- etap próby
- etap realistyczny
Zadania rozwojowe w opracowaniu Hast:
- osiągnięcia nowych dojrzałych więzi z osobnikami przeciwnej płci
- ukształtowanie roli męskiej i żeńskiej
- akceptacja wyglądu własnego i słuszne posługiwanie się własnym ciałem
- osiągnięcie niezależności emocjonalnej od rodziców
- przygotowanie do małżeństwa i do życia w rodzinie
- przygotowanie do kariery zawodowej i niezależności ekonomicznej
- rozwijanie systemu wartości i etycznego oraz własnej ideologii
- dążenie i rozwijanie postępowania akceptowanego społecznie.
WCZESNA DOROSŁOŚĆ
między 20-35 ; 40 rokiem życia
Dorosłość to taka faza życia, która pojawia się po gwałtownych przemianach rozwojowych prowadzącej do dojrzałości biologicznej i społecznej. Dorosłość charakteryzuje się zdolnością do prokreacji, odpowiedzialnym podejmowaniem nowych ról, wychowywaniem dzieci, podejmowaniu aktywności zawodowej i autonomicznemu kierowaniu własnym życiem. Człowiek osiąga szczyt sprawności fizycznej. Okres dobrych chwil oraz bogaty w konflikty i stresy. Spadająca ostrość widzenia od 30-40 roku życia. Dobrze rozwinięty słuch.
#Rozwój poznawczy - to jest czas, w którym człowiek uzyskuje kulminacyjny punkt, zdolność do myślenia abstrakcyjnego.
#Rozwój operacji postformalnych
- operacje dialektyczne - charakter systemowy, człowiek potrafi uwzględnić różne widzenia, w niektórych przypadkach zdolność myślenia mistycznego, zdolność porządkowania systemów, człowiek podejmuje odpowiedzialność za swoje działania.
#Sfera społeczna - następuje rozwój człowieka (wybór małżonka, współpraca, rozpoczęcie pracy zawodowej - wyróżniamy stadia:
- stadium eksploracji (poszukiwanie),
- stadium stabilizacji (adaptacja do pracy, umocnienie pozycji zawodowej)
- stadium zachowania QWO - potwierdzenie stabilizacji pracy
- stadium schyłkowe - wycofanie się z aktywności zawodowej
#Średnia dorosłość (od 35-40 do 50-60) - zmiany fizjologiczno-fizyczne, pogarsza się wzrok, lekki spadek słyszalności, węch, smak obniża się, psychomotoryczna ok.10% spadek siły mięśni i koordynacji ruchowej, spadek sprawności, zmiany organiczne (klimakterium u kobiet - depresja), kryzys wieku średniego (kryzys w połowie życia) - krytyczne zdarzenia, człowiek musi zaakceptować zmiany, odejście dzieci z domu - syndrom opuszczonego gniazda, odejście z pracy)
Utrata pracy (zwolnienie)
#Typologia kultur
Kultura postfiguratywna oznacza, że starsze pokolenie ma wpływ młodsze pokolenie, ma charakterystyczny stosunek do tradycji, kara i nagroda w drodze socjalizacji, nastawiona na przeszłość
#Kultura kofiguratywna - starsi i młodsi nawzajem od siebie uczą się, nastawione na teraźniejszość, podtrzymywanie zewnętrznej strony obrzędowości, główną role odgrywają rodzice, dorośli rodzice mają duże znaczenie, osłabiają się więzi, adaptacja do rzeczywistości, spada tożsamość grupowa, coraz większy wpływ mają media, nie konsekwencja w karze i nagrodzie, media ważniejsze od poglądów rodziców.
#Kultura prefiguratywna - nastawiona na przyszłość. Zmiana w zmianie „Tyrania chwil” Eriksen Thomas, odrzucenie tradycji, negatywna tradycja straciła na wartości, rozpad rodziny, pojawiają się rodziny niepełne, główna rola dzieci, socjalizacja starszych, upadek autorytetów, tracimy poczucie współpracy, rozwój indywidualny, socjalizacja do nieznanego nam świata.
#Praca zawodowa - pojęcie wypalenia zawodowego, wiąże się z pojęciem stresu, wyczerpanie emocjonalne, źródłem jest rozbieżność między oczekiwaniami wobec zawodu a wykonywaną pracą,
Objawy:
- poczucie utraty możliwości wykonywania zawodu efektywnie
- bezsenność
- bóle głowy
- bóle brzucha
- nadużywanie alkoholu 1.wyczerpanie emocjonalne 2.depersonalizacja 3.brak poczucia własnych osiągnięć
- w specyficznych zawodach: nauczyciele, wychowawcy, pedagodzy, psychologowie, lekarze- kontakt z ludźmi związanymi z problemami)
- bezrobocie
W sferze społecznej pojawiają się sytuację zmiany roli autorytetu, syndrom pustego gniazda
- potrzeba opieki nad starzejącymi się rodzicami (kolizja interesów)
#Sfera poznawcza
- mit o zdolności intelektualnej został obalony, zdolności ukryte pomagają rozwijać problemy życiowe, duże znaczenie ma trening. Pojęcie mądrości dotyczy osób w wieku średnim. Mądrość składa się na pragmatykę życiową. Powstaje w wyniku doświadczenia.
2rodzaje wiedzy
- wiedza faktualno - procedualna
- wiedza ewaluatywna (oceniająca) - umożliwia trafne rozpoznanie i ocenę znaczenia dylematów życiowych ze względu na na własny rozwój
#Mądrość cechuje:
- znactwo (wiedza ci i jak robić)
- wiedza o wartości i znaczeniu określonych problemów
- zwracanie uwagi na istotę i znaczenie kontekstu (okoliczności danego problemu)
- deklarowana niepewność (świadomość kontekstu)
- skuteczność w rozwiązywaniu problemu
PÓŹNA DOROSŁOŚĆ
WIEK PO 60 ROKU ŻYCIA - społeczeństwo nazywane postemerytalnym
- proces starzenia opóźniony o 10lat
Styl życia, samopoczucie, rodzaj wykonywanych zajęć, zaangażowanie w pracy
- wiek biologiczny-to na ile lat się czujemy, psychologiczny, socjoekonomiczny-wiek urodzenia
Starzenie się biologiczne
- starzenie komórkowe, zdolności reprodukcyjne spadają, obniżenie sprawności fizycznej, mnogie patologie
- psychospołeczny wymiar starzenia się
Człowiek przystosowuje się do nowych sytuacji 1.utrata zdrowia i kondycji
2.utrata bliskich osób 3.utrata prestiżu - wypełnianie nowej roli np. babci, dziadka, nauka bycia rodzicem dorosłych dzieci 4.status ekonomiczny - zmiana struktury 5.zbliżająca się perspektywa śmierci
Adaptacja do starości - różne teorie
teoria aktywności
teoria wycofania się
teoria stresu starości.
#Następuje spowolnienie na reakcje na bodźce. Osłabienie selektywności i koncentracja uwagi.
Gorzej funkcjonuje pamięć.
#Mądrość transendalna.
- pogoda ducha
- siła woli
- moc znoszenia przeciwności losu
- zdolność
- próba dokonania bilansu życia
- oswojenie lęku przed śmiercią.
#Osobowość człowieka
Osobowość - jest centralnym systemem regulującym zachowania człowieka. Dynamiczna organizacja wewnątrz jednostki obejmująca te układy psychofizyczne, które decyduje o specyficznych dla niej sposobach przystosowaniach się do środowiska.
#Na osobowość składają się:
świadomość odróżniania siebie od świata
samowiedza (1okres życia człowieka dotyczy cech zewnętrznych , kolejno wewnętrznych)
wiedza o sobie składa się z Ja
-Ja realne - jakim jestem
-Ja idealne - jakim chciałbym być
Poziom samooceny i samoakceptacji
samoocena - sądy wartościujące odnoszące się do siebie samego
charakter:
- adekwatny
- nieadekwatny
Dotyczą zawyżonej lub zaniżonej oceny
poczucie tożsamości płciowej
temperamenty człowieka
system motywacyjny
2poziomy regulacji - zachowań:
- mechanizmy popędowo-emocjonalne
- system struktur poznawczych
#Mechanizmy obronne związane z osobowością człowieka.
#Id - najbardziej pierwotna struktura. Zaspokojenie potrzeb. Kieruje się przyjemnością.
#Ego - twarda rzeczywistość, id nie wystarcza do zaspokojenia potrzeb, główna funkcja zapewnienie bezpieczeństwa dzięki zasadzie rzeczywistości, ocenia sytuację pod kątem realnym jest częściowo nieświadoma, mechanizmy obronne funkcjonują w ramach nieświadomej, z lęku działają mechanizmy obronne.
#Superego - najmłodsza struktura, formułuje się w kompleksie Edypa.
#Introjekcja - nieświadome przejmowanie cudzych poglądów i postaw - jest to mechanizm nie tylko obronny ale też rozwojowy.
#Sumienie - zestaw norm i zakazów, które dotyczą przede wszystkim niepożądanych zachowań.
#Psychospołeczna teoria rozwoju Erikson.
- podział życia na 8 etapów rozwoju ego punkt widzenia
- koncepcja rozwoju seksualnego wg Freuda.
#Kryzys rozwojowy:
Baza ufności- autonomia- inicjatywa- produktywność- tożsamość- intymność- generatywność- integralność
*Ważne założenia
- zmiany rozwojowe zachodzące w każdym z wyróżnionych stadiów
*Plan epigenetyczny
*Kryzys i jego rozwiązanie
*Naciski
- jednostka stale podlega naciskom biologicznym i społeczno- kulturowym
*Dwie drogi rozwiązania kryzysu
Podstawowa ufność i podstawowa nieufność
Ufność\ -przejawy zdrowia:
- ciepło
- stałość
- ciągłość
- ufność
- głęboki sen
- pogodny nastrój
- aktywność
b) przejawy patologii:
- niepokój
- zaburzenie snu
- płaczliwość
- brak poczucia stałości
- brak ciepła
- brak ufności do opiekuna, do siebie, do świata
- lęk przed porzuceniem
- izolowanie się
- bierność
*Autonomia a wstyd a)przejawy zdrowia:
- opanowanie się
- kontrola czynności wydalania, motoryki, chodzenia,
- poczucie odrębności
b) przejawy patologii:
- brak opanowania czynności fizjologicznych
- moczenie
- niepewność ruchu
- poczucie bezradności
- brak autonomii
*Inicjatywa a poczucie winy a)przejawy zdrowia:
- żywa aktywność zabawowa
- fantazja
- inicjatywa społeczna zgodna z rolami płci
- początek poczucia moralności
b) przejawy patologii:
- nadmierna koncentracja na inicjatywie
- silne ambicje
- silne poczucie winy
- bierność
- mechanizm wyparcia
*Pracowitość a poczucie niższości a)przejawy zdrowia
- zadowolenie z poczucia kompetencji, prywatności
- identyfikacja z zadaniem
- uczenia się pełnienia ról i osiąganie sukcesów
b) przejawy patologii:
- brak poczucia bycia kompetentnym
- uczucie niższości
- brak identyfikacji z zadaniem
- trudności w uczeniu się
- zaburzony stosunek do zadań
*Tożsamość a pomieszanie tożsamości a)przejawy zdrowia:
- poczucie tożsamości
- poczucie stałości
- poczucie odrębności
- poczucie zdolności do wyrobienia cech
b) przejawy patologii:
- brak poczucia tożsamości
- rozproszenie ról
- przyjęcie tożsamości tzw odzwierciedlonej (lustrzanej) - jest to tożsamość przybrana, nadana lub przyjęta od innych ludzi ze względu na osłabione (intencjonalne lub nie intencjonalne) działania dążenia, szczególnie osób znaczących, aktywność własną jednostki. takie osoby ulegają naciskom innych osób, często dają się im uwodzić - stąd podkultury i przestępczość.
Świadome poczucie osiągnięcia własnej tożsamości opiera się na dwóch jednocześnie zachodzących procesach:
bezpośrednim postrzeganiu swej niezmienności i ciągłości w czasie.
Postrzeganiu faktu, że inni rozpoznają tą niezmienność i ciągłość
Potrzeba tożsamości jest doświadczalna jako potrzeba niezawodnej pełni (wholness) w czyimś doświadczeniu pośród społeczeństwa. Tam gdzie ta pełnia jest nieosiągalna potrzeba ta zwraca się ku totalności (totality) tak więc poczucie tożsamości jest poczuciem psychospołecznego powodzenia i występuje z:
odczuciem bycia u siebie (istoty w ciele)
poczuciem wynikającym ze świadomości własnego celu i wewnętrznej pewności związanej z przewidywaniem bycia uznanym za kogoś wartościowego.
Kryzys rozwojowy - każda funkcja psychiczna osiąga doskonałość w procesie konfrontowania się z kolejnym pojawiającym się w ciągu życia przeżyciami.
jedne przeżycia łatwo poddają się pracy psychicznej, inne ujawniają słabość funkcji lub ich nieefektywność
gdy aktualne przeżycie okazuje się być niemożliwe do psychicznego przepracowania mówimy o wystąpieniu zaburzenia funkcji psychicznej. Moment, w którym załamanie funkcjonalności psychicznej dotyczy szczególnie ważnych dla danego rozwoju człowieka przeżyć nazywany jest kryzysem rozwojowym.
Poradzenie sobie z centralnym problemie kryzysu oznacza wytworzenie nowych zasad organizacji psychicznej, która daje moc do radzenia sobie z nowym typem przeżyć
Rozumienie dynamiki przebiegu kryzysu staje się możliwe dzięki:
obserwacji zachowań danej osoby
analizie wydarzeń jakie się jej przytrafią
samoobserwacji stanów emocjonalnych ujawniających jakoś własnego samopoczucia
Szczególne znaczenie w procesie formułowania własnej tożsamości mają te fragmenty przeżyć, które stanowią o obrazie własnej osoby. Wiele z tych przeżyć wymaga trudnej psychicznej pracy aby rozpoznać i zaakceptować w nich siebie oraz powiązać to na nowo z poprzednimi przeżyciami - w sposób bezkonfliktowy pozwalający na przewidywanie własnej przyszłości.
Egzamin:
-okresy rozwojowe
- osobowość - co to jest , z czego się składa, oraz mechanizmy
- co to jest rozwój, czynniki rozwoju człowieka
- psychologia 1wykład , podejście, modelowanie
12