Procesy Grupowe „Jak ludzie współdziałają w grupach”
Grupa - stanowią ją choćby dwie osoby będące w tym samym miejscu i czasie.
grupa niespołeczna - ludzie ci nie muszą współdziałać ze sobą, muszą jedynie przebywać ze sobą, (np.: uczniowie, pasażerowie, klienci sklepu, opalający się na plaży, kuracjusze sanatorium).
grupa społeczna - ludzie ci współdziałają ze sobą, muszą polegać na sobie w zaspokajaniu potrzeb i osiąganiu celu. Skłania ich to do wzajemnego zaufania i wpływa na postępowanie wobec siebie. Działają na rzecz wspólnego dobra.
Facylitacja społeczna - rodzaj napięcia wynikającego z obecności innych osób i możliwości dokonania przez nich oceny naszego działania. Rezultatem tego napięcia jest lepsze wykonywanie zadań prostych lub dobrze wyuczonych a gorsze wykonywanie zadań trudnych oraz nowych (→ eksperyment z karaluchami, bilardziści nowi a mistrzowie).
Dlaczego się mobilizujemy, jesteśmy pobudzeni ? (→ lęk przed oceną).
Próżniactwo społeczne - rodzaj uspokojenia wywołanego przekonaniem, że przebywanie w grupie utrudnia ocenę naszego działania. Rezultatem tego uspokojenia jest gorsze wykonywanie zadań prostych a lepsze wykonywanie zadań trudnych. (np. grupowe sprzątanie parku, klaskanie, krzyczenie).
Zagubienie w tłumie - obecność innych może również prowadzić do utraty kontroli nad własnym zachowaniem, a w rezultacie zwiększać impulsywność i patologiczność postępowania (→ brak kontroli).
Analizy etnograficzne wykazały, że wojownicy którzy do walki zmieniali swój wygląd (malowanie twarzy, zakładanie masek itp.) cechowali się większa skłonnością do zabijania, torturowania i dręczenia jeńców niż bez zmiany wyglądu.
Badania amerykańskie nad samosądami (1899-1946, 60 osób) wykazały, że im więcej osób liczył tłum, tym większe wykazywał zezwierzęcenie i okrucieństwo z jakim zabijał swoje ofiary.
Jest to spowodowane tym, że ludzie w tłumie czują się bardziej anonimowi, a to sprzyja:
Zmniejszeniem odpowiedzialności z własne czyny (→ mniejsza szansa na rozpoznanie jednostki w tłumie i ukarania za popełnione czyny.
(badania, ponad 50 % ludzi, gdyby stali się niewidzialni, popełniłaby czyny nielegalne, takie same proporcje wśród kryminalistów i studentów). Dochodzi tu do procesu rozgrzeszenia z własnych czynów.
(eksperyment Philipa Zimbardo 1970, studentki ubrane/nie ubrane, aplikowanie impulsów elektrycznych koleżankom, dłuższe i częstsze).
(eksperyment, piłka nożna, stroje prywatne i pomarańczowe koszulki)
Stąd np. różne osoby ze służb noszą mundury, są krótko strzyżeni itp.
Obniżona samoświadomość i koncentracja na normach moralnych.
Występuje wówczas, kiedy w tłumie jesteśmy bardziej zmuszeni na koncentrowaniu się na otoczeniu niż na sobie, grupa rozprasza naszą uwagę a tym samym zmniejsza naszą samoświadomość, co powoduje że mniej myślimy o akceptowanych zasadach.
Grupowe a indywidualne podejmowanie decyzji, które jest lepsze ?
Efektywność decyzji podjętej przez grupę zależy od typu zadania:
zadania addytywne - wszyscy członkowie grupy wykonują ten sam rodzaj pracy, produkt końcowy jest sumą wszystkich jej członków, np. ilość ulepionych pierogów, zebranych śmieci, (zagrożenie próżniactwem społecznym).
zadania koniunktywne - działanie grupy jest uzależnione od najmniej sprawnego jej członka, np. sztafeta, konkurs grupowy w skokach w dal.
zadania dysjunktywne - działanie grupy jest uzależnione od najlepszego jej członka, np. zagadka gramatyczna, rozwiąże ją członek grupy z największą wiedzą polonistyczną.
Ogólnie mówiąc, grupy mają przewagę nad jednostkami tylko przy rozwiązywaniu zadań dysjunktywnych.
Strata ponoszona w toku procesu - jest, kiedy członek grupy przy próbach przekonania jej natrafia na sprzeciw i jest świadkiem podejmowania błędnej decyzji. Występuje gdy:
- najbardziej kompetentny członek grupy ma niski statut w zespole lub nie jest pewny oceny siebie przez innych (z tego powodu milczy),
- ludzie w grupie nie słuchają się siebie,
- zdominowanie dyskusji tylko przez jedną osobę,
- gdy zadanie nie ma jasnego i jednoznacznego rozwiązania.
Burza mózgów - swobodna wymiana poglądów w grupie bez uwag krytycznych. Celem jej jest podwyższanie jakości, zwiększanie liczby rozwiązań oraz eliminowanie krytycyzmu względem siebie. Badania jednak wykazują, że nie jest to technika doskonała (grupa 4 osobowa i 4 osoby pracujące oddzielnie, ci pierwsi podali o połowę mniej pomysłów i były one gorsze). Dlaczego ?
- gdy w grupie mówi jedna osoba, inni muszą milczeć, potem zapominają swoje pomysły,
- pod wpływem tego co słyszą, zmieniają kierunki własnego myślenia o problemie,
- kiedy jedni mówią, inni dekoncentrują się i zaczynają myśleć o innych sprawach,
Sposobem na rozwiązanie tego problemu jest, najpierw organizowanie pracy indywidualnej, możliwość zapisania własnych pomysłów, a na końcu przedstawianie ich w grupie i analiza.
Myślenie grupowe - rodzaj myślenia, w którym bardziej liczy się dążenie do spójności i solidarności, niż realistyczne uwzględnianie faktów. Występuje gdy grupa jest:
- zwarta, spójna,
- ma dość zbliżone poglądy (izoluje się od poglądów alternatywnych),
- ma jednego dominującego lidera,
- członkowie odczuwają zagrożenie dla grupy,
- są słabo wypracowane sposoby podejmowania decyzji.
To powoduje:
- poczucie nieomylności i siły,
- włącza autocenzurę (nie torpedować samych siebie),
- nacisk na dysydentów (wywieranie na nich wpływu, aby upodobnili się do większości),
- złudzenie jednomyślności (złudzenie, że wszyscy są zgodni, wynika z pomijania oponentów),
- strażnicy jednomyślności (członkowie grupy chronią lidera przed odmiennymi poglądami)
Interakcje w grupie: konflikt i współpraca.
Konflikt między dwoma osobami (para, małżeństwo, → przykłady)
Konflikt między dwoma grupami (związki zawodowe - zarząd, podwyżki - inwestycje)
Przykłady konfliktów (skutków): rozwody, morderstwa, wojny, itp.
Konflikt intrapersonalny: napięcie jednostki spowodowane dążeniem do dwóch sprzecznych celów (np. chęć matki do przebywania z małym dzieckiem w domu i chęć pracy zawodowej).
Konflikt interpersonalny: napięcie między dwoma lub więcej osobami (grupami), które mają sprzeczne cele. Ten rodzaj konfliktów można podzielić na dwa typy:
Konflikt o sumie zerowej - wygrana jednej strony zawsze równa się przegranej drugiej strony (np. zawody sportowe).
Konflikt motywów mieszanych - obie strony mogą zyskać dzięki współdziałaniu (dylemat więźnia, np. zatrzymanie dwóch sprawców morderstwa, brak twardych dowodów, nieoskarżanie się wspólników nawzajem daję im szansę na mniejszy wyrok lub nawet uniknięcie kary).
Literatura do wykładu:
Psychologia Społeczna. Serce i Umysł. Elliot Aronson. Wyd. Zysk i S-ka. (kilka wydań)