SPOŁECZEŃSTWO JAKO ŚWIAT ŻYCIA ORAZ SYSTEM
Prekursorzy myślenia
socjologia figuratywna Norberta Eliasa
Norbert Elias (1897-1990)
Pojmował socjologię jako dynamiczną naukę, której przedmiotem jest proces społeczny.
Jego zdaniem struktury społeczne to swoiste „figuracje”, czyli formy tworzone i odtwarzane w nieustannych, płynnych działaniach i interakcjach.
Posłużył się metaforą tańca, opisując swoją koncepcję
Społeczeństwo to nieustanny proces dynamiczny (które raczej dzieje się, a nie jest)
Świat życia oraz system
Założenia ogólne
Społeczeństwo składa się z dwóch wymiarów:
A) strukturalnego (który możemy badać w sposób obiektywny)
B) interpretatywnego (który ma charakter subiektywny,Labenswelt)
Dopiero od niedawna socjologowie wskazują na konieczność połączenia obydwu tych perspektyw. Wcześniej koncentrowali się bądź na jednym, bądź na drugim wymiarze (np.Parsons czy Merton na elementach strukturalnych, a przedstawiciele amerykańskiego interakcjonizmu na wymiarze interpretatywnym, konstruktywistycznym)
Współcześni teoretycy(pojmują spol. w sposób analityczny)
Anthony Giddens (teoria strukturacji)
Pierre Bourdieu (teoria przemocy symbolicznej)
Jurgen Habermas (teoria działania komunikacyjnego)
Anthony Giddens (1938-)(teoria strukturacji)
Jedna z ważniejszych książek - „NOWE ZASADY METODY SOCJOLOGICZNEJ”
W swych rozważaniach odnosi się do jego wielkich poprzedników: Parsonsa, Marksa, Webera, Durkheima. Dokonuje syntezy tego, co w naukach społecznych zostało już powiedziane i napisane. Nie boi się krytyki wielkich poprzedników, wskazując swoją własną ścieżkę analizy społeczeństwa. Analizuje przede wszystkim kwestię roli jednostki w społeczeństwie, oraz kwestię porządku społecznego, przywołując założenia Durkheima, Webera czy też Parsonsa
Giddens krytykuje interakcjonistów za to, że skupili się na analizie świata życia, a nie docenili w swym podejściu elementów strukturalnych. Krytykuje też zwolenników podejścia systemowego za to, że nie widzą w społeczeństwie elementów „świata przeżywanego”. Jego zdaniem, te dwa elementy są kluczowe dla zrozumienia i analizowania społeczeństwa (gdzie jest i element struktury, i element świata przeżywanego, interpretacji ludzkich, rozumienia).
Stworzył słynną teorię strukturacji, czyli ciągłego odtwarzania się i reprodukowania społeczeństwa
Jego zdaniem społeczeństwo składa się z nieustannie dziejących się praktyk społecznych, które mają 3 wymiary: *warstwa komunikacyjna (jezyk jako zepsol reguł, jezyk jako zjawisko zawierającde), *porządek moralny, * porządek wladzy. Dzięki nim możliwe jest odtwarzanie na nowo porządku społecznego, stawanie się społeczeństwa.
Poprzez praktyki społeczne podtrzymywana jest ciągłość społeczeństwa, jak również wprowadzana jest jego zmiana. Jednostka ludzka nie jest pionkiem determinowanym przez warunki strukturalne, lecz istotą myślącą, refleksyjną, o znacznym stopniu autonomii. Działa jednak w obrębie pewnej struktury, bowiem Giddens nie wyklucza istnienia elementu strukturalnego. Giddens w swych teoretycznych rozważaniach podkreśla rolę języka. Jak mówi: „tym, co odróżnia ludzi od zwierząt jest zdolność do refleksyjnego „programowania swojego środowiska”, przez co monitorują swoje miejsce w nim.
Formułuje on kilka kluczowych założeń „nowej metody socjologicznej”:
1) socjologia nie bada „danego” świata obiektów, ale taki, który jest konstytuowany, czy inaczej mówiąc wytwarzany przez aktywne działania podmiotów.
2) zakres podmiotowości ludzi jest jednak ograniczony - istoty ludzkie wytwarzają społeczeństwo, ale czynią to w pewnych warunkach, na których wybór nie mieli wpływu (np. wydarzenia historyczne, indywidualna biografia)
Anthony Giddens
3) Socjolog musi przyjąć postawę rozumiejącą, musi umieć „zanurzyć się w formę życia społecznego”
4) ostatecznym celem analizy socjologicznej jest objaśnienie wytwarzania i reprodukowania społeczeństwa jako rezultatu działań społecznych.
Pierre Bourdieu (1930-2002)- strukturalizm konstruktywistyczny
Francuski socjolog i filozof, niezwykle wpływowy za życia i obecnie
Autor wielu książek, w tym m.in. pt.„Zaproszenie do socjologii refleksyjnej”
Mówi, że socjologia jako nauka - powinna uwolnić się od pewnych zewnętrznych nacisków, pewnych nienaukowych zależności, które na nią wpływają.
Bourdieu, podobnie jak Giddens, również jest orędownikiem połączenia podejścia strukturalnego z rozumiejącym; (oddaje ten dualizm za pomocą dwóch pojęć - habitusu oraz pola)
POLE - sieć obiektywnych relacji pomiędzy pozycjami usytuowanymi w strukturze społecznej
HABITUS - zespół nawyków mentalnych, zdeponowanych w umyśle jednostki (sposoby myślenia, nawyki myślenia o rzeczywistości). Habitus kształtowany jest za pomocą socjalizacji.
Koncepcja przemocy symbolicznej
Język jako narzędzie władzy
Elita symboliczna
Kapitał symboliczny
Reprodukowanie kultury klasy dominującej
Jurgen Habermas - teoria działania komunikacyjnego
Niemiecki socjolog i filozof, Uważany za współczesnego przedstawiciela Szkoły Frankfurckiej
W swym podejściu łączy dwa elementy -świat życia (Lebenswelt) oraz system
Wskazuje na doniosłą rolę komunikacji w społeczeństwe
Typy działań u Habermasa (krytykuje on i rozszerza koncepcję Webera)
Działanie instrumentalne - działania oparte na wiedzy empirycznej i kierujące się regułami technicznymi - zwane pracą,
Działania strategiczne
Działanie komunikacyjne
„O działaniach komunikacyjnych mówię wtedy, gdy uczestnicy koordynują plany działania nie przez egocentryczną kalkulację sukcesu, lecz przez akty dochodzenia do porozumienia. W działaniu komunikacyjnym uczestnicy stawiają własny sukces na drugim planie (…)”.
Społeczeństwo współczesne
ideą - demokracja deliberacyjna (otwarta komunikacja bez przymusu)
Swobodna wymiana argumentacji
Nie używanie nieczystych zabiegów w celu zniszczenia przeciwnika
Nastawienie konsensualne a nie konfrontacyjne
Taka sama szansa wyrażenia swojej opinii
Problemy współczesnych społeczeństw:
Słabość sfery publicznej
Przenikanie elementów systemowych do „świata przeżywanego” - tzw. kolonizacja Lebenswelt
Przemoc językowa, nastawienie na sukces a nie na porozumienie