49. Integracja międzyprzedmiotowa w kształceniu polonistycznym, modele integracji
Integracja międzyprzedmiotowa to działania nauczycieli w sferze programowego funkcjonowania szkoły polegające na szukaniu związków pomiędzy poszczególnymi przedmiotami nauczania. Ma ono na celu całościowe postrzeganie w procesie nauczania człowieka i otaczającej go rzeczywistości.
Modele integracji:
- jednoprzedmiotowy (monodyscyplinarny),
- wieloprzedmiotowy (multidyscyplinarny),
- międzyprzedmiotowy (interdyscyplinarny)
Oraz
- integracja wokół problemów, pojęć, postaci,
- integracja treści nauczania (np. bloki przedmiotowe, nauczanie zintegrowane),
- integracja wokół kompetencji (oczekiwanie umiejętności, osiągnięć)
Model jednoprzedmiotowy jest najczęściej stosowany w praktyce. W pierwszej fazie konieczna jest tu współpraca zespołu nauczycielskiego, w następnych fazach praca może być ograniczona do jednego „poszukującego” nauczyciela, konsultującego własny program nauczania z innymi nauczycielami w szkole.
Model wieloprzedmiotowy ma miejsce wtedy, gdy określone zagadnienie rozpatrujemy z punktu widzenia edukacji różnego rodzaju, czyli na różnych przedmiotach nauczania. Niezbędna jest tu współpraca nauczycieli w zespole międzyprzedmiotowym.
Model międzyprzedmiotowy jest bardziej rozwiniętą formą integracji. Wymaga on poza opisanymi wyżej korelacji w czasie. Zespół nauczycieli musi tutaj ustalić sposób realizacji zagadnienia, wybierając kolejność poszczególnych przedmiotów (mogą się one powtarzać kilkakrotnie). Pierwszy przedmiot wprowadza zagadnienie, każdy następny je poszerza, wykorzystując wiedzę i umiejętności nabyte na poprzednich lekcjach.
Termin „integracja” używany jest w wielu znaczeniach. W sensie ogólnym oznacza scalanie, proces tworzenia całości. W dydaktyce słowo „integracja” używane jest najczęściej w dwóch znaczeniach:
jako element w systemie dydaktyczno- wychowawczym i dotyczy współdziałania dyrektora, N i U - jest to tzw. integracja pionowa. Natomiast zdalne współdziałanie tylko N i U w klasie to tzw. integracja pozioma;
jako scalanie w procesie dydaktyczno- wychow i dotyczy treści nauczania oraz czynności N i U w proc. kształc.
W nauczaniu zblokowanym integracja dokonuje się w samym uczniu, który poznaje ”scaloną” rzeczywistość poprzez osobę nauczyciela lub innych uczniów. Jest to tzw. Integracja interpersonalna. Nauczyciel wspólnie z uczniami lub sami uczniowie organizują i koordynują większość działań w klasie, wspierając aktywność i rozwój innych uczniów.
Integracja międzyprzedmiotowa to działania nauczycieli w sferze programowego funkcjonowania szkoły polegające na szukaniu związków pomiędzy poszczególnymi przedmiotami nauczania. Ma ono na celu całościowe postrzeganie w procesie nauczania człowieka i otaczającej go rzeczywistości.
Proces wychowania i uczenia się, aby był skuteczny musi być zintegrowany. Należy wyraźnie podkreślić, że potrzeba nauczania zintegrowanego nie wynika z ministerialnych rozporządzeń (które są tu wtórne), lecz z dostosowania nauczania do zmieniającego się świata i do potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży. Integracji międzyprzedmiotowej nie da się skutecznie wprowadzić odgórnie. Dla powodzenia tego przedsięwzięcia w konkretnej szkole, niezbędna jest praca międzyprzedmiotowych zespołów nauczycieli, wsparcie dyrekcji i rady pedagogicznej oraz współpraca środowiska lokalnego. Odgórnie należy przede wszystkim tworzyć lepsze warunki do pracy szkół w zakresie wdrażania programów i projektów międzyprzedmiotowych.
Głównymi powodami, dla których szkoła powinna nauczać w sposób zintegrowany są:
Przekazywanie uczniom spójnej wizji świata
Odejście od encyklopedyzmu w nauczaniu
Przejście do wąskiej specjalizacji poszczególnych N ku ich szerszemu przygotowaniu pedagogicznemu i zawodowemu
Lepsze przygotowanie U do życia, przez nacisk w nauczaniu na osiąganie przez nich podst. kompetencji, a nie gł. wiedzy
Współpraca nauczycieli w szkole prowadząca do spójności szkolnych programów nauczania i wychowania
Integrowanie szkoły ze środowis. lokalnym - powoduje lepsze zaspakajanie lokalnych potrzeb edukac. dzieci i młodzieży
Zmiany edukacyjne, o których tutaj mówimy wymuszane są również przez szersze procesy zachodzące w skali krajowej, kontynentalnej i światowej. Proces globalizacji powoduje, że świat staje się coraz bardziej współzależny, procesy informatyzacji powodują „eliminację odległości". Szkoła efektywnie może opisywać współczesny świat jedynie w sposób zintegrowany, większość narzędzi edukacyjnych sprzed dziesiątków lat dzisiaj nie sprawdza się.
Jak nauczać miedzyprzedmiotowo ? Ze względu na sposób zaangażowania różnych edukacji, nauczanie zintegrowane w szkole możemy podzielić na:
|
|
Model jednoprzedmiotowy (monodyscyplinarny) jest najczęściej stosowany w praktyce szkolnej. Nie oznacza to, że tego typu nauczanie jest niewłaściwe. Dobry nauczyciel potrafi na każdym przedmiocie budować holistyczny obraz świata i integrować wiedzę z wielu dziedzin. Wymaga to wysiłku intelektualnego i organizacyjnego z jego strony. Mamy tutaj do czynienia z procesem „wzbogacania'' własnego przedmiotu dzięki „pomocy" innych przedmiotów. W tym modelu, w pierwszej fazie konieczna jest współpraca zespołu nauczycielskiego, w następnych fezach praca może być ograniczona do jednego „poszukującego" nauczyciela, konsultującego własny program nauczania z innymi nauczycieli w szkole.
Model wieloprzedmiotowy ma miejsce wtedy, gdy określone zagadnienie rozpatrujemy z punktu widzenia edukacji różnego rodzaju, czyli na różnych przedmiotach nauczania. Niezbędna jest tu współpraca nauczycieli w zespole międzyprzedmiotowym.
Model międzyprzedmiotowy jest bardziej rozwiniętą formą integracji. Wymaga on poza opisanymi wyżej korelacji w czasie. Zespół nauczycieli musi tutaj ustalić sposób realizacji zagadnienia, wybierając kolejność poszczególnych przedmiotów (mogą się one powtarzać kilkakrotnie). Pierwszy przedmiot wprowadza zagadnienie, każdy następny je poszerza, wykorzystując wiedzę i umiejętności nabyte na poprzednich lekcjach.
Integrację wyznaczają następujące elementy: „potrzeba spójności, odwrót od atomizacji wiedzy oraz holizm”. Integracja jest, zatem pojęciem o wymiarze teologicznym- wyznacza najogólniejszy cel edukacji. Zaś terminy „kształcenie zintegrowane, blokowe, ścieżki edukacyjne” określają sposoby organizowania integracji.
Nauczanie zintegrowane rozumiane jest jako „ proces dydaktyczny łączący kompetencje i treści nauczania wielu przedmiotów oraz uwzględniający cele wychowawcze, stanowiący przeciwieństwo wąsko pojętego nauczania przedmiotowego”
Integracja w procesie nauczania jest zjawiskiem skomplikowanym. Jej rodowód sięga koncepcji tzw. nauczania całościowego, polegającego na eliminacji przedmiotowego układu treści kształcenia i zastępowania go zadaniami o charakterze kompleksowym, tak dobranymi, aby odpowiadały zainteresowaniom uczniów.
We współczesnej nauce można wyodrębnić dwie tendencje. Z jednej strony dążenie do specjalizacji, z drugiej zaś tendencję do integracji, unifikacji wiedzy. Na przykład nauki przyrodnicze kształtowały się w ten sposób, że w miarę rozwoju integrowały coraz więcej faktów. Zjawiska magnetyczne i elektromagnetyczne, kiedyś oddzielnie postrzegane i opisywane znalazły wytłumaczenie w jednej teorii elektromagnetycznej. W fizyce jest wyraźna tendencja do łączenia różnych dyscyplin matematycznych. Tendencje łączenia różnych dyscyplin świadczą o rozwoju nauki i znajdują swoje odbicie w nauczaniu. Z drugiej strony jednak, w wielu krajach podejmowano próby integrowania np. matematyki z naukami przyrodniczymi, matematyki z językiem ojczystym, a nawet z przedmiotami artystycznymi Integrując nauczanie matematyki z innymi przedmiotami napotkano na trudności pogodzenia abstrakcyjnej matematyki z interdyscyplinarnością nauczania.
Jeśli organizuje się pracę w klasie w formie integralnego nauczania, to nie prowadzi się oddzielnych przedmiotów lekcji, ale tzw. integralne jednostki tematyczne. Każda jednostka ma wspólny temat, który łączy wszystkie poczynania nauczycieli i uczniów z zakresu zajęć lekcyjnych.
Nauczanie zintegrowane pozwala na wdrożenie ucznia w metody i technikę pracy badawczej, lepiej przysposabia go do samokształcenia. Realizacja integralnych jednostek tematycznych wymaga uwzględnienia:
ciągłości czasowej
urozmaicenia form organizacyjnych zajęć
płynności zajęć- zmiana różnych form odbywa się w sposób naturalny.
Nauczanie zintegrowane stawia przed nauczycielami ambitne zadania, wymaga stosowania aktywnych metod i technik nauczania. Uczeń problem powinien zobaczyć wszędzie, w sposób naturalny i stosować pojęcia oraz zasady w sytuacjach praktycznych z życia. Wprowadzona reforma edukacji wymusza od nauczania przedmiotowego na rzecz nauczania blokowego. Chodzi o to, by wiedzę i umiejętności oraz kompetencję uczniowie zdobywali w sposób naturalny i lepiej wiązali wiedzę z doświadczeniem życiowym.