Procesy grupowe

Grupa niespołeczna - grupa, w której dwie osoby lub więcej osób znajduje się w tym samym miejscu, w tym samym czasie, lecz nie współdziała ze sobą (np. pasażerowie samolotu)

Grupa społeczna - grupa, w której dwie lub więcej osób współdziała ze sobą oraz współzależy od siebie w tym sensie, że w zaspokajaniu potrzeb i osiąganiu celów musi na sobie polegać

Zadaniem grup społecznych jest działanie na rzecz wspólnego dobra.

Grupy niespołeczne: skutki fizycznej obecności innych

Facylitacja społeczna - napięcie wynikające z obecności innych osób i możliwości oceny naszego działania, czego rezultatem jest lepsze wykonanie łatwiejszych zadań, lecz gorsze wykonanie zadań trudniejszych

Eksperyment z karaluchami (Zajonc)

Obecność innych:

• podwyższa pobudzenie psychiczne ludzi (podwyższa się nasza witalność)

• w trakcie takiego pobudzenia łatwo jest wykonywać zadania proste, a trudniej skomplikowane

Eksperyment na sali bilardowej (Michaels)

Dlaczego obecność innych wywołuje pobudzenie?

I. Obecność innych może nas ożywiać (podnosi poziom naszej żywotności). W obecności innej osoby musimy być przygotowani, że uczyni ona coś, co będzie wymagała naszej reakcji. Ten stan czujności podwyższa poziom naszego pobudzenia.

II. „Lęk przed oceną”. Pojawia się pytanie: „Co myślą o mnie inni?” Lęk przed oceną wywołuje u nas obawy i napięcie (pobudzenie), gdyż zdajemy sobie sprawę, że inni oceniają nasze postępowanie.

Na podstawie eksperymentów można stwierdzić, że wyjaśnienie to tylko częściowo tłumaczy zjawisko facilitacji społecznej.

III. Trzecie wyjaśnienie wzrostu pobudzenia w obecności innych łączy się z rozproszeniem naszej uwagi. Nacisk położony jest na konflikt, który w nas powstaje w związku z zakłóceniami w trakcie realizowanego zadania.

Próżniactwo społeczne: kiedy obecność innych nas uspokaja

Próżniactwo społeczne - uspokojenie wywołane przekonaniem, że przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego działania; uspokojenie osłabia wykonanie prostych zadań, lecz ułatwia wykonanie zadań trudnych.

Eksperyment z okrzykami (Latane, Williams, Harkins)

Deindywiduacja: zagubienie w tłumie

Deindywiduacja - utrata poczucia własnego JA, utrata normalnej kontroli nad zachowaniem, co prowadzi do wzrostu impulsywności i patologiczności czynów. Zagubienie w tłumie może wywoływać u nas zachowania, o które byśmy się nie podejrzewali.

Brian Mullen dokonał analizy informacji podanej w gazetach i doliczył się sześćdziesięciu samosądów popełnianych w USA w latach 1899- 1946 i odkrył interesującą prawidłowość: im więcej osób liczył tłum, tym większe wykazywał zezwierzęcenie i okrucieństwo, z jakim zabijał swoje ofiary.

Dlaczego tak jest?

• Zmniejszona odpowiedzialność za własne czyny

• Obniżona samoświadomość i utrata koncentracji na normach moralnych

Znaczenie ograniczonej odpowiedzialności

Ankieta - „Co byś zrobił gdybyś na jakiś czas był niewidzialny i nie byłoby szans na wykrycie twojego postępowania?”

Ponad polowa badanych wyznała, że popełniłaby czyny dewiacyjne i nielegalne.

Eksperyment Zimbardo, dwie grupy badanych zamaskowane versus niezamaskowane. Grupa zamaskowana była znacząco bardziej agresywna.

Podobnie działają mundury i jednolite stroje dla wszystkich (zawodnicy sportowi).

Znaczenie ograniczonej samoświadomości

Samoświadomość - skupienie uwagi na własnych odczuciach, przekonaniach i wartościach

Kiedy możemy osiągnąć stan ograniczonej samoświadomości?

• jeśli nie odczujemy, że inni zwracają na nas uwagę (jesteśmy bardziej świadomi wypowiadając się do grupy niż słuchając wystąpienia innej osoby)

• w warunkach dużej stymulacji ze strony otoczenia, która będzie rozpraszała naszą uwagę (uwaga skierowana jest na zewnątrz, a nie na nas)

• pod wpływem alkoholu i narkotyków

Grupy społeczne: jak podejmowane są decyzje?

Efektywność decyzji podjętej przez grupę zależy od typu zdania, które ma ona rozwiązać.

Wyróżnia się trzy typy zadań:

Zadania addytywne - zadanie grupowe, którego wykonanie jest uzależnione od wysiłku wszystkich osób (np. ogólny okrzyk całej grupy). Grupy te tak długo są lepsze w pracy w porównaniu z pojedynczymi osobami, jak długo każdy z członków wnosi odpowiedni wkład pracy.

Zadania koniunktywne - zadanie grupowe, którego wynik zależy od tego, jak dobrze pracuje najsłabszy jej członek (np. jak szybko zespół alpinistów, połączonych liną, zdobędzie szczyt). Gorsze wykonanie zadania przez grupę niż przez pojedyncze jednostki, ponieważ najsłabszy członek będzie obniżał działanie grupy do swojego poziomu.

Zadanie dysjunktywne - (najczęściej spotykane) zadanie grupowe, którego poziom rozwiązania zależy od pracy najsprawniejszego członka grupy (np. wspólne rozwiązywanie trudnego zadania matematycznego).

Grupy mają przewagę nad jednostkami przy rozwiązywaniu zadań dysjunktywnych.

Strata ponoszona w toku procesu - każdy rodzaj współoddziaływania, który utrudnia rozwiązanie problemu (np. kiedy najbardziej kompetentny członek grupy będzie miał niski status w zespole, a zatem nikt nie będzie poważnie traktował jego pomysłów)

Niepowodzenie w dzieleniu się unikatową informacją - Garold Stasser

wraz ze współpracownikami wykazał, że w grupach występuje tendencja

do poświęcania dużej ilości czasu na dyskusje o informacji, którą posiadają

wszyscy członkowie; nie poświęca się natomiast dostatecznej uwagi informacji, którą dysponują poszczególni członkowie grupy.

Burza mózgów - technika udoskonalania decyzji grupowych poprzez zachęcanie

do swobodnej wymiany poglądów oraz eliminowanie krytycyzmu

Ludzi zachęca się do postępowania zgodnego z następującymi zasadami:

• im więcej pomysłów w czasie dyskusji, tym lepiej

• im odważniejsze i bardziej twórcze pomysły, tym lepiej

• mów innym o swoich pomysłach, a nie zastanawiaj się, czy są one dobre lub

• jak inni na nie zareagują

• nie oceniaj pomysłów innych, dopóki trwa szukanie rozwiązań

• udoskonalaj i rozwijaj pomysły wcześniej sformułowane, ale ich nie krytykuj

Istnieją dowody na to, że pojedyncze osoby po otrzymaniu podobnych wskazówek uzyskują lepsze wyniki niż te uzyskane podczas burzy mózgów, ze względu na stratę poniesioną w toku procesu.

Irving Janis (1972,1982) opierając się na rzeczywistych wydarzeniach,

opracował ciekawą teorię dotyczącą podejmowania decyzji grupowych,

którą nazwał myśleniem grupowym.

myślenie grupowe- rodzaj myślenia, w którym bardziej liczy się dążenie do

zachowania spójności i solidarności grupy niż realistyczne uwzględnianie faktów

Zgodnie z koncepcją Janisa grupowe myślenie występuje tylko w ściśle

określonych sytuacjach, a mianowicie gdy grupa jest:

• zwarta,

• oddzielona od poglądów przeciwnych własnym opiniom oraz gdy

• kieruje nią jeden dominujący przywódca usilnie forsujący własne poglądy

Dobry przywódca może zapobiec myśleniu grupowemu. Powinien:

• nie być autokratyczny, lecz bezstronny

• być otwarty na zewnętrzne opinie wyrażane przez osoby spoza grupy, którym nie zależy na zachowaniu jej spójności

• podzielić grupę na małe zespoły, które najpierw spotykałyby się oddzielnie, a dopiero potem dyskutowały na forum grupy o swoich pomysłach

• Przywódca może także zarządzić tajne głosowanie lub zebrać anonimowe opinie na piśmie

Polaryzacja grupy: dążenie do skrajności

Waliach ze współpracownikami odkrył, że grupy podejmują bardziej ryzykowne decyzje niż jednostki. Zjawisko to nazwano przesunięciem ryzyka.

polaryzacja grupowa- tendencja grup do podejmowania decyzji, które są bardziej skrajne niż początkowe inklinacje członków

Nie zawsze grupa podejmuje bardziej ryzykowne decyzje. Raczej jest tak, że są podejmowane decyzję o podobnym kierunku, jaki wyznaczały początkowe preferencje jednostki, z tym że jeszcze bardziej skrajne. Będzie się tak działo niezależnie od tego, czy wcześniejsze preferencje miały charakter ryzykancki czy asekurancki.

Podsumowanie

Grupy podejmują często nie lepsze (bywa, że gorsze) decyzje niż jednostki. Jest to wyraźne zwłaszcza wówczas, gdy grupa pracuje nad:

a) zadaniem addytywnym — dochodzi do próżniactwa społecznego;

b) nad zadaniem koniunktywnym — praca osoby najmniej sprawnej zaniża wyniki pracy grupy

c) nad zadaniem dysjunktywnym — dochodzi do straty w toku procesu, jeżeli ludzie nie uwzględniają wskazówek najsprawniejszego członka grupy

d) Gdy grupa jest bardzo spójna, dochodzi do myślenia grupowego.

e) Grupy będą podejmowały lepsze decyzje, jeśli uchronią się przed stratą w toku procesu i od innych będą zdobywały informację, której same nie mają.

f) w grupach występuję tendencja do podejmowania decyzji bardziej skrajnych niż te, które są podejmowane przez jednostki; przy czym ta radykalizacja zmierza w tym samym kierunku, ku któremu skłaniał się każdy członek grupy na początku

Interakcje w grupie: konflikt i współpraca

Konflikt interpersonalny - polega na napięciu między dwiema lub więcej osobami lub grupami, które mają sprzeczne cele

2 typy:

Konflikt o sumie zerowej- zysk jednej strony jest zawsze równoznaczny ze stratą drugiej strony. Obie strony nie mogą jednocześnie ani wygrać, ani przegrać w tym konflikcie. Przykładem mogą być zawody lekkoatletyczne

konflikt motywów mieszanych- konflikt, w którym obie strony mogą zyskać dzięki współdziałaniu, a jednostka może zyskać jeszcze więcej dzięki rywalizowaniu ze swoim partnerem („dylemat więźnia”)

Ludzie zbyt często są przekonani, że tkwią w konflikcie o sumie zerowej, z którego może wydostać się tylko jedna strona. Nie zdają sobie sprawy, że w konfliktach o mieszanych motywach możliwe są rozwiązania korzystne dla obu stron. Takie efekty nazywane są rozwiązaniami integrującymi

Negocjacje- forma porozumiewania się przeciwnych stron konfliktu,

gdzie zainteresowani składają wzajemne propozycje i kontrpropozycje, a problem jest rozwiązany pod warunkiem, że obie strony osiągną zgodę

GRIT- czyli stopniowe i odwzajemnione skłanianie do obniżenia napięcia Strategia ograniczania konfliktu w sytuacjach codziennego życia, w których:

a) informujesz o swojej chęci do współpracy,

b) współpracujesz,

c) odwzajemniasz każde kooperacyjne działanie, ale

d) jeżeli twój oponent działa agresywnie, odpowiadasz mu tym samym

mediacja - wyrażanie zgody na udział trzeciej strony przy rozwiązywaniu zaistniałego konfliktu

arbitraż- sposób rozwiązywania konfliktów polegający na tym, że trzecia

strona narzuca rozwiązanie konfliktu skłóconym partnerom

---