Wykład 5. A U S T R A L I A

7,7mln km². Jest to ten sam ciąg geologiczny co Azji i Afryce. Na terenie Australii są 2 wielkie prekambryjskie tarcze. Zostały one rozdzielone geosynkliną, której góry obecnie zostały wyrównane.

Od zach. Są Wielkie Góry Wododziałowe ( Kordyliery Australijskie ). Jest to struktura hercyńska. Jest to kontynent stary jak Afryka. Geneza rzeźby jest jednak inna. Ruchy podnoszące nigdy nie osiągały wysokich wahań. Te płyty nie były wysoko wyniesione. Dlatego przeważają niziny i wyżyny, 56% to obszary do 300m npm. 5% to tereny powyżej 600m npm.

Geneza rzeźba tkwi w budowie geologicznej. Część środkowa przykryta jest młodymi skałami.

Podział:

- Wyżyna zachodnio australijska

- Nizina środkowa - synklinalne obniżenie

- Góry wschodnioaustralijskie

Podział Czeppe, Flis, Mochnacki:

- Kordyliery Australijskie z Tasmanią

- Góry Findersa

- Niziny wewnętrzne

- Pobrzeże południowo zachodnie

- subekwatorialny region północny

- suche obszary Wielkiej Tarczy Australijskiej

Rozkład opadów

Australia nie ma barier wewnętrznych ( np. gór ). Wyżyny nie odgrywają roli barier. Jest to kontynent suchy. We wnętrzu Australii jest 150mm opadów rocznie. Jest to kwestia układu cyrkulacji globalnej. Na północy kraju są monsuny z dużymi opadami, gdzie na płw. Jork nakładają się latem monsuny letnie, a przez cały rok jest pasat. Dlatego tam jest 9500mm opadów rocznie. Układ pasatów powoduje, że wilgoć nie dostaje się do centrum kraju. Wpływ monsunów ogranicza się do wybrzeża. Na wsch. stokach gór 2000mm, a na zach. nie przechodzi wilgoć. Na równinie 300mm.

Na Wielkiej Równinie jest basen wód artezyjskich. Zalega woda nawet do 2000m. Ta woda jest pompowana obecnie. Jest to największa jednostka hydrologiczna na świecie. Zasilana jest przez niewielkie opady i okresowe rzeki. Jest kilka innych mniejszych basenów, np. basen piaszczysty, przybrzeżny.

Jedyna rzeka to Murrey, zasilana z Gór Wododziałowych, gdzie opady są powyżej 2000mm. Dopływy tej rzeki są okresowe.

Obszary bezodpływowe zajmują 61%, 30% to jest zlewisko Oceanu Indyjskiego, 2% Pacyfiku.

Rzeźba Australii ma rys fluwialny. Jezioro Eire ma już wady, pochodzi z plejstocenu.

Gleby

Występują gleby stare utworzone w pluwialnych okresach, następuje zasypanie piaskiem i później na nowo odpreparowane.

• gleby laterytowe - obszar monsunów. Wilgotne lasy typu malarskiego.

• Stare gleby pod sawannami z eukaliptusem i akacją. Nie zrzucają liści ale korę.

• 45% to gleby pustynne i półpustynne, znaczna część ich jest zasolona

• laterytowe i czerwonoziemy - 25%

• czarne na utw.wulkanicznych, we wsch. części ( na bazaltach )

Roślinność

Jest to flora endemiczna. Pomost funkcjonował do III rzędu.

W okresie wilgotnym są na obszarach równinnych powodzie, zalewające setki km². Australia ma charakterystyczną rzeźbę pustynną. Występuje wietrzenie kuliste. Święta Góra Aborygenów - góra świadek. Dookoła jest półpustynny i pustynny krajobraz. W Australii jest dużo pustyń piaszczystych albo żwirowych, a na płd. kraju pustynia wapienna ( rozwinięte procesy krasowe ). Pomiędzy tymi pustyniami na resztkach laterytów są pustynie gliniaste.

Geneza piasków pustyni jest bardzo stara.

Wybrzeża

• Wielka Rafa Koralowa ma 2000km. Położona blisko brzegu, cały czas rośnie, terytorialnie nie należy do Australii - pln. Wsch. Wybrzeże

• Płn wybrzeże w strefie monsunów - wybrzeża namorzynowe

• Płd wsch wybrzeże klifowe ( największa w rejonie Zatoki Australijskiej ), mają wysokość 600 - 1000m.

Jeziora

Jezioro Eire - 40cm warstwa soli, pod nią powierzchnia gipsów. Jest to depresja (12m ). W okresie wilgotnym zalany wodą. Wierzchnia warstwa jest nieprzepuszczalna i cała woda paruje.

W pobliżu jeziora Eire są zbiorniki z wodą słodką. W Australii są przełomy a w nich są czyste wodne baseny.

Do Australii należy ciąg wysp: Sumatra, Nowa Gwinea. Nowa Zelandia.

Nowa Gwinea geologicznie bliższa jest Azji. Na Nowej Gwinei są najwyższe góry np. Karstens, mające ok. 5000m. Są tam lodowce. Jest tutaj opad 4000mm, a gradient termiczny na wysokości 5000m powoduje tworzenie zwartej pokrywy śnieżnej i lodowców. Są to stare góry, które uległy przefałdowaniu.

W Oceanii są 3 typy wysp:

• kontynentalne |( łańcuchy górskie ) będące przedłużeniem łańcuchów górskich

• wulkaniczne - cały szereg wysp na Oceanie

• koralowe - nadbudowują wybrzeża. Mają 5-6m wysokości

Nowa Zelandia - 1000km² lodu. 3000mm opadów i są one równomiernie rozłożone. Płd. - obszary z lodowcami, fiordami ( lodowce rzeźbiły i były szybkie ruchy tektoniczne ).

PAŃSTWA FLORYSTYCZNE

• na płn., tam gdzie były lodowce było państwo HOLARCTIS - roślinność młoda, czwartorzędowa.

• Płd. Azja, cała prawie Afryka ( oprócz płn. pasa ) - państwo PALEOTROPIS

Są tutaj stare rośliny.

• Australia - państwo AUSTRALIS

• Płd. Afryka - państwo CAPENSIS

• Ameryka Płd. - NEOTROPIS

• Antarktyda - HOLANTRIS

PAŃSTWA ZOOGEOGRAFICZNE

• PALEARKTYCZNA

• ORIENTALNA - Azja płd. i wyspy

• ETIOPSKA - na płd od Sahary

• AUSTRALIJSKA

• NEOTROPIKALNA - Ameryka Płn.

• NEARKTYCZNA - Ameryka Płd.

A N T A R K T Y D A

Nazwa wzięła się od nazwy Arktyki ( arkticos - coś co leży poza Wielką Niedźwiedzicą ), a Antarktyda to coś co leży na antypodach Wielkiej Niedźwiedzicy.

1895r. - pierwszy człowiek pojawił się na Antarktydzie.

Antarktydzie 99% pokryta jest lodem. Pod polem lodowym kryje się kontynent skalny. Morze Weddela, Rossa to widocznie oddzielone morza. Średnia wysokość na kontynencie to 2000m npm. 57% kontynentu znajduje się na wysokości od 2000 - 3000m npm.

Jest to wielka czasza lodowa, na wybrzeżu odsłaniają się skały. Muataki - góry występujące ponad powierzchnią lodu. Miąższość lodu dochodzi nawet do 4000m.

Wokół Antarktydy, gdzie nie ma temperatur dodatnich ( płn. cypel łagodniejszy ) granica pływającego lodu - kry, otacza kontynent. Jest jeszcze granica pływającego lodu.

Zasięg konwergencji antarktycznej, czyli obszar wyznaczony przez zimne antarktyczne wody. Zimna woda podnosi się wzdłuż skłonu kontynentu i kieruje się na płn i tam łączy się z cieplejszymi wodami, gdzie są trudne warunki żeglarskie. Ta konwergencja sięga do różnych szer. geograf.

Antarktyda - obszar wyznaczony przez konwergencję oraz Antarktyda. Ta strefa konwergencji jest stosunkowo stała.

Do oligocenu Antarktyda i Australia były połączone. Platformy prekambryjskie odsłaniają się na wybrzeżu. Czarnokity, najstarsze skały na ziemi mające ponad 4mlrd lat.

2800m npm to wysokość bieguna płd.

5140m - to najwyższy szczyt w Górach Sentinel.

Podłoże jest podzielone przez Góry Transatlantyckie na 2 części. Te góry to struktura fałdowa, powstały w czasach kiedy Antarktyda byłam innym kontynentem.

Czasza lodowa ma 32,4mln km³ objętości. W centralnej części jest niewielki opad w postaci losu, który spływa ku wybrzeżu. 70% zasobów wody słodkiej zawarta jest w tym lodzie.

Średnia prędkość spływu lodu do morza to 200m/rok.

Lodowce szelfowe opierają się o dno morza. Tutaj prędkość spływu jest do 2km/ rok.

Jeziora znajdują się w oazach, których geneza nie jest znana. Jedno ma 100m głębokości. Są tutaj 2 rośliny: śmiałek antarktyczny i kaloban, oprócz tego jest 150 gatunków porostów.

Do Antarktydy należą wyspy np. Georgia Płd., która pokryta jest lodowcem. Nad tą wyspą nie ma chmur.

Geografia fizyczna oceanów i kontynentów - wykłady

---