Dobrowolne porozumienia ekologiczne
Uzgodnienia bądź działania między rządem a przemysłem,
w których dana branża lub grupa indywidualnych korporacji
zgadza się osiągnąć pewien cel środowiskowy w określonej
perspektywie czasowej.
Służą one często realizacji celów lokalnej polityki ekologicznej,
które sprowadzają się do eliminowania uciążliwości wpływających szkodliwie na środowisko i zdrowie człowieka.
Cele te powinny zostać sprecyzowane przez administrację lokalną,
jako organ odpowiedzialny za zapewnienie realizacji ochrony środowiska.
Cel porozumienia i sposób jego wykonania jest przedmiotem negocjacji.
Ważne jest jednak to, że instrument ten nie powinien zmierzać do egzekwowania już przyjętych w przepisach standardów ekologicznych,
musi dotyczyć dodatkowych zobowiązań.
Cztery główne cechy umów dobrowolnych:
1. zawarcie kontraktu między władzą a przemysłem, w którym uzgadnia się cele i terminy ich realizacji,
2. przemysł wykorzystuje wszystkie dostępne środki,
aby osiągnąć cel,
3. władza nie angażuje się w egzekwowanie umowy,
nie ma prawdziwych sankcji,
4. kontrakt nie działa w próżni prawnej,
może wyprzedzać lub wzmacniać regulacje
prawne, które wydają się zbyt słabe lub źle egzekwowane.
Porozumienia:
są elastyczne, ponieważ pozostawia się dość znaczą swobodę decydowania,
jakiej treści, na jakich warunkach, a także z kim i za jakie pieniądze
umowa zostanie zawarta,
są klarowne,
gdyż negocjujące strony muszą ujawnić i wymienić informacje,
łączą podmioty o odmiennych interesach,
które rezygnują z roszczeń względem siebie,
a jednocześnie przyjmują określone zobowiązania
(zwykle są to organy ochrony środowiska i przedsiębiorcy,
lub grupy społeczne, organizacje zielonych, mieszkańcy).
Wyróżnimy porozumienia zawarte między:
1. zanieczyszczającymi a grupami interesu,
2. umowy negocjowane pomiędzy przemysłem a administracją publiczną.
Przedsiębiorstwa mogą również same podjąć zobowiązania w celu realizacji określonego celu (zobowiązania jednostronne) przez opracowanie oraz wdrażanie programów ekologicznych.
Istnieje również dobrowolne uczestnictwo na rzecz osiągania celów środowiskowych przyjęte w podobnych programach ekologicznych przez administrację publiczną.
Program ten ma charakter otwarty i może do niego przystąpić każde przedsiębiorstwo po spełnieniu określonych kryteriów.
Przedsiębiorstwom przynosi to zwykle korzyść marketingową i lepszy wizerunek wśród konsumentów (poprawia public relations)
slajd z Prima Cafe, przedsiębiorstwa usług komunalnych w Siedlcach
• Dobrowolne Zobowiązania Ekologiczne (DZE)
stają się coraz bardziej powszechną zasadą w zarządzaniu środowiskiem, zmierzającym do zrównoważonego rozwoju społeczeństw,
poprzez zmianę podejścia do systemu zarządzania
środowiskiem z nakazowego do partycypacyjno-negocjacyjnego.
• Do ważniejszych inicjatyw w tym zakresie zaliczyć należy między innymi:
1.w Republice Czeskiej: Porozumienie branżowe między czeskim Ministerstwem Środowiska, Zrzeszeniem Przedsiębiorstw Budowlanych i Zrzeszeniem ds. Budownictwa Ekologicznego (od 2002);
2. w Saksonii: Umweltallianz Sachsen, jako porozumienie między Rządem Saksońskim a sektorem gospodarczym, reprezentowanym przez saksońskie Izby Przemysłowo-Handlowe, saksońskie Izby Rzemiosła i Zrzeszenie Przedsiębiorstw w Saksonii (od 1998);
3. w Polsce:
Polski Rejestr Czystszej Produkcji i Odpowiedzialnej Przedsiębiorczości (PRCP i OP) - bazujący na realizacji Międzynarodowej Deklaracji CP,
wydanej przez
UNEP i podpisanej przez Rząd Polski, w którym biorą udział przedsiębiorstwa oraz samorządy (od 1996).
Dobrowolne i obowiązkowe ubezpieczenia ekologiczne
Związane z wypłacaniem rekompensat za szkodę ekologiczną.
Szkoda ekologiczna może być traktowana:
1. środowiskowo (niszczenie lub naruszenie dóbr naturalnych, będących elementami środowiska),
2. jako szkoda na osobie (śmierć, uszkodzenie ciała, naruszenie zdrowia),
3. na mieniu (zniszczenie lub uszkodzenie wartości rzeczowych, mienia konsumpcyjnego bądź produkcyjnego),
4. utrata korzyści.
W polskim systemie ubezpieczeń dominują
ubezpieczenia gospodarcze
z ubezpieczeniami od odpowiedzialności cywilnej za szkody
ekologiczne powodowane działalnością gospodarczą
Są to:
ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody ekologiczne będące następstwem sytuacji nagłych, awaryjnych,
ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za potencjalne zagrożenia ekologiczne,
dobrowolne i obowiązkowe ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za rzeczywiste, bądź potencjalne szkody ekologiczne, które mogą się pojawić w wyniku długotrwałego oddziaływania podmiotu gospodarczego, i którego to oddziaływanie w ustaleniu zależności przyczynowo-skutkowych jest trudne lub niemożliwe.
Przesłanki znajdują się w ustawodawstwie polskim:
◦Ustawa Prawo geologiczne i górnicze [1994],
◦Ustawa Prawo ochrony środowiska [2001],
◦Ustawa o odpadach [2001],
◦Ustawie o organizmach genetycznie zmodyfikowanych [2001].
Na gruncie tych ustaw został wprowadzony obowiązek zabezpieczenia finansowego roszczeń z tytułu:
1. wystąpienia negatywnych skutków w środowisku,
2. potencjalnych szkód w środowisku,
◦co jest ujęte w pozwoleniu na korzystanie ze środowiska wydawanemu podmiotowi gospodarczemu. Zabezpieczenia te mogą mieć formę polisy ubezpieczeniowej.
Polskie firmy ubezpieczeniowe w ramach odpowiedzialności cywilnej proponują:
Klauzulę nagłego, przypadkowego skażenia środowiska,
Klauzulę 72 godzin.
Istnieje też możliwość zwiększenia udzielanej ochrony ubezpieczeniowej o odpowiedzialność cywilną ubezpieczającego za szkody rzeczowe spowodowane:
◦wydzielaniem, rozrzucaniem, uwolnieniem lub wydobywaniem się dymu,
◦ oparów sadz, wyziewów, kwasów, zasad, trujących substancji chemicznych i innych,
mogących spowodować skażenie lub zanieczyszczenie do ziemi lub jej powierzchni lub do jakiegokolwiek strumienia, rzeki, kanału czy zbiornika wodnego,
pod warunkiem między innymi, że przyczyna tych zdarzeń jest nagła, niespodziewana
i niezależna od woli ubezpieczającego.
Te ubezpieczenia mają jednak charakter dobrowolny.
Obowiązkowe są ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody jądrowe i ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniem mórz olejami.
Ubezpieczania ekologiczne
Instrumentowi temu zarzuca się pewną niesprawiedliwość.
Poszkodowani nie zawsze otrzymują pełne odszkodowanie za zniszczenia i uszczerbek, jakiego doznali.
Kompensacja szkód musi spełnić kilka ważnych warunków:
◦1. poprawnego oszacowania szkód (co jest najtrudniejsze),
◦2. stwierdzenia relacji przyczynowo-skutkowej między
zanieczyszczeniem a szkodą,
◦3. ustalenia zanieczyszczającego i poszkodowanego,
◦4. prostej i przejrzystej procedury egzekucji odszkodowań.
Instrument ten pozwala na:
1. zwiększenie presji odpowiedzialności przez zanieczyszczających,
2. posiada funkcję bodźcową do zmniejszania zanieczyszczeń przez sprawcę (na przykład stosowanie bezpieczniejszych technologii).
Slajd: europejskie forum odpowiedzialności ekologicznej
3