UKŁAD POKARMOWY

Budowa:

1. przewód pokarmowy:

• jama ustna

• gardło, przełyk,

• żołądek,

• jelito cienkie

• odbytnica

• odbyt

2. narządy dodatkowe:

• język

• zęby

• ślinianki

• trzustka

• wątroba,

• pęcherzyk żółciowy

Funkcje:

1. przyjmowanie:

• umieszczenie w jamie ustnej

• żucie (mechaniczne rozdrobnienie)

• nawilżanie śliną

• połykanie

2. trawienie:

• cukrów złożonych na proste (amylaza)

• białek na dipeptydy i aminokwasy (enzymy proteolityczne)

• tłuszczów na wolne kwasy tłuszczowe i monoglicerydy (lipaza, esterazy)

1. wchłanianie pokarmów i wody: transport substancji odżywczych, wody i elektrolitów do krwi.

Żucie:

1. odruch żucia (z pnia mózgu):

• pokarm drażni receptory policzków- odruchowe otwieranie ust

• rozciągnięcie receptorów w mięśniach żujących- odruchowy skurcz żwaczy

• funkcje życia: rozdrabnianie pokarmu,

• zmieszanie go ze śliną (zwilżanie, zmieszanie z amylazą ślinową i lipazą językową)

• podrażnienie receptorów smakowych i węchowych

Ślina:

• ślinianki przyuszne- ślina wodnista bogata w elektrolity

• ślinianka podjęzykowa- ślina gęsta bogata w białka

• ślinianki podżuchwowe

• mniejsze rozsiane po jamie ustnej (np. językowe wydzielają lipazę)

Wydzielanie śliny- regulacja odruchowa:

• pobudzenie przywspółczulne- obfite wydzielanie śliny wodnistej

• pobudzenie współczulne- skąpe wydzielanie śliny gęstej

• czynniki wzbudzające wydzielanie:

1. myślenie o jedzeniu

2. smak i zapach pokarmu

3. obecność pokarmu w przewodzie pokarmowym

Połykanie:

1. faza ustna (dowolna)- język formuje kęsy i przesuwa je do części ustnej gardła

2. faza gardłowa (odruchowa- ośrodek odruchu w pniu mózgu):

• część nosowa gardła odcięta przez podniebienie miękkie

• głośnia zamknięta, nagłośnia zamyka krtań od góry

• kęs przesuwany do przełyku przez skurcz perystaltyczny gardła

Przełyk:

• 1/3 górna zbudowana z mięśnia szkieletowego, w tym zwieracz górny przełyku (unerwienie ruchowe- nerw X)

• 2/3 z mięśni gładkich w tym zwieracz górny (unerwienie przywspółczulne- nerw X)

• faza przełykowa (odruchowa): kęs przesunięty do żołądka przez skurcz perystaltyczny przełyku:

• pokarm w przełyku- zamknięcie zwieracza górnego

• przesunięcie kęsa (fala perystaltyczna około 3-4 cm/s + siła ciężkości)

• pokarm wpada swobodnie do żołądka, zwieracz dolny się zamyka.

Żołądek:

• dno, trzon, część odźwiernikowa

• oddzielony od przełyku zwieraczem dolnym przełyku od jelit odźwiernik

• z warstwy mięśni gładkich, każda funkcjonuje jako syncytium.

Unerwienie żołądka:

• wewnątrz ze splotu mięśniowego i podśluzkowego- odpowiada za perystaltykę i wszelkie skurcze żołądka

• zewnętrzna- autonomicznie:

• przywspółczulnie (nerw X)- pobudza aktywność skurczów i wydzielnicza

• współczulny (ze splotu trzewnego)- hamuje aktywność żołądka

funkcje żołądka:

1. motoryczna

2. wydzielnicza

3. obronna

4. trawienie i wchłanianie

Aktywność ruchowa żołądka ma na celu:

• magazynowanie (głównie dno i trzon)

• mieszanie (perystaltyka+ Retropulsja) do konsystencji papki + HCL+ enzymy= miazga pokarmowa

• opróżnienie- podaż miazgi do dwunastnicy

perystaltyka żołądka:

• w komórkach rozrusznikowych na krzywiźnie większej powstają wolne fale depolaryzacji (3-4 minut), które szerzą się w stronę odźwiernika do 3-4 cm/s

• większe stężenie Ca 2+ wyzwala skurcz mięśni gładkich

• siłę skurczu potęguje Ach i gastryna

Retropulsja żołądka:

• miazga pokarmowa dociera do części odźwiernikowej, dzięki fali perystaltycznej

• masywny skurcz części odźwiernikowej przesuwa miazgę z powrotem w kierunku trzonu żołądka

• prowadzi do dalszego rozdrobnienia i mieszania miazgi.

Opróżnianie żołądka:

• duże kawałki nie przechodzą przez odźwiernik

• przy każdym cyklu perystaltycznym żołądek opuszcza 2-7 ml miazgi, pełny znacznie szybciej

Regulacja opóźniania żołądka:

1. odruchowa:

• odruchy pobudzające

• w skutek rozciągnięcia ściany żołądka

• odruchy hamujące (jelitowo- żołądkowe)

• chronią przed nadmiarem w jelitach

2. hormonalna: (hormony żołądkowe i jelitowe) gastryna- pobudza hormony jelitowe hamują w odpowiedzi na obecność pokarmu i krwi w odbytnicy

wymioty:

• pobudzenie ośrodku wymiotnego w pniu mózgu- bezpośrednie (uszkodzenie wzrostu ICP) lub pośrednie

• głęboki wdech- zamknięcie nagłośni

• wzrost ciśnienia podwyższone w żołądku wyrzuca treść żołądkową do przełyku i na zewnątrz.

Wydzielanie żołądkowe (2l/dobę):

• faza głowowa myśl, zapach, smak→ pobudzenie nerwu X→ wydzielenie HCl, gastryny i pepsyny

• faza żołądkowa rozciąganie ściany żołądka→ wzmożenie wydzielania

• faza jelitowa obecność pokarmu w dwunastnicy hamuje wydzielanie

Komórki wydzielnicze żołądka:

1. dno i trzon:

• komórki okładzinowe- wydzielają HCl, czynnik wewnętrzny

• komórki główne- pepsynogen

2. część odźwiernikowa:

• komórki śluzowe

• komórki wydzielające gastrynę

wydzielanie HCl:

1. działanie:

• denaturacja białek

• obniżenie pH- optimum dla pepsyny

• ochron przeciwlaktacyjna

2. CO2+H2O→H2CO3→H++HCO3-

3. czynny transport H+ i Cl- z komórki okładzinowej do żołądka

4. zwiększają:

• histamina (komórki tuczne)

• gastryna( hamują komórki G)

1. zmniejszają:

• somatostatyczne (śródścienne sploty jelitowe)

• inhibitory H2 i pompy protonowej

gastryna:

• pobudza: wydzielanie HCl, motorykę żołądka i jelit, wydzielanie trzustkowe

• wydzielanie do krwi z komórkami G żołądka (gruczoły odźwiernika pod wpływem pobudzenia nerwu X, obecność aminokwasów, kawy, alkoholu)

Pepsyna:

• enzym proteolityczny, rozpoczyna proces trawienia białek

• wydzielana w postaci nieczynnej- pepsynogenu przez komórki główne trzonu i dna żołądka, pod wpływem nerwu X, niskiego pH

Bariera śluzówki żołądka:

• ponad 1mm warstwa śluzu, wydzielana przez komórki śluzowe żołądka

• chroni błonę śluzową przed samostrawieniem

• uszkodzenie bariery (alkohol, aspiryna)- zapalenie lub owrzodzenie

Trawienie w żołądku:

• węglowodanów przez amylazę śluzową, hamowanie przez niskie pH

• białek przez pepsyny (około 10% białek)

• lipidów-znikome

Wchłanianie żołądkowe:

• substancji odżywczych- znikoma ilość

• H2O- dość dobrze

• Alkohol- odwrotnie proporcjonalnie do stężenia

• Leki- różnie

Jelito cienkie:

• Tu trwa część procesu trawienia i wchłaniania substancji odżywczych

• Długość około 5m

• Powierzchnia wchłaniania- 250m2 (dzięki kosmkom jelitowym i mikrokosmkom na powierzchni komórek śluzowych)

Motoryka jelit:

• Mieszanie miazgi pokarmowej z sokami trzustki

• Przesuwanie miazgi z dwunastnicy do okrężnicy (2godziny)

Aktywność skurczowa jelit:

1. skurcze odcinkowe- na odcinku 2cm:

• przez 5-6s

• 12/min w dwunastnicy i 8/min w jelicie krętym

2. skurcze perystaltyczne w krótkich odcinkach jelit

3. MMC (międzytrawienny wędrujący kompleks mioelektryczny), co 60-90 min przez 10min, wzdłuż całego przewodu pokarmowego usuwają resztki miazgi pokarmowej z jelita.

Pasaż jelitowy:

• Skurczów odcinków najwięcej w dwunastnicy, co przesuwa powoli miazgę w stronę okrężnicy

• Częstotliwość skurczów odcinkowych regulowana jest przez komórki rozrusznikowe w ścianie jelita, niezależnie od czynników hormonalnych i neuronalnych

• Siła skurczów wzmagana przez gastrynę, cholecystokininę, insulinę

3

---