Elektrotermia, Widmo fal elektromagnetycznych wykorzystywanych w elektrotermii


Ziemskie konwersje energii

Zaspokojenie rosnących potrzeb energetycznych ludzkości jest jednym z podstawo­wych warunków istnienia i rozwoju cywilizacji ziemskiej. Energia jest niezbędna do przeprowadzania przemian energii wewnętrznych i zewnętrznych ciał tworzących ziemską materię ożywioną (trwanie życia) jak i nieożywioną (produkcja materialna). Rozróżnia się cztery podstawowe formy energii użytecznej, wykorzystywanej bezpośrednio przez człowieka. Są to: energie chemiczne (energie wiązań chemicznych) zawarte w żywności oraz w materiałach i produktach niekonsumpcyjnych, energia mechaniczna, ciepło i światło. W celu zaspokojenia potrzeb energetycznych człowiek wykorzystuje dostępne mu źródła energii pierwotnych, do których zaliczyć można źródła konwencjonalne (kopalne paliwa organiczne, przepływy cieków wodnych, biomasa) oraz niekonwencjonalne (paliwa nuklearne, promieniowanie słoneczne, ruch powietrza, pływy i falowanie mórz, ciepło wnętrza ziemi, biogaz, ciepło oceanów i in.)

Na Ziemi człowiek dysponuje zasobami energii nieodnawialnej (zakumulowanej) i odnawialnej. Do zasobów nieodnawialnych zaliczyć można energię kinetyczną ruchu obrotowego Ziemi i energię grawitacyjną, energię geotermiczną (ciepło wnętrza Ziemi), energię zawartą w paliwach nuklearnych (np. uran i tor) i energię chemiczną zawartą w paliwach organicznych (węgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny, metan). Energie kinetyczną, grawitacyjną, geotermiczną i nuklearną Ziemia pozyskała w czasie swojego powstawania. Natomiast źródłem energii chemicznej był - związany z życiem - proces fotosyntezy, przebiegający szczególnie intensywnie przez ostatnich kilkaset milionów lat. Źródłem ziemskiej energii odnawialnej jest Słońce i - w minimalnej części - Księżyc. Można przyjąć, że Ziemia wraz z przestrzenią kosmiczną, Słońcem i Księżycem tworzy układ termodynamiczny, znajdujący się w stanie stacjonarnym (stanie równowagi); ilość energii wymienianej pomiędzy tymi ciałami (w dostatecznie krótkim okresie czasu) nie

ulega zmianom. Energie te są w minimalnej części pochodzenia grawitacyjnego, a przede wszystkim - elektromagnetycznego. Znaczy to, że Ziemia wypromieniowuje prawie tyle samo energii elektromagnetycznej ile jej otrzymuje z zewnątrz, a pomijalne wartości w bilansie osiągają energie grawitacyjne oraz energie nieodnawialne, występujące samoistnie (kinetyczna, grawitacyjna, geotermiczna) jak i związane z działalnością wytwórczą człowieka (nuklearna, chemiczna)

Słońce można traktować jako olbrzymi reaktor termojądrowy o mocy 37O-1021 kW. Około 99% mocy słonecznego promieniowania temperaturowego wysyłanego w przestrzeń przypada na fale o długościach od 280 do 5000nm, a więc na fale optyczne z zakresu promienio­wania nadfioletowego (10÷380nm), widzialnego (380÷760nm) i podczerwonego (760H÷106nm)). Przyjmuje się, że temperatura powierzchni Słońca wynosi 6000K. W kierunku Ziemi (kula ziemska wraz z atmosferą) wysyłany jest strumień promienisty (moc promienista) o wartości P=1781012 kW, Gęstość strumienia promienistego q, padającego na płaszczyznę poziomą znajdującą się na granicy atmosfery, osiąga wartość około l,4kW/m2. Część strumienia P (głównie promieniowanie najkrótsze) zostaje odbita w przestrzeń kosmiczną przez zewnętrzne warstwy atmosfery. Górne warstwy atmosfery ziemskiej pochłaniają następną część strumienia P, nagrzewają się i na powrót wysyłają w przestrzeń strumień promienisty w zakresie średnio-: i długofalowej podczerwieni. Do dolnych warstw atmosfery i na powierzchnię kuli ziemskiej dociera moc o wartości około 1211012 kW. Moc ta służy konwersjom energii na Ziemi, po czym jest prawie w całości wypromieniowywana (średnio- i długofalowe promieniowanie podczerwone) w przestrzeń kosmiczną. Z moc ta zostaje wykorzystywane w procesie akumulacji i rozładowania ciepła w dolnych częściach atmosfery i na powierzchni kuli ziemskiej (lądy i morza), a także potrzebna jest do przeprowadzenia cyklu hydrologicznego (pobór ciepła parowania i energii potrzebnej do unoszenia cząstek pary wodnej czy wywołania ruchów konwekcyj­nych w oceanach, a oddawanie ciepła skraplania i ciepła tarcia wywołanego unoszeniem cząstek pary, opadami, przepływami powierzchniowymi cieków wodnych i konwekcyj­nym ruchem wody w oceanach itp. Obecne zapotrzebowanie świata na moc pierwotną Pp i moc bezpośrednią pb wynoszą Pp=1,41010 kW, a Pb=1,01010 kW. Obecne zapotrzebowanie na energię całego naszego świata to 0,01% mocy dostarczenia do ziemi ze słońca

Źródłem energii odnawialnej są również siły grawitacyjne Księżyca, powodujące przypływy i odpływy mórz. Energia ta zostaje zamieniona na skutek tarcia na energię cieplną. Z ziemskich energii nieodnawialnych energia geotermiczna ma postać ciepła, natomiast energia sił grawitacji i kinetyczna ruchu obrotowego Ziemi jest przyczyną powstawania odpowiednio pływów i prądów morskich i zamieniana dalej, na skutek tarcia, na energię cieplną (spowalnianie obrotów Ziemi). Energie: nuklearna i chemiczna są przetwarzane na energię cieplną, odpowiednio w jądrowych procesach rozszczepiania i procesach spalania. W znakomitej swej większości formy energii pierwotnych, wykorzystywane przez człowieka, podlegają. W znakomitej swej większości formy energii pierwotnych, wykorzystywane przez człowieka, podlegają. akumulacjom, zagęszczeniom czy dalszym przemianom, zanim staną się energiami użytecznymi. Jedną z pośrednich form energii w tym łańcuchu przemian jest energia elektryczna.

W energetyce, pod pojęciem energia elektryczna rozumie się zazwyczaj energię elektromagnetyczną wytwarzaną metodami przemysłowymi w elektrowniach, a przesyłaną i rozdzielaną za pośrednictwem systemu elektroenergetycznego. Energia elektryczna jest najbardziej uniwersalną postacią energii o znacznej gęstości, wygodną do transportu na duże odległości i dystrybucji do poszczególnych odbiorników. Może być ona łatwo przetwarzana na inne użytkowe formy energii, przy czym parametry energii elektrycznej (natężenie pola elektrycznego (napięcie) i magnetycznego (natężenie prądu), częstotliwość) bez trudności można dostosowywać do potrzeb odbiorników. Energia elektryczna (ale nie zawsze jej wytwarzanie) jest prawie zupełnie nieszkodliwa dla środowiska naturalnego, a urządzenia nią zasilane mogą być szybko uruchamiane i zatrzymywane i są łatwe do sterowania i automatyzacji. Jedynym ale poważnym jej mankamentem jest brak praktycznych możliwości jej magazynowania. Do wytwarzania energii elektrycznej służą generatory elektromechaniczne. Energie pierwotne, w zależności od swoich form, są albo bezpośrednio zamieniane na energię elektryczną (np. energia mechaniczna), albo przetwarzane na nią za pośrednictwem energii mechanicznej (np. ciepło), albo też przetwarzane w łańcuchu przemian: energia chemiczna czy energia nuklearna - ciepło - energia mechaniczna - energia elektryczna. Podstawowe, użytkowe formy energii na które przetwarza się energię elektryczną to: energia mechaniczną chemiczną ciepło i światło. Przemiany energii elektrycznej na użytkowe formy energii realizuje się w takich odbiornikach energii elektrycznej jak np.: silniki elektryczne, elektrolizery. nagrzewnice czy piece elektryczne, lampy elektryczne.

Widmo fal elektromagnetycznych wykorzystywanych w elektrotermii

W różnych urządzeniach elektrotermicznych nośnikiem energii bądź na całej drodze od źródła do wsadu, bądź na części tej drogi jest energia fal elektromagnetycznych o różnych częstotliwościach (różnych długościach fal). Promieniowanie elektromagnetyczne powstaje wtedy, gdy następują zmiany w czasie elektrycznych i magnetycznych momentów dipolowych cząstek czy układów cząstek naładowanych. Tak więc źródłem przemiennego pola elektromagnetycznego mogą być, zmieniające się w czasie w rozpatrywanym układzie: rozkład ładunku elektrycznego (promieniowanie dipola elektrycznego) i gęstość prądu elektrycznego (promieniowanie dipola magnetycznego). Fale elektromagnetyczne mogą być wytwarzane w sposób naturalny lub sztuczny, wymagający udziału człowieka. Fale te różnią się między sobą m.in. częstotliwościami, ale posiadają dwie cechy wspólne: mają charakter elektromagnetyczny (występują ciągle wzajemne przemiany pola elektrycznego i magnetycznego) oraz rozchodzą się w próżni z prędkością c3108 m/s. Różnice między falami elektromagnetycznymi o różnych częstotliwościach uwydatniają się szczególnie wyraźnie w wytwarzaniu i wykrywaniu (detekcji) promieniowania elektromagnetycznego. Stąd właśnie pochodzi idea podziału całego widma fal elektromagnetycznych na szereg zakresów o umownych i zachodzących na siebie granicach. Granice dotyczą w zasadzie częstotliwości f lub ewentual­nie długości fal λ w próżni (długość fali zależy od właściwości ośrodka).

0x01 graphic

Widmo fal elektromagnetycznych :

A - fale częstotliwości akustycznych; B - fale radiowe; C - mikrofale; D - promieniowanie

podczerwone; E - promieniowanie widzialne; F - promieniowanie ultrafioletowe; G -

promieniowanie rentgenowskie; H - promieniowanie gamma i kosmiczne

W elektrotermii, do wywołania efektu cieplnego we wsadzie, wykorzystywana jest min. energia zawarta w stałym polu elektromagnetycznym (polu elektrycznym prądów stałych) czy energia promieniowania elektromagnetycznego o częstotliwościach od ok. kilku Hz do ok. 5l016 Hz (promieniowanie ultrafioletowe). Zakresy częstotliwości i długości fal w próżni pola elektromagnetycznego wykorzystywane do nagrzewania wsadów

0x01 graphic

1 - urządzenia prądu stałego: oporowe, elektrodowe, łukowe, plazmowe, jonowe, elektronowe, 2 - urządzenia częstotliwości sieciowej: oporowe, elektrodowe, łukowe, plazmowe, indukcyjne, 3 - urządzenia indukcyjne małej i średniej częstotliwości, 4 -urządzenia ultradźwiękowe, 5 - urządzenia indukcyjne i płazmowe wielkiej częstotli­wości, 6 - urządzenia pojemnościowe i plazmowe, 7 - urządzenia mikrofalowe i plazmowe, 8 - urządzenia fotonowe oraz urządzenia: oporowe, łukowe, plazmowe i jonowe o pośrednim i radiacyjnym sposobie nagrzewania wsadów.

Elektrotermiczne straty cieplne urządzeń elektrycznych

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
Rozpływ monochromatycznych energii elektromagnetyczne

0x08 graphic
A2

0x08 graphic
0x08 graphic

A1 A3 A5

0x08 graphic

0x08 graphic

A4

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x01 graphic
0x01 graphic

A1 - całkowita energia

A2 - energia elektromagnetyczna występująca poza głównym torem przepływu energii (tracona) przez urządzenia np. (układ regulacyjny)

A3 - energia elektromagnetyczna głównym torze przepływu energii przez urządzenie elektryczne

A4 - energia elektromagnetyczna głównego toru elektromagnetycznego urządzenia która jest bezpowrotnie i w sposób nieunikniony tracona

A0x01 graphic
- energia elektromagnetyczna wypromieniowana poza urządzenie

A0x01 graphic
- energia elektromagnetycznych strat cieplnych

A5 - energia elektromagnetyczna na wejściu toru elektromagnetycznego urządzenia przeznaczona do dalszego przesyłu

Generacja elektromagnetycznych strat cieplnych w strukturze ciał materialnych występują ładunki elektryczne dwojakiego rodzaju:

Ładunki te wchodzą w skład różnych części urządzeń elektrycznych działaniu sił pola elektrycznego Fe i magnetycznego Fm zgodnie ze wzorem Lorentza 0x01 graphic

Siły Fe są przyczyną ruchu ładunków, które w procesie zderzeń i/lub tarcia wewnętrznego pokazują część swojej energii kinetycznej cząstkom struktury tworzących ciało materialne. Wzrost Ek tworzących ciało jest równoznaczny ze wzrostem temperaturowym. Tak więc elektryczne straty cieplne w różnych urządzeniach elektrycznych powoduje wzrost ich temperatury . Tak więc występujące w elektrotechnice ograniczenia mocowe wszystkich urządzeń elektrycznych są ograniczeniami termicznymi związanymi z elektrycznymi stratami cieplnymi. Dopuszczalne moce urządzenia są determinowane przez straty cieplne. Każde urządzenie elektryczne o zaprojektowanej konstrukcji musi być tak zbilansowane cieplnie, aby przy danych warunkach oddawania mocy cieplnej i przy obciążeniu go w złożonym czasie daną mocą elektromagnetyczną nie została przekroczona temperatura dopuszczalna jego najbardziej cieplnie zagrożonych części.

0x08 graphic

(tekst z notatek z wykładu jeśli nie chcesz: nie czytaj i nie ucz się !!!!!!!!!!!!!)

Oddziaływania grawitacyjne, elektromagnetyczne, silne (jądrowe), słabe

0x08 graphic
Elektrotermia jest działem wiedzy zajmującym się przemianami energii elektrycznej (energii elektromagnetycznej wytwarzanej metodami przemysłowymi w elektrowniach) na energię cieplną użytkową, urządzeniami do ich wywoływania oraz ich zastosowaniami technicznymi. Z punktu widzenia zjawisk elektrycznych elektrotermia jest powiązana z elektryką, a z punktu widzenia zjawisk cieplnych - z termo techniką. Zużywanie dużych ilości energii elektrycznej i zamiana jej na ciepło wiąże elektrotermię z energetyką, a w szczególności z elektroenergetyką. Natomiast wykorzystywanie energii cieplnej w technice wiąże elektrotermię z technologią Elektrotermia jest dziedziną interdyscyplinarną. Ze względu na to, że energia użytkowa ma postać ciepła, integralną częścią elektrotermii jest termokinetyka, czyli nauka o ruchu ciepła i formach jego przepływu.

Elektrotermię dzieli się zwykle na elektrotermię przemysłową i elektrotermię bytową.

Ranga niezwykle rozbudowanej elektrotermii przemysłowej jest o wiele wyższa niż elektrotermii bytowej. Wszelkie ciała stanowiące obiekt zastosowania przemian elektrotermicznych (lub szerzej - elektroenergotermicznych) przyjęto określać jako wsad. Natomiast każde ciało, w którym następuje przemiana elektrotermiczna to przetwornik elektrotermiczny (elektroenergotermiczny).

Płomieniowy a elektrotermiczny sposób wytwarzania ciepła

Wytworzenie i doprowadzenie energii cieplnej (ciepła) jest i było niezbędne do przeprowadzenia większości ważniejszych procesów technologicznych w wytwórczej działalności człowieka, a także do zapewnienia komfortu cieplnego organizmom żywym. Elektrotermiczny sposób wytwarzania ciepła jest konkurencyjny w stosunku do płomieniowego (paliwowego) sposobu wytwarzania ciepła. Do niedawnego jeszcze czasu, podstawowym sposobem doprowadzenia energii cieplnej do procesów technologicznych czy procesów ogrzewczych, było bezpośrednie spalanie w określonym miejscu paliw organicznych, takich jak biomasa, węgiel, gaz czy ropa. Taki sposób wytwarzania i dostarczania ciepła nazywa się grzaniem płomieniowym (paliwowym). Trwa on w wielkiej obfitości do chwili obecnej. Elektrotermiczny sposób wytwarzania ciepła w dużej części zastąpił sposób płomieniowy, a w niektórych nowszych procesach technologicznych stal się sposobem jak na razie jedynym i niezastąpionym. W przemysłach krajów wysoko rozwiniętych około 30÷50% (i więcej) energii elektrycznej zużywane jest na cele elektrotermiczne. Celowość wprowadzenia do powszechnego użytku elektrotermicznych metod nagrzewania w miejsce przede wszystkim płomieniowych (czy innych), była przede wszystkim potrzeba przeprowadzenia pewnych procesów technologicznych, niemożliwych do zrealizowania z zastosowaniem metod płomieniowych. Do takich procesów należą np. te, w których występuje konieczność: nagrzewania objętościowego, nagrzewania selektywnego, stosowania dużych gęstości powierzchniowych mocy cieplnej, skupianie mocy w bardzo małej objętości czy na bardzo malej powierzchni (mikro- czy nanometry kwadratowe), nagrzewania w próżni, nagrzewania bez wprowadzania chemicznych zanieczyszczeń czy z kontrolowaną dyfuzją pierwiastków i in.

Ponadto wpływ na rozwój metod elektrotermicznych miały i mają zmieniające się relacje pomiędzy kosztami inwestycyjnymi i eksploatacyjnymi przemian energotermicznych, uwzględniające np.: ceny surowców energetycznych, koszty budowy urządzeń (powiązani3 z transportem surowców i energii),wydajność, ochronę środowiska itd.

Maksymalne gęstości powierzchniowe mocy uzyskiwane z różnych źródeł

Źródło promieniowania

Gęstość powierzchniowa mocy[W/cm2l

Promieniowanie słoneczne na powierzchni kuli ziemskiej

0,1

Promieniowanie słoneczne skupione w ognisku soczewki

102

Palnik spawalniczy

104

Nagrzewnica indukcyjna powierzchniowa

2104

Łuk elektryczny

105

Plazmotron

5105

Laser o pracy ciągłej

108

Wyrzutnia elektronów

109

Laser o pracy impulsowej

1015

Należy jednak zaznaczyć, że metody płomieniowe, ze względu na zwykle mniejsze koszty wytwarzania ciepła, będą w dalszym ciągu i w dużej skali wykorzystywane do grzania rozproszonego (np. ogrzewanie pomieszczeń), pod warunkiem stosowania paliw organicznych o mało toksycznych produktach spalania (np. gaz, olej opałowy) czy nagrzewania bez specjalnych wymagań technologicznych, co do chemicznej czystości energii, jej dawkowania czy intensywności nagrzewania.

Podziały stosowane w elektrotermii

Przedmiotem zainteresowań elektrotermii jest zmiana energii elektromagnetycznej na energię cieplną użyteczną służącą do

Urządzenia elektrotermiczne są nadzwyczaj różnorodne, co do swojej konstrukcji, wielkości, zasady działania, sposobu przenoszenia ciepła, umieszczenia, ruchu i środowi­ska wsadu, rodzaju zasilania, wartości temperatury, czasu działania i in.

Podziały stosowane w elektrotermii dotyczące rodzaju nagrzewań i rodzaju urządzeń elektrotermicznych wzajemnie się przeplatają i przeprowadzane są w oparciu o różne kryterium klasyfikacji

  1. Według kryterium konstrukcji urządzenia. Elektryczne urządzenia grzejne można podzielić na komorowe i bezkomorowe. Urządzenia komorowe - w przeciwieństwie do

Urządzeń bezkomorowych - posiadają komorę grzejną, czyli przestrzeń ograniczoną ścianami utrudniającymi odpływ ciepła do otoczenia.

    1. Wśród urządzeń bezkomorowych wyróżnia się: