UKŁAD ODDECHOWY
W skład układu oddechowego wchodzą:
• górne drogi oddechowe:
-nos, jama nosowa, gardło
• dolne drogi oddechowe:
-krtań, tchawica, oskrzela, płuca
Nos- trójścienna piramida, która podstawą zwrócona jest ku dołowi, a wierzchołek znajduje się na górze. Boczne powierzchnie nosa są w kształcie trójkąta, stykają się ze sobą w górnej części i ta część nazywa się grzbietem nosa. W dolnej części powierzchni bocznych znajdują się skrzydełka nosa.
Rusztowanie nosa stanowią:
-części kostne, chrzęstne i przegroda nosowa
Na dolnej podstawie znajdują się otwory nosowe tzw. nozdrza przednie. Nos pokryty jest skórą, w której znajdują się liczne gruczoły łojowe.
Jama nosowa
Od tyłu jama nosowa łączy się z gardłem, wewnątrz powierzchni nozdrzy jest pokryta włosami. W górnej części jamy nosowej są cienkie blaszki kostne z licznymi receptorami węchowymi. Wnętrze jamy nosowej jest pokryte błoną śluzową, która wytwarza śluz w ilości około 0,5 litra na dzień. Błona śluzowa pokryta jest rzęskami. Jest bardzo silnie ukrwiona i unerwiona, szczególnie w okolicy przegrody nosowej.
Czynności nosa:
-narząd węchu
-oczyszcza powietrze z kurzu, który osiada na błonie śluzowej nosa
-ogrzewa powietrze
-nawilża powietrze
Jama nosowa jest połączona z zatokami, znajdującymi się w przedniej części czaszki.
Gardło Jest to wspólny odcinek zarówno układu oddechowego jak i układu pokarmowego.
Gardło w przednim odcinku przechodzi w krtań, a w tylnym przechodzi w przełyk.
Długość gardła to 12-15cm.
Gardło dzieli się na 3 części:
-górna (połączenie z jamą nosową). Ta część gardła łączy się także z uchem środkowym poprzez trąbkę słuchową (trąbka Eustachiusza). To połączenie między gardłem a uchem środkowym służy wyrównaniem ciśnienia w uchu środkowym.
-środkowa leży bezpośrednio za jamą ustną. W części ustnej leżą migdałki, które łatwo ulegają stanom zapalnym,
-krtaniowa, bezpośrednio sąsiaduje z krtanią. Powietrze przechodzi do przedniej części gardła i ona łączy się z gardłem. Pokarm przechodzi do tylnej części gardła i łączy się z przełykiem. W czasie połykania nagłośnia zamyka krtań i mięśnie nadgdykowe, podnoszą krtań ku górze podnosząc do nasady języka.
Krtań Leży tuż pod gardłem. To trójścienna piramida szersza u góry, zwężająca się ku górze. Jest położona w przedniej części szyi przed przełykiem (4-5 kręg szyjny). Zbudowana jest ze szkieletu chrzęstnego, co powoduje że jest ona sztywna (nie zapada się). Jest to sztywna rurka, która dzięki swojemu szkieletowi zachowuje drożność. Krtań od góry łączy się z gardłem, a od dołu z tchawicą. W miejscu połączenia z gardłem znajduje się nagłośnia, która zamyka i otwiera wejście do krtani, czyli zapobiega dostaniu się kęsa pokarmu do dróg oddechowych.
Do bocznych powierzchni krtani przylega gruczoł tarczowy czyli tarczyca. Krtań jest narządem głosu.
Tchawica
Od góry łączy się z krtanią, a od dołu przechodzi w oskrzela. Jest sprężystą rurą długości około 12cm., zbudowaną z podkowiastych chrząstek. Tylna ściana tchawicy to część błoniasta, która nie posiada rusztowania chrzęstnego. Wewnątrz znajduje się błona śluzowa, która posiada rzęski. Ruch rzęsek przesuwa ku górze warstwę śluzu i wszystkie zanieczyszczenia, które dostały się z powietrzem.
Oskrzela
Dzielimy na lewe i prawe. Budowa oskrzeli jest podobna do tchawicy. Oskrzela rozchodzą się pod kątem około 90˚. Oskrzele prawe jest grubsze i krótsze i przebiega bardziej pionowo. Oskrzele lewe jest cieńsze i dłuższe i przebiega bardziej poziomo.
Płuca
Ostatni odcinek dróg oddechowych, znajdują się w klatce piersiowej. Część górna płuca to szczyt płuca, dolna część płuca to podstawa płuca. Prawe płuco jest większe od lewego. Prawe składa się z 3 płatów a lewe z 2 płatów, bo jest mniejsze. Ciężar u kobiet jest lżejszy- około 1000gr. u mężczyzn cięższy- około 1300gr. Do płuc wnikają oskrzela.Odcinek płuc zaopatrzony w jedno oskrzelko nazywa się zrazikiem. Płuca pokryte są cienką błoną surowiczą zwaną opłucną.
Opłucna dzieli się na 2 blaszki:
-opłucną ścienną, jest to zewnętrzna warstwa,
-opłucną płucną, przylega ściśle do płuca.
Pomiędzy blaszkami opłucnej znajduje się płyn opłucnowy, który zmniejsza tarcie w czasie oddychania. W jamie opłucnej panuje ciśnienie ujemne, czyli niższe od atmosferycznego, a w płucach panuje ciśnienie atmosferyczne. Dzięki takiej różnicy ciśnień płuca są rozdęte, czyli nie zapadają się, przylegają do ścian klatki piersiowej. Jeżeli powietrze dostanie się do jamy opłucnej to nastąpi wyrównanie ciśnień i dochodzi do zapadnięcia płuca, jest to tzw. odma płucna.
ŚRÓDPIERSIE - przestrzeń ograniczona przez mostek, kręgi piersiowe i płuca. Znajduje się tam serce, tchawica i przełyk oraz inne naczynia.
MECHANIKA ODDYCHANIA
Pojedynczy cykl oddechowy składa się z dwu faz - wdechu i wydechu.
WDECH - powiększenie wymiarów klatki piersiowej we wszystkie kierunki
1. poprzez skurcz i obniżenie przepony, odbywa się 70% wymiany oddechowej - jest to typ brzuszny oddychania.
2. poprzez unoszenie żeber górnych i mostka - typ oddychania piersiowego .
3. poprzez ruch obrotowy żeber przy skurczu mięśni wobec własnej osi
WYDECH - zmniejszenie wymiarów klatki piersiowej (spokojny wydech nie wymaga zaangażowania mięśni natomiast przy natężonym wydechu są potrzebne mięśnie).
Fizjologia oddychania
Człowiek oddycha około 16 razy na minutę. Pojemność płuc:
Powietrze oddechowe = 350-500ml- to powietrze, które wdychamy w czasie 1 wdechu
Powietrze dopełniające = 2500 ml - to powietrze, które można dobrać po każdym zwykłym oddechu
Powietrze zapasowe = około 1000 ml - to ilość powietrza, którą możemy usunąć z płuc po wykonaniu przeciętnego wdechu
Powietrze zalegające = około 1200 ml - to ilość powietrza, którego niemożna usunąć z płuc, dzięki niemu płuca są rozprężone.
Pojemność życiowa płuc to suma powietrza oddechowego, dopełniającego i zapasowego około 4000 ml.
Pojemność całkowita płuc to pojemność życiowa + powietrze zalegające (około 5200 ml.)
Z około 500 ml. Powietrza wdychanego około 350 ml. przechodzi do pęcherzyków płucnych, a reszta zalega w drogach oddechowych wypełniając przestrzeń martwą. Ta część powietrza nie bierze udziału w oddychaniu. Pojemność płuc mierzymy spirometrem.
ZBYT DUŻY WYSIŁEK POWODUJE:
- szybkie gwałtowne ruchy oddechowe,
- paradoksalne ruchy oddechowe powłok brzusznych
- naprzemienne oddychanie przeponowe i żebrowe.
Wpływ treningu na układ oddechowy:
1) zwiększenie pojemności życiowej płuc
2) zwiększenie max. dowolnej wentylacji płuc
3) zwiększenie nasilonej objętości wydechowej
4) zwiększenie pojemności dyfuzyjnej płuc
5) zwiększenie przepływu przez szczytowe części płuc